Basisstof 5: transport door membranen

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Biologie

Mevr. Zwijns ([e-mail])

WELKOM!

Biologen houden zich bezig met de levende natuur.

Een levend wezen noem je een organisme

Wat gebeurd er met bermbloemen in de winter?

Regels

Actief meedoen

Aandacht voor elkaar

Als ik praat...

Mededelingen

Aan het einde van deze les:

• kun jij een cel beschrijven als een zelfstandig functionerende eenheid
• kun jij beschrijven hoe transport van stoffen via celmembranen  gaat

Herhaling 

+ huiswerk bespreken

examenvraag organellen

Sleep de organellen naar de juiste functie.

Transportsysteem

Levert energie

Breekt stoffen af

Maakt eiwitten

Bevat chromosomen

Celkern

Ribosomen

Lysosoom

Mitochondriën

ER

Golgi-systeem

Een eiwit is zojuist gemaakt in een cel. Welke organellen komt dit eiwit achtereenvolgend tegen?

1

3

4

2

Celkern

Mitochondrium

Celmembraan

Ribosoom

ER

Golgi-systeem

Huiswerk bespreken

Basisstof 5: transport door membranen

Thema 1: Inleiding in de biologie

De cel

afgesloten omgeving

-> hoe gaan stoffen cel in of uit?

via transport 

Transport 

cel in: 

• voedingsstoffen
• zouten / zuurstof / water

cel uit: 

• geproduceerde stoffen zoals hormonen
• afvalproducten

hoe werkt transport dan door het membraan heen? 

- stoffen zelf (bijvoorbeeld: hormonen) -> via blaasjes

- opgeloste stoffen -> diffusie, osmose of via transporteiwitten

transport via blaasjes (BS4)

endocytose

exocytose

Transport door membranen

• De stoffen (vb. zouten, gassen zoals zuurstof) in de cel zijn opgelost in water
• In cellen is er dus een oplossing aanwezig met een bepaalde concentratie.
• De concentratie van een oplossing geeft aan hoeveel opgeloste stof er in een bepaalde hoeveelheid oplosmiddel aanwezig is. 

transport(eiwitten)

actief transport

• kost energie
• van laag naar hoge concentratie
• "berg op"

passief transport

• kost geen energie
• van hoge naar lage concentratie (berg af)

Diffusie

Verplaatsing van een stof
 van een plek met een hoge concentratie --> lage concentratie

eindresultaat: moleculen gelijk (homogeen) verdeelt

Osmose

Verplaatsing van water

 van een plek met de laagste concentratie --> hoogste concentratie

eindresultaat: concentratie van opgeloste stof is gelijk

Transport door membranen

Osmose dierlijke cel

Tip voor toets

Maak een tekeningetje met pijlen. Dat maakt de opgave vaak een stuk duidelijker.

Transport door membranen

Osmose plantaardige cel

de begrippen hyper- en hypotoon zijn altijd relatief; dus ten opzicht van....

Let daarom altijd goed op of de cel hypotoon of juist de omgeving hypotoon is. 

Basisstof 5: opdrachten

• Lees basisstof 5 goed door
  
• Maak opdr. 43 t/m 53
  
  
• Hulp nodig? kom naar mijn bureau
• Klaar? Maak de samenhang opdracht aan het einde
  van het hoofdstuk

Aan het einde van deze les:

• kun jij een cel beschrijven als een zelfstandig functionerende eenheid
• kun jij beschrijven hoe transport van stoffen via celmembranen  gaat

Osmose: (A) beweegt altijd naar de plek met de (B) opgeloste stoffen.

1. A: water B: meest
2. A: water B: minste
3. A: opgeloste stoffen B: meeste
4. A: opgeloste stoffen B: minste

Water moleculen (blauw) bewegen naar links door:

1. diffusie, actief transport
2. diffusie, passief transport
3. osmose, actief transport
4. osmose, passief transport

Kalium ionen (roze) bewegen de cel uit (naar links) door:

1. diffusie, actief transport
2. diffusie, passief transport
3. osmose, actief transport
4. osmose, passief transport

Bij osmose gaat het water transport in de richting van de ... concentratie zoutdeeltjes

1. Hoogste
2. Laagste

Niet waar

Waar

Transport door blaasjes kunnen zowel van binnen de cel naar buiten worden gebracht als andersom.

Bij actief transport worden stoffen van een hoge naar een lage concentratie verplaatst.

Bij passief transport is geen energie nodig en bij actief transport wel.

Transporteiwitten kunnen alleen voor actief transport gebruikt worden.

Passief transport vindt plaats door diffusie, osmose en transporteiwitten.

Osmose vindt plaats als sommige moleculen de semipermeabele wand wel kunnen passeren en andere niet, waardoor er een verschil in waterniveau ontstaat.

Diffusie vindt alleen plaats door een semipermeabele wand.

Huiswerk

Lees basisstof 5 goed door

Maak opdr. 43 t/m 53