H3 Onderzoek doen

• Nask / Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Donderdag 16 december

• Antibiotica spel
• Bespreken 3.1: Waarneming, je eten bederft
• Maken de opdrachten 3.1
• Lezen en samenvatten(of een spiekbriefje maken) 3.2

HET VERHAAL: “Sandra is al een tijdje ziek en gaat naar de dokter. Haar moeder staat erop dat de dokter haar een antibioticakuur voorschrijft. De dokter weet echter niet precies wat voor ziekteverwekker het meisje ziek maakt. Daarom schrijft hij een zogenaamde cocktail voor, een kuur bestaande uit vier soorten antibiotica die verschillende onderdelen van een bacterie stoppen of remmen.”

“Jullie zijn de microben die in Sandra’s lichaam leven. De meesten van jullie zijn goedaardig en erg belangrijk voor je gezondheid. Maar... sommigen onder jullie zijn ziekteverwekkers! Iedereen met een microbe met zwarte stippen is een ziekteverwekker.”

1. Het eerste antibioticum dat aanslaat is Lincomycine. Deze stof bindt met het 50S-ribosoom en voorkomt eiwitsynthese. Het 50S-ribosoom ziet er zo uit (afbeelding B). Hierdoor kan de bacterie veel eiwitten die essentieel zijn voor

z’n voortbestaan niet meer maken. Alle bacteriën die deze ribosomen hebben gaan dood. Jullie mogen dus gaan zitten. Helaas voor de patiënt heeft de ziekteverwekkende bacterie deze ribosomen  en overleeft hij het antibioticum.

2. Maar er zitten nog meer antibiotica in de kuur. Het tweede antibioticum dat aanslaat is een zogenaamde type 1 pilus-inhibitor. Deze stof voorkomt de aanleg van pili, oftewel de bacteriehaartjes (afbeelding C). De ziekteverwekker heeft deze eigenschap echter ook niet en leeft dus nog steeds.

3. Het derde antibioticum uit de kuur die aan de slag gaat is Cefixime. Deze stof  debouw van de celwand van gram-negatieve bacteriën.De  E.coli is een gram-negatieve bacterie, duidelijk te zien aan z’n veel dikkere celwand (afbeelding D) en kan hier dus slecht tegen

De ziekteverwekker is nu dood, maar we zijn nog niet klaar. De kuur bestond namelijk uit vier verschillende soorten antibiotica.

4. Het laatste antibioticum is . Deze voorkomt de bouw van flagellen (afbeelding E). Alle microben met deze flagellen zijn nu dood.

Maar... zoals veel mensen vaak doen is ook dit meisje na een paar dagen gestopt met de kuur, omdat ze zich eigenlijk wel weer beter voelde. Hierdoor zijn niet alle ziekteverwekkers dood. Te vroeg stoppen met een kuur kan leiden tot ongevoelige (resistente) bacteriën. Een antibioticum werkt de volgende keer niet meer tegen deze ziekteverwekker.

5. Iedereen die een gele celkern op zijn kaart heeft mag weer gaan staan!

De ziekteverwekker is echter niet de enige die nog in leven blijft. Er is één groep met een afbeelding op zijn kaart (afbeelding G) die niet lijkt op de 

afbeeldingen op een van de andere kaarten. Dit komt omdat

zij een virus zijn. En antibiotica werken niet tegen virussen.

RESULTAAT: Het resultaat van het spel is dat er, door het te vroeg 

stoppen met de kuur, nog steeds ziekteverwekkers in leven zijn. De kans is erg groot dat deze ziekteverwekkers ongevoelig worden voor de antibiotica. Mocht het meisje nu opnieuw ziek worden, dan heeft het innemen van dezelfde antibiotica kuur geen zin meer.

Daarnaast zijn ook virussen nog in leven. Wanneer je dus verkouden bent of een griepje hebt (ziektes die veroorzaakt worden door virussen) heeft het innemen van antibiotica dus geen zin. Sterker nog, het doodt je lichaamseigen bacteriën. Bacteriën die je hard nodig hebt!

Hoofdstuk 3

3 onderdelen:

* meer theorie over schimmels, bacteriën, virussen (in relatie tot voedselbederf), aanvullend op H2.

* theorie over membraantransport dieren en planten

* vaardigheden: hoe voer ik een wetenschappelijk onderzoek uit.

Toets: PO in periode 2 + SE volgend jaar

Paragraaf 1 Dierenwelzijn

3.1 Waarneming: je eten bederft

Voedselbederf

3 soorten verontreiniging:

Fysisch - glas of plastic

Chemisch - hormonen of gifstoffen

Biologisch - micro-organismen

Bacteriën, schimmels -> heterotroof

Risico's van besmet voedsel

Voedselinfectie - micro-organismen in het voedsel

Voedselvergiftiging - toxinen (gifstoffen) gemaakt door micro-organismen

Voedselvergiftiging kan ook door chemische verontreiniging optreden

Doel 3.1

Je leert wat de oorzaak is van voedselbederf

Je leert hoe je ziekteverwekkende bacteriën en schimmels herkent

Je leert de kenmerken van een virus 

Je leert hoe bacterien, schimmels en virussen zich vermeerderen

Je leert hoe je kunt voorkomen dat bacteriën en schimmels voedsel bederven

Voedselinfectie

Je voedsel kan bederven doordat het geïnfecteerd wordt door micro-organismen: schimmels of bacteriën.

Micro-organismen: kun je niet zien met het blote oog. Vaak wel met een lichtmicroscoop. 

Voedselinfectie

Schimmels of bacteriën die op voedsel gaan zitten zijn heterotroof.

Ze zijn voor hun organische stoffen afhankelijk van andere organismen.

Voedselinfectie

Schimmels of bacteriën in voedsel kunnen gifstoffen produceren: voedselvergiftiging.

Bacteriën

Vermeerderen zich

door ongeslachtelijke 

voortplanting (mitose) 

bij gunstige omstandigheden.

Alle bacteriën in een kolonie zijn genetisch identiek aan elkaar, ze zijn elkaars klonen.

Bacteriën

Onder ongunstige

omstandigheden vor-

men ze sporen.

In een spore staan de levensprocessen stil. De spore vormt weer een levende bacterie als de omstandigheden weer goed zijn.

Wat zijn ongunstige omstandigheden voor bacteriën? Noem er minstens 2!

Schimmels

Vormen lange draden

van 1 cellaag dik.

Die schimmeldraden heten

mycelium.

Schimmels kunnen zich ongeslachtelijk en geslachtelijk voortplanten.

Bacteriën en schimmels herkennen

Bacteriën en schimmels herkennen

Laten groeien op een voedingsbodem.

• Uiterlijk blote oog/ lichtmicroscoop
• Op welke voedingsbodem groeien ze wel/ niet
• DNA

Virussen

Virussen

Erfelijk materiaal (RNA

 of DNA) in een

eiwitmantel.

Ze vermeerderen met behulp van een gastheercel.

Leven ze?

Voedselinfectie voorkomen

Je voedsel kan bederven doordat het geïnfecteerd wordt door micro-organismen: schimmels of bacteriën.

Hygiënisch werken: 

• handen wassen
• kruisbesmetting voorkomen (scheiden)

Doel 3.1

Je hebt geleerd wat de oorzaak is van voedselbederf

Je hebt geleerd hoe je ziekteverwekkende bacteriën en schimmels herkent

Je hebt de kenmerken van een virus geleerd

Je hebt geleerd hoe bacterien, schimmels en virussen zich vermeerderen

Je hebt geleerd hoe je kunt voorkomen dat bacteriën en schimmels voedsel bederven

Begrippen 3.1

verontreiniging, micro-organismen, heterotroof, organische stoffen, voedselinfectie, voedselvergiftiging, bacteriën, ongeslachtelijke voortplanting, kolonie, klonen, sporen, schimmels, extracellulair, mycelium, geslachtelijke voortplanting, lichtmicroscoop, voedingsbodems, DNA, virussen, erfelijk materiaal, eiwitmantel, gastheercel, hygiëne