9/12 H3 Spelling - koppelteken, weglatingsteken en pvtt: -d of -dt

• Nederlands
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 2

 H3 

Spelling: koppelteken en weglatingsteken  

Werkwoordspelling: pvtt: -d of -dt

Lesdoel

Aan het einde van deze les:

• kan ik koppelteken en weglatingsstreepje correct gebruiken.
• kan ik persoonsvormen in de tegenwoordige tijd op -d en -dt correct spellen.

Waarom is het lastig om deze woorden goed te lezen?

Lees de volgende woorden:

• autoonderdeel - autoband - autoexpert
• meeademen - meebeleefd - meeeten
• skistok - skievenement - skijas
• mangoijs - schepijs - chocoladeijs
  
  

Koppelteken

Je gebruikt een koppelteken in samenstellingen tussen klinkers die je ook samen kunt uitspreken, de zogenaamde 'botsende klinkers'.

--> Klinkerbotsing betekent dat er twee klinkers naast elkaar staan die je als één klank kunt lezen, terwijl ze bij verschillende lettergrepen horen. 

Bijvoorbeeld: stage-uren

Je gebruikt het koppelteken

• om leesfouten te vermijden bij klinkerbotsing:

zo-even, stage-uren, radio-omroep, na-apen, tosti-ijzer
- ee - aa - oo - uu - ii - ie - ei - ij - au - ou - oe - ui

• in samenkoppelingen, die anders onoverzichtelijk worden: kant-en-klaarpakket, doe-het-zelver
• bij letters, cijfers, andere tekens, afkortingen en St of Sint: – S-bocht, A4-formaat, @-teken, Sint-Maarten (maar als je een afkorting zonder hoofdletters als woord uitspreekt, komt er geen koppelteken: havodiploma, viproom, pinautomaat);
• 
  

Je gebruikt het koppelteken

• bij dubbele achternamen
  Ernst Jansen-Steur, Hannie Werters- van de Hoek
• bij een functie, rang of titel
  assistent-bedrijfsleider, minister-president, adjunct-directeur
• in woorden met de voorvoegsels adjunct-, aspirant-, bijna-, ex-, interim-, kandidaat-, leerling-, niet-, non-, oud-: 

    – leerling-verpleegster, ex-roker, oud-voorzitter;

• tussen gelijkwaardige delen in een samenstelling
  woon-werkverkeer, haat-liefdeverhouding, peper-en-zoutstel

Je gebruikt het koppelteken

• in aardrijkskundige namen met een extra toevoeging
  Noord-Brabant, Zuid-Amerika, Midden-Nederland
• als het tweede deel van de samenstelling een hoofdletter heeft:

     – on-Hollands, pro-Amerikaans;

• in samenstellingen van twee gelijkwaardige woorden:

     – zwart-wit, hotel-restaurant.

Wat is juist?

1. stageactiviteit
2. stage-activiteit

In het woord
'ex+ roker'
moet een koppelteken geplaatst worden.

1. Juist
2. Onjuist

In het woord
'T+ shirt'
moet een koppelteken geplaatst worden.

1. Juist
2. Onjuist

In het woord
'bijna+ botsing'
moet een koppelteken geplaatst worden.

1. Juist
2. Onjuist

rij + examen

1. rij examen
2. rijexamen
3. rij-examen

Wat valt je op aan volgende zinnen?

Dinsdagavond en woensdagavond ga ik sporten.

Fietsvakanties, werkvakanties en taalvakanties zijn best populair. 

Ik heb posters van filmhelden en filmpersonages op mijn kamer.

Weglatingsstreepje

Als je een deel van een woord weglaat,  dan gebruik je een weglatingsstreepje voor het woord dat je weglaat. 

• Als je het eind van het woord weglaat, komt het streepje bij het eerste woord aan het eind, bijv. in- en uitvoer.
• Als je het begin van het woord weglaat, komt het streepje aan het begin van het tweede woord, bijv. damesjassen en -jurken.
• Je gebruikt geen weglatingsstreepje als je een heel woord weglaat: dure (oorbellen) en goedkope oorbellen.

Noteer het weglatingsstreepje op de juiste plek:

wielerwedstrijden en hardloopwedstrijden

Wat is goed?

1. Rode en - witte rozen
2. Rode - en witte rozen
3. Rode en witte rozen
4. Rode rozen en witte rozen

De persoonsvorm in de tegenwoordige tijd: -d of -dt?

-d of -dt?

Je hoort het verschil tussen -d en -dt niet.

Dit probleem komt alleen voor bij werkwoorden met in de infinitief een d voor de uitgang -en.

Voorbeelden:

aanmelden, antwoorden, landen, opladen, verbranden en vermoeden.

Zo kies je tussen -d of -dt

Bepaal eerst welk onderwerp er bij de persoonsvorm hoort

Je kiest voor -d als:

1. het onderwerp IK is

2. JE of JIJ  direct achter de persoonsvorm staat en de JE of JIJ het onderwerp van de zin is.

--> trucje = niet de regel!: Je moet je kunnen vervangen voor jij

--> Je schrijft in die drie gevallen dus de ik-vorm!

Voorbeelden:

1. Ik laad mijn telefoon op.

Antwoord ik voor mijn beurt?

2. Meld jij ons even aan?

Vermoed je ook dat dit niet klopt?

Je kiest voor -dt:

 In alle andere gevallen in het enkelvoud.

Voorbeelden:

Het vliegtuig landt om drie uur.

--> het vliegtuig = ow -  loopt = landt

Verbrandt je vader zijn vinger?

--> je vader = ow - loopt = verbrandt

Je laadt mijn iPad toch wel op tijd op?

--> je = ow - loopt = laadt

De docent raadt je aan goed te leren.

De docent = ow - loopt = raadt

Ezelsbruggetje voor d of dt bij persoonsvorm tegenwoordige tijd:

Vervang het werkwoord in de 

zin door het werkwoord 'lopen'.

Is het tegenwoordige tijd (tt)?

Meervoud (MV) = wij, jullie, zij = Infinitief = hele werkwoord 

(Stam = infinitief - 'en')

Enkelvoud (EV) = ik-vorm of ik-vorm+t

Ik vorm Ik loop naar huis

Jij/hij/zij/je/het/u VOOR het werkwoord staat = ik-vorm+t Jij loopt naar huis.

Je/jij DIRECT ACHTER de persoonsvorm EN het onderwerp van de zin is:  ik-vorm 

Dan loop je naar huis. -  Loop jij naar huis?

Kies de juiste werkwoordvorm

De leerling-verpleegster ... (verbinden) de wond zo zorgvuldig mogelijk.

1. verbint
2. verbind
3. verbindt
4. verbintd

Kies de juiste werkwoordvorm

Morgen ... (worden) jij om 9.00 uur verwacht bij de orthodontist.

1. wort
2. word
3. wordt
4. wortd

Is de persoonsvorm correct gespeld?

Wanneer word je broer bevorderd tot luitenant?

1. ja
2. nee

Is de persoonsvorm correct gespeld?

Tegenwoordig ontregelt een klein beetje sneeuw het treinverkeer al.

1. ja
2. nee

... (onthouden) je deze regels goed?

... (vinden) je dat nu echt een goed idee?

Ik denk dat de verzekering de schade wel ... (vergoeden)

Als ik de pleister los trek, (bloeden) de wond weer flink

1. bloedt
2. bloed
3. bloeden
4. bloet

Werk voor deze les en de volgende les: 

H3 Spelling

Blz. 94-95, opdracht 1 t/m 5  (moet voor maandag af + nagekeken en verbeterd zijn)

Blz. 96/97, opdracht 1 t/m 5  (moet uiterlijk maandag in de les af + nagekeken en verbeterd zijn)

(Denk aan het huiswerk wat vrijdag af moest zijn: Spelling H2, blz. 66/67, opdracht 1 t/m 4

+ nakijken en verbeteren met een andere kleur!

Maandag is alleen nog werken in de les en moet het voor het einde af zijn, dus maak ook een deel van blz. 100/101 als huiswerk!

Klaar = lezen

Stel de volgende les vragen over fouten die je niet begreep!

Ik weet hoe ik het koppelteken en weglaat streepje kan gebruiken

😒🙁😐🙂😃

Ik weet wanneer ik bij persoonvorm tegenwoordige tijd een d of een dt moet schrijven.

😒🙁😐🙂😃