Grensvervagingen - 13.2 Rasch' vraagtekens bij dataïsme

• Filosofie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 6

Miriam Rasch 1978

- verzet tegen dataïsme

- het else

- openheid en vrijheid

Rasch

1. Is alles van de mens zichtbaar en meetbaar te maken?

2. We zijn in wezen niet voorspelbaar en beheersbaar en dat zouden we ook niet moeten willen (door het denken in data)

Rasch

Verzet tegen automatisering

Verzet tegen dataïsme; 

het else:

het andere, het vreemde, het spontane; dat wat niet in data te vangen is.

Het else in...

Eerstepersoonperspectief:
de bestaanservaring onderzoeken.

De menselijke bestaanservaring kenmerkt zich door een onherleidbare openheid. 

(De vrijheid geeft ons de opdracht het bestaan vanuit onze eigen ervaring vorm te geven.)

Het else in...

Derdepersoonsperspectief: 

kijken naar het mensbeeld

Menselijk gedrag kan niet uitputtend beschreven worden in een eindige dataset.

Ethiek in tijden van dataïsme

Algoritmische identiteiten

Samenstelling ervan heeft altijd een gebrek.

Gevolgen:

1. Onzekerheid over hoe we algoritmisch geïdentificeerd worden.

2. Mogelijkheden tot reflectie op je eigen datakarikatuur, ruimte voor betekenisgeving.

3. Verhouding gedataficeerde levens zijn scheef; ten nadele van de geprofileerde.

Vergelijk het met roddelende mensen in een ruimte waar jij net binnen loopt. Niet te controleren wat ze over je zeggen. Het wekt vervreemding op "ben ik dat?".

Ze begrijpen de inside jokes niet, interpretatie slaat vaak de plank mis (denk aan gepersonaliseerde advertenties die niet passen).

Blz 262 / blz 62

"Het else is de ervaring, de verbazing die je overvalt als je kijkt naar je data-selfie, de huivering opgeroepen door je eigen meetbare type, de schaamte die je vanbinnen uitholt als je je realiseert dat jij dat bent, die gereproduceerde imperfectie. Maar ook de ervaring van je vrij weten van totale transparantie, de plezierige uitnodiging tot zelfonderzoek, de nieuwsgierigheid die een onbekend gebied op de kaart aanwakkert."

Het else

Het else ontstaat in de context van data en digitalisering.

 Het else heeft te maken met niet-kwantificeerbare overschot van data, de speelruimte tussen ik en 'data-ik'.

Het else

Het else is zelf oncategoriseerbaar.

Het ontstaat uit het gat, [...] hoe meer else, hoe meer ruimte.

Het else is geen gebrek, maar openheid en  een opgave.

Daar doet vrijheid zich voor.

Data <-> wereld

Taal <-> wereld

Er bestaat een gat tussen die twee. Ruimte voor interpretatie en discussie, poëzie en zelfonderzoek.

Dat in die kier van licht zich iets als vrijheid voordoet.

Eindterm 18

18. De kandidaten kunnen de opvattingen van Haraway, Morton, Despret, Latour, Hayles, Barad, Harari

en Rasch over de grensvervagingen omtrent de mens uitleggen, vergelijken, toepassen en evalueren.

Daarbij kunnen zij de volgende standpunten betrekken:

• dat door de grensvervagingen de vraag naar het wezen van de mens opnieuw en anders
benaderd moet worden (Haraway);
• dat er bij de grensvervagingen kanttekeningen kunnen worden geplaatst vanuit ethisch,
kentheoretisch en wetenschapsfilosofisch perspectief;
• dat de grens tussen mens en dier is vervaagd (Morton, Despret);
• dat de grens tussen levend en niet-levend is vervaagd (Latour, Hayles);
• dat de grens tussen fysiek en niet-fysiek is vervaagd (Barad, Harari, Rasch).

Eindterm 21

21. De kandidaten kunnen uitleggen en evalueren dat volgens Barad, Harari en Rasch de grens tussen fysiek en niet-fysiek is vervaagd. Daarbij kunnen zij betrekken:

• de begrippen ‘intra-actie, ‘algoritme’, ‘techno-humanisme’, ‘dataïsme’ en ‘het else’;
• een uitleg van Haraways opvatting over de grensvervaging tussen fysiek en niet-fysiek;
• een uitleg van Barads argument dat de mens een verstrengeling van materiaal en betekenis is/wordt;
• een uitleg van Harari’s argument dat de mens data wordt;
• een uitleg met tekstfragment 16 van Rasch’ kanttekening dat het dataïsme mensen reduceert tot karikaturale profielen.

Het else

Het andere, het vreemde, het spontane: dat wat niet in data te vangen is. Het is oncategoriseerbaar; een gat, een gebrek en een onzekerheid die openheid biedt.

(Net zoals de afbeelding en het afgebeelde niet hetzelfde zijn)