9.2 Goed geregeld A2A 2024

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 2

A2A

9.2 De lever

Wat gaan we doen vandaag:

- Biologisch momentje van de dag

- Leerdoelen

- Nieuwe uitleg paragraaf 9.2 

- Mindmap opdracht

- Zelfstandig werken mindmap 

Het 'biologische momentje' van de dag...

Waarom worden blauwe plekken geel?

• Blauwe plekken ontstaan ​​wanneer heel  kleine
   bloedvaten breken vanwege een trauma aan de huid.
  
• Rode bloedcellen komen vrij en komen tussen de cellen
   (weefsel) terecht.
  
• Hemoglobine, bevat ijzer, komt vrij in het lichaam na de
   afbraak van de rode bloedcellen.
  
• Hemoglobine wordt uiteindelijk afgebroken tot bilirubine,
   dat geel is. Het geel verdwijnt langzaam omdat je lichaam
   die stoffen verder afbreekt.
  

Leerdoelen:

Na deze les kun je:

• Constante omstandigheden en regelkringen kunnen benoemen en toelichten.
  
• Uitleggen waarom bloed de graadmeter is van je lichaam.
  
• Het proces uitscheiding kunnen beschrijven en uitscheidingsorganen en hun functies kunnen benoemen en toepassen.
  
• De 4 categorie functies van de lever benoemen en toepassen.
  
• Kunnen uitleggen hoe de lever aan zuurstof en voedingsstoffen komt.
  
• Werking alvleesklier kunnen toepassen bij stijgende of dalende hoeveelheid glucose.
  
• Glucose 'wip/wap' met de hormonen en werking kunnen benoemen en kunnen toepassen.
  
• Het ontstaan en de functie van bilirubine kunnen toelichten en toepassen.
  
• Verschil tussen diabetes 1 en 2 kunnen uitleggen.
  
• De opbouw van een nier herkennen en kunnen benoemen.
  
• Werking van een nier kunnen uitleggen en toepassen.

Voorkennis:
Deze paragraaf gaat vooral over de lever en de nieren.
1. Welke functies heeft de lever?
2. Welke functie hebben de nieren?

Start paragraaf 9.2

Regelingen menselijk lichaam: blz. 79

• Lichaamsprocessen → Constante behouden door regelkringen. (zie bron 3 blz. 79 KK).
   Evt. via hormonen (regelstoffen)
• Reageren op veranderingen – veranderingen opheffen.
  
  
• Graadmeter: Bloed.

  - Zintuigen meten, (bijv CO2-zintuigcellen)

  - Waarden vergelijken met norm, (via hersenen)

  - Afwijking norm? Reactie (bijv. ademfrequentie)

  - Waarden komt weer op constante. 

Zuurstof gaat hier de lever in

Veel voedingsstoffen komen de lever binnen

Hier mondt de galgang in uit

Bloed stroomt de lever uit

Poortader

Leverader

Leverslagader

Twaalfvingerige darm

De lever:    bron 8 blz. 82 KK

• ± 500 functies in 4 soorten processen;
    -  opbouwen en omzetten,                  - afbraak,
    - afvoer,                                                        - opslag
  
  
• Controle (constant houden) bloed.
  
  
• Aanvoer bloed via: leverslagader + poortader 

                                                           ↓                            ↓

                                                         O2                 voedingsstoffen

Om je glucose hoeveelheid te regelen werkt je lever samen met een ander orgaan. Welk orgaan is dit?

1. Galblaas
2. Dunne darm
3. Alvleesklier
4. Maag

Opslag:

• Opslag van:
    1. Ijzer (uit hemoglobine).
    2. Glucose opslaan als glycogeen.
• Zie glucose wip-wap. LR Bron 6 blz. 81 KK  
  
  
• Glucose = brandstof.
• Geregeld via 2 hormonen.
  - insuline
  - glucagon
• Alvleesklier - eilandjes Langerhans. Zie Bron 4 blz. 80 KK

Werking glucose wip-wap: Stijging glucose:

1. Normaal hoeveelheid glucose.
   
2. Eten – glucose stijgt – alvleesklier geeft insuline af.
   
   
   
3. Insuline: opname glucose in cellen voor verbranding
   + opslag (overige) glucose in lever en spieren.
   
   
   
4. Glucose wordt omgezet in glycogeen voor opslag.
   
   
   
5. Glycogeen is lange ketting van glucose (zetmeel).
   
6. Glucose daalt tot normaal.
   

Als de glucoseconcentratie in je bloed te laag is, wordt....

1. minder glucagon afgegeven en minder insuline afgegeven
2. meer glucagon afgegeven en minder insuline afgegeven
3. minder glucagon afgegeven en meer insuline afgegeven
4. meer glucagon afgegeven en meer insuline afgegeven

Werking glucose wip-wap: Daling glucose:

1. Glucose daalt onder ‘normaal’ – alvleesklier geeft glucagon af.
   
   
   
2. Door glucagon wordt glycogeen omgezet in glucose.
   
   
   
3. Lever geeft glucose af.
   
   
   
4. Hoeveelheid glucose stijgt tot ‘normaal’.
   
   
   
5. Bron 5 en 6 blz. 80/81 KK!!!
   

Als je diabetes hebt wordt dit niet gemaakt?

1. Glucagon
2. Insuline
3. Glucose
4. Hormonen

Suikerziekte/diabetes

• Type 1: onvoldoende insuline aangemaakt.
    - Cellen eilandjes Langerhans werken niet (goed).
  
• Type 2: cellen ongevoelig voor insuline.
    - Hormoon werkt niet goed meer.
  
• Te veel glucose.
  
• Nieren filteren glucose eruit → urine.
  
  
• Hyper = bij teveel glucose in het bloed.
    Hypo = bij te weinig suiker in het bloed.
  

Wie heeft diabetes?
Michel of Monique?

1. Michel
2. Monique

Afvoer: 

• Afbraak rode bloedcellen in milt
  
  
• Bilirubine (gele stof) uit afbraak hemoglobine.
  
  
• Bilirubine in lever gemengd met gal.
   (zorgt voor kleur ontlasting).
  

Welke stoffen kan een lever opbouwen en omzetten?

1. aminozuur naar eiwit ijzer naar rode bloedcel
2. aminozuur naar eiwit glucose naar vet
3. aminozuur naar eiwit alcohol naar glucose
4. aminozuur naar eiwit gal naar hemoglobine

Opbouwen en omzetten:

• Eiwitten (maag) → aminozuren (lever) → nieuwe eiwitten.
   (aminozuur is bouwsteen eiwit)
• Teveel aan glucose → vet.
• Vet → cholesterol.
  
  
  
• Verstopte bloedvaten
  (hartinfarct/beroerte/atherosclerose

Het volgende proces is 'afbraak'.

Waarom is het goed en handig dat je lichaam giftige stoffen (alcohol, medicatie etc.) kan afbreken?

Afbreken:

• Giftige stoffen: alcohol, drugs, medicijnen
    (tijdelijke effecten).
  
  
• Teveel aan aminozuren afbreken → ureum.
  
  
• Ureum → uitscheidingsstelsel → nieren.
  

De nieren

• Bron 10 blz. 83 KK!
• Nefronen in de nieren filteren/zuiveren bloed:

       - giftige stoffen: ureum

       - afbraakproducten: alcohol/medicatie

       - zouten en vitaminen

       - overbodige stoffen: kleurstoffen

Werking nieren

1. Nierslagader – nefronen in niermerg met kluwen haarvaten.
   
2. Haarvaten als filter – bloeddruk drukt bloedplasma uit haarvat = filtratie
   
3. Voorurine ontstaat (water/zouten/glucose+ afvalstoffen.
   
4. Voorurine in nierkanaaltje – resorptie stoffen (glucose/deel zouten / osmose water) weer terug in bloed.
   
5.  Urine blijft over – verzamelbuisje – nierbekken – urineleiders – blaas – urinebuis.
   
   
   

LR Bron 11 en 12 blz. 84 KK.

Einde uitleg:

Nog vragen?

Opdracht mindmap (zie volgende dia)

Opdracht mindmap

• Maak een mindmap van geheel paragraaf 9.2
  
  
  
• Neem de lever als middelpunt!
• Zorg dat alle processen, bloedvaten, hormonen etc, verwerkt zijn in je mindmap.
  
  
  
• Je maakt deze op papier. Je mag meerdere A4/A3 aan elkaar plakken. 
• Maak hiervan een screenshot/foto, plak hem in een Word bestand en sla hem op als pdf. 
  
  
• Je bestandje lever je in via opdrachten bij magister (dus niet delen/mailen oid) + op papier!
• Inleveren: zie magister.