6.3 Kunst en wetenschap

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Leerdoelen

• Je kunt uitleggen dat de wetenschappelijke revolutie een voortzetting en een gevolg was van de kritische manier van denken van het humanisme.
• Je kunt met een voorbeeld duidelijk maken hoe de wetenschappelijke kennis werd uitgebreid.
• Je kunt beschrijven hoe de overheid wetenschappelijk onderzoek bevorderde.
• Je kent overeenkomsten en verschillen tussen de aard en de functie van beeldende kunst in de Republiek en Frankrijk.

Kenmerkende aspecten

• De bijzondere plaats in staatkundig opzicht en de bloei in economisch opzicht van de Nederlandse Republiek.
  

• De wetenschappelijke revolutie.
  

De wetenschappelijke revolutie

• Zeventiende eeuwse wetenschappers gingen uit van verstand en waarnemingen. Ze geloofden dat hierdoor de wereld kon worden begrepen.

• Het was niet de bedoeling van de onderzoekers om het ongelijk van de Kerk aan te tonen, het was juist de bedoeling om de grootsheid van Gods schepping aan te tonen.

• Deze periode in de zeventiende eeuw werd de wetenschappelijke revolutie genoemd. De wetenschappelijke revolutie bouwde voort op het humanisme in de zestiende eeuw.

Natuurwetenschappen

• Francis Bacon stelde dat bij wetenschappelijke studies moet worden uitgegaan van zoveel mogelijk en precieze waarnemingen.

• In de 17e eeuw waren ze ook druk bezig met het ontwikkelen van betere lenzen, die konden worden gebruikt in telescopen en microscopen. Van Leeuwenhoek verbeterde de bestaande microscopen.

• Chistiaan Huygens ontwikkelde het slingeruurwerk om tijd preciezer te kunnen meten. Daarnaast onderzocht Huygens het heelal, met een zelfgebouwde telescoop ontdekte hij de planeet Saturnus.

Wetenschap en kunst voor de koning

• Huygens werd door Lodewijk XIV gevraagd om de leiding op zich te nemen van het Franse wetenschappelijk instituut. Hier discussieerden, experimenteerden en studeerden wetenschappers.

• Lodewijk XIV omringde zich ook graag met grote kunstenaars, zij moesten hun talenten vooral inzetten om de grootsheid van de koning te laten zien. Lodewijk gebruikte kunst om zichzelf en zijn politiek zo positief mogelijk af te beelden, voorbeeld is Versailles.

• Lodewijk was de persoon waar in Frankrijk alles om draaide, zijn bijnaam was ook de Zonnekoning.

Lodewijk XIV

Paleis van Versailles

Burgerkunst in de Republiek

• Schilders uit de Republiek vallen op door hun details en hun realisme waarmee ze de werkelijkheid in beeld brachten.

• Schilderijen als landschappen, stadsgezichten, stillevens, historiestukken en (groeps)portretten, Sommige schilders verdienden zoveel dat ze zelfportretten konden maken.

• Na het Rampjaar (1672) was de Gouden Eeuw voorbij en daarmee ook de Gouden Eeuw voor de kunstenaars.

Toelichting:

Het schilderij is bijna zeven meter breed. Op de voorgrond zijn onder andere vissersboten te zien, vlotten met hout uit Duitsland, vrachtschepen en twee jachten die het Dordtse stapelrecht op de handel in ijzererts controleren.

Examenvraag

In 1629 schildert Adam Willaerts op bestelling van het stadsbestuur van Dordrecht dit stadsgezicht. Het stadsbestuur laat het schilderij ophangen in de raadzaal van het stadhuis.

Hierbij passen twee beweringen:

1 Je kunt met dit schilderij de bloei van de Republiek op twee verschillende terreinen illustreren.

2 Het stadsbestuur wil met het ophangen van dit schilderij in het stadhuis een politieke boodschap uitdragen.

Noem (bij 1), telkens met een verwijzing naar de bron, beide verschillende terreinen en noem (bij 2) de politieke boodschap die het stadsbestuur wil uitdragen.

Een schilderij van Jan Steen uit 1655 van Adolf en Catharina Croeser:

Adolf Croeser (1612-1668) was een handelaar in koren uit het Oostzeegebied in Delft.

Examenvraag

Met dit schilderij kun je een aantal kanten van het bijzondere karakter van de Republiek in de Gouden Eeuw laten zien.

Geef aan waardoor dit schilderij past bij:(3p)

 de moedernegotie en

 het burgerlijk karakter van de Republiek en

 de culturele bloei van de Republiek.

Examenvraag

Dit schilderij van Isaac Massa door Frans Hals kan worden gebruikt om twee kanten van de bijzondere positie van de Republiek in de zeventiende eeuw te illustreren.

Leg dit uit, telkens met een verwijzing naar de bron. (4p)

Burgerkunst in de Republiek

• In andere landen werkten kunstenaars voor de Kerk, koningen en hoge edelen. In de Republiek speelde deze hofcultuur alleen een rol bij de stadhouderlijke familie, die zich steeds meer als een koninklijke familie ging gedragen. 

• Dankzij de toenemende welvaart was er steeds meer vraag naar kunst. Hierdoor konden kunstenaars als Rembrandt, Vermeer, Jan Steen en Frans Hals rijk worden en vele andere duizenden schilders een goede boterham verdienen.