Delier (in de palliatieve fase)

• Palliatief/ Terminale zorg
• Beroepsopleiding

Delier in de palliatieve fase

Richtlijn oktober 2022

Hoe vaak komt een delier tijdens een ziekenhuis opname voor?

1. 1 - 2%
2. 14 - 24%
3. 25%
4. 40%

14 -24% van de patienten die opgenomen worden in het ZH krijgen te maken met een delier.

1 - 2% van de Nederlandse bevolking krijgt te maken met een delier. Hoe hoger de leeftijd, he vaker het voorkomt.

14% van de 85+ers wordt bij ZH opname delirant.

25% van de patiënten die een delier ontwikkelen, overlijdt binnen 1 jaar.

40% van de 65+ers die in het ZH door maakt komt binnen 2 jaar te overlijden.

Wat is een delier?

1. Stoornis in de cognitieve functies
2. Waarnemingsstoornis
3. Acute verwardheid met gedragsverandering
4. Alle antwoorden zijn goed

Definitie delier

Een delier is een acuut optredende verwardheid met onderliggend een kwetsbaarheid (kwetsbaar brein) en een lichamelijke (metabole) oorzaak.

Kenmerken delier

1. Bewustzijnsstoornis met verminderde aandacht
2. Verstoorde cognitieve functies en/of waarneming
   
3. Acuut ontstaan en wisselend over de dag aanwezig
   
4. Onderliggende lichamelijke oorzaak 
   

Een delier is een acuut optredende verwardheid met onderliggend een kwetsbaarheid (kwetsbaar brein) en een lichamelijke (metabole) oorzaak.

Welke kwetsbaarheid zien wij bij patiënten op de Kliniek oncologie

1. ADL afhankelijk voor opname
2. Verminderde mobiliteit
3. Ziekte in de palliatieve fase
4. Leeftijd

De nieuwe richtlijn maakt duidelijk onderscheid tussen aanwezige kwetsbaarheid en een uitlokkende factor die daarbij komt waardoor de patiënt delirant wordt.

Meerdere goede antwoorden mogelijk

 (A-C-D)

Verminderde mobiliteit heeft geen directe relatie met een kwetsbaar brein en is geen kwetsbaarheid.

• Verminderde cognitie, voorstadium dementie
• Oudere leeftijd (> 70 jaar)
• Verminderde ADL, visus, gehoor
• alcohol / genotsmiddelen gebruik (actueel, verleden)
• TIA, CVA, depressie of eerder delier in de voorgeschiedenis

Risico/ uitlokkende factoren delier

Uit onderzoek blijkt het ontstaan van een delier altijd een combinatie van een aanwezige kwetsbaarheid met een uitlokkende factor (risico factor) te zijn.

Niet iedereen met de aanwezige kwetsbaarheid wordt delirant. En niet iedere uitlokkende factor zorgt individueel voor het delier 

Risico/ uitlokkende factoren delier

• Polyfarmacie; soort en hoeveelheid
•  Metabole ontregeling: koorts, hypoxie, glucose / calcium/ natrium
• verstoorde nier- / leverfunctie
  
• operatie, trauma, pijn 
  
• gebruik van lijnen; infuus, CAD, drains, pompen
  

* urine retentie of obstipatie

* acute verandering van omgeving

MBT polyfarmacie;

soort > opiaten, dexa, prednison

hoeveelheid > 3 soorten

Hyperactief delier

Motorische onrust, afwerend /agressief gedrag, verbale agressie

Stil delier

Apathie, angst, zwijgend/ ogen dicht > afsluiten van omgeving

Beide vormen van delier komen voor, zijn even ernstig en kunnen elkaar ook afwisselen gedurende de dag

Hallucinaties

Waarnemingsstoornis

Beide vormen kunnen gepaard gaan met het zien of horen van dingen die er niet zijn 

OF het anders interpreteren van zaken die er wel werkelijk zijn of gehoord worden.

Dit kan het delier voor de patiënt heel beangstigend maken en voor de naasten heel erg ingrijpend zijn.

Verpleegkundige interventies

Vpk interventie - voorlichting

Vpk interventie - oriëntatie

Creëer een herkenbare en veilige omgeving voor de patiënt;

Vertel wie je bent en wat je komt doen!

1. Maak gebruik van bril en/of hoortoestel wanneer van toepassing
2. Ondersteun oriëntatie met datum, klok/horloge en plaats in verzameldocument VBI op KMS
3. Leg patiënt bij het raam + gebruik gordijnen voor dag-nacht ritme

Rooming-in (Gast) 

Creëer een herkenbare en veilige omgeving voor de patiënt;

De familie die aanwezig is om de verpleging te ondersteunen registreren als GAST

Wanneer familie niet ingezet kan worden overleg dan met de leiding of een medisch student 's nachts een optie is. 

Vpk interventie - VBI

Creëer een veilige omgeving voor de patiënt.

Wanneer VBI nodig; 

1. kies voor de minst ingrijpende interventie
2. WGBO - overleg met de arts
3. Noteer op voorblad HIX
4. Voeg sjabloon VBI toe in activiteitenplan 

Ontslag naar hospice

Een patiënt met dwaalgedrag die daarvoor in het tentbed ligt kan niet met tentbed naar het hospice ontslagen worden.

Het delier is geen contra indicatie voor opname in het hospice. Het hospice is echter geen gesloten instelling. 

Medische behandeling 

Eerste doelstelling van de medische behandeling is het onderliggende probleem behandelen.

Vervolgens volgt de behandeling van het delier.

Medicatie bij delier

Wat is het eerste middel van voorkeur in de palliatieve fase?

1. Haldol
2. Dipiperon
3. Olanzepine
4. Quetiapine

Geef haldol op vaste tijden en op tijd -> 20 uur = voor de nacht

De benzodiazepines zijn effectief als rescue medicatie; lorazepam, oxazepam of midazolam

Wat is het middel van voorkeur in de terminale fase?

1. Midazolam
2. Olanzepine
3. Lorazepam
4. Haldol

Haldol toediening; druppels, iv, sc

Quetiatepine: oplossen en met spuitje in de mond, hoeft niet door geslikt!

Olanzepine: smelttablet (mond vochtig!)

Midazolam; neusspray, iv, sc

Palliatieve sedatie

Starten bij refractaire klachten +

Een verwacht overlijden binnen 14 dagen

We spreken van refractaire klachten wanneer: 

• Onderliggend probleem niet op te lossen is
  
• Wanneer een behandeling onvoldoende effect, het effect duurt te lang of ongewenste bijwerkingen heeft

Wanneer het delier onbehandelbaar is (terminaal delier) en het overlijden binnen 14 dagen verwacht wordt, dan is er een indicatie voor palliatieve sedatie.

Zijn er nog vragen??