KA41: Racisme, discriminatie en genocide

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

KA41: Racisme, discriminatie en genocide

Tijdens de Tweede Wereldoorlog vond er een volkerenmoord plaats op de Joodse inwoners van Europa. Ruim zes miljoen Joden werden gedeporteerd en vermoord in concentratiekampen. Daarvoor waren zij al gediscrimineerd en uitgesloten van de samenleving.

Leerdoelen KA41

46: Je kent de betekenis van het begrip ‘racisme’.

47: Je kent de betekenis van het begrip ‘discriminatie’.

48: Je kent de betekenis van het begrip ‘genocide’.

49: Je kent de betekenis van het begrip ‘antisemitisme’.

50: Je kunt een voorbeeld van discriminatie tegen de joden geven.

51: Je kunt een voorbeeld van genocide op de joden geven.

Terminologie

• Racisme: Verschil maken op basis van ras of uiterlijke kenmerken
• Discriminatie: Mensen ongelijk behandelen op basis van irrelevante kenmerken
• Genocide: Volkerenmoord of massamoord op specifieke groep
• Antisemitisme: Haat tegen joden

LD: 46, 47, 48, 49

Belang van het onderwerp

• Meerdere genocides in de geschiedenis, o.a. tijdens WOII met Jodenvervolging en tijdens Joegoslavische burgeroorlog
• 'Dit nooit meer'
• Nog steeds actueel; o.a. in Gaza, Islamitische Staat, Afrika

LD: 50

Antisemitisme in Europa

• Jodenhaat komt al sinds de middeleeuwen voor
• 'Hebzuchtig', erkenden Jezus niet
• Pogroms, bijv. bij  kruistochten
• Opkomend antisemitisme in de 19e eeuw
• Niet alleen in Duitsland, o.a. in Frankrijk bij de Dreyfussaffaire

LD: 49

Proces tot genocide

• Escalerend proces in Duitsland
• Eerst discriminatie: joden worden anders behandelt
• Vervolgens uitsluiting: ze worden buiten de samenleving geplaatst met o.a. rassenwetten
• Vervolgens deportatie, o.a. naar getto's en concentratiekampen
• Tot slot vernietiging: genocide

LD: 50/51

Naar Genocide in Duitsland

• Na machtsovername nazi's Neurenberger rassenwetten
• Joden verliezen burgerrechten
• Kristallnacht: geweld tegen Joden
• Joden gedeporteerd naar getto (van Warschau) en kampen
• Beslissing tot Endlösung tijdens Wannseeconferentie (bij Berlijn)
• Ontstaan vernietigingskampen 

LD: 50/51

Uitsluiting in Nederland

• Najaar 1940: registratie Joden
• Ambtenaren moeten Ariër verklaring ondertekenen, Joodse ambtenaren ontslagen
• Vanaf 1941: Joodse Raad, anti-Joodse maatregelen
• Bewegingsvrijheid beperkt, dragen gele ster op tenue, bezit inleveren, avondklok voor Joden

LD: 50/51

Genocide NL'se Joden

• Steeds meer Joden op transport voor 'tewerkstelling'
• Eerst naar Westerbork, vervolgens naar vernietigingskampen
• Vervoerd in overvolle veewagons
• In o.a. Auschwitz werden Joden opgesplitst; sterke mannen moesten werken, de rest ging direct naar de gaskamer

LD: 50/51

Videolink

In hoeverre was Hitler verantwoordelijk?

• Kershaw heeft betoogd dat in nazi-Duitsland functionarissen (..) gewoonlijk het initiatief namen bij het initiëren van beleid om aan Hitlers waargenomen wensen te voldoen, of als alternatief probeerden Hitlers vaak losjes en onduidelijk geformuleerde wensen in beleid om te zetten. Hij heeft betoogd dat Hitler een ‘luie dictator’ was, een onverschillige dictator die er eigenlijk niet in geïnteresseerd was zich veel te bemoeien met de dagelijkse leiding van nazi-Duitsland.

Proces van Adolf Eichmann

Banaliteit van het kwaad

• De Holocaust had volgens Arendt namelijk alleen plaats kunnen vinden vanwege een verregaande bureaucratisering door het naziregime, waarin ieder radertje slechts verantwoordelijk was voor ‘een deel van het geheel’. Allemaal ijverige ambtenaren die zelf het idee hadden dat hun beslissingen niet of nauwelijks gewicht in de schaal legden, vormden in werkelijkheid samen een nietsontziende moordmachine. Het ‘kwaad’ (de Holocaust, in dit geval) was kortom niet iets ‘radicaals’, maar iets ‘banaals’. Arendt wilde duidelijk maken op wat voor wijze goed georganiseerde (totalitaire) politieke systemen hun ‘onderdanen’ kunnen beroven van hun moraliteit – waardoor zelfs de meest nietszeggende figuren in staat zijn tot daden die indruisen tegen alle wetten van de ethiek.