13/6 4.5 samenvatten - hoofd- en bijzaken

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 2

Zakelijk lezen

4.5 samenvatten

Planning

• Korte activiteit
• Instructie
• Werken
• Afsluiten

Spelen met woorden: raadsels

Geef iedereen de kans om het raadsel op te lossen: roep je geen antwoorden door de klas, maar doe je het in je hoofd.

• Lees eerst het raadsel en probeer hem in je hoofd op te lossen (schrijf je antwoord eventueel even in je schrift op)
  
• Schrijf je antwoord in de volgende sheet.
  
• Denk aan hoofdletters en leestekens.
  

Wat heeft een duim en vier vingers maar leeft niet?

Wat springt als het loopt en zit als het stilstaat?

Welk woord van vier letters wordt korter als je er twee letters aan toevoegt?

Leerdoelen

Aan het einde van deze les:

• kun je hoofd- en bijzaken onderscheiden
• kun je het lezerspubliek inschatten door het taalgebruik
• kan je het verschil tussen formeel en informeel taalgebruik herkennen

Wat denk je dat het verschil is tussen hoofdzaken en bijzaken?

Hoofdzaken

Belangrijke informatie over het onderwerp van de tekst.

• Inleiding
• Slot
• Kernzinnen

Bijzaken

Minder belangrijke informatie, maken de hoofdzaken duidelijker.

• voorbeeld
• herhaling
• uitleg
• cijfers
• details

Hoofd- en bijzaken

In elke tekst kun je verschil zien tussen belangrijke en minder belangrijke zaken, ook wel hoofd- en bijzaken genoemd. Het belangrijkste van de tekst is het onderwerp: het vertelt in een of enkele woorden waar de tekst over gaat. Verder heeft elke alinea een kernzin, waarin je de belangrijkste informatie uit die alinea vindt. Soms vind je een samenvatting of conclusie van de tekst in de kernzin van de slotalinea. Om in een lange tekst overzicht te krijgen (een antwoord op de vraag: wat wordt hier nu eigenlijk verteld?) is het nodig om hoofd- en bijzaken te onderscheiden. Een opsomming van de hoofdzaken uit een zakelijke tekst (onderwerp, kernzinnen en conclusie) wordt ook wel een uittreksel genoemd.

Hoofdzaken

Belangrijke informatie over het onderwerp van de tekst.

• Inleiding
• Slot
• Kernzinnen

Bijzaken

Minder belangrijke informatie, maken de hoofdzaken duidelijker.

• voorbeeld
• herhaling
• uitleg
• cijfers
• details

Wat zijn hoofdzaken?

1. Het belangrijkste van de tekst.
2. Alle deelonderwerpen samen vormen een hoofdzaak.

Waar kun je hoofdzaken vinden?

1. In de inleiding en in de laatste zinnen van een alinea.
2. In de inleiding en het slot.
3. In de inleiding, het slot en in de kernzin van elke alinea.
4. In de kernzinnen van de alinea's.

Schrijven voor publiek (1)

Je schrijft om te communiceren. Daarmee is meteen duidelijk dat je niet alleen schrijft voor jezelf, maar ook voor je lezerspubliek. Je moet dus rekening houden met de lezer. Daarbij let je op de spellingregels, maar ook op de formuleerregels waarmee je je zinnen opbouwt (zie ook paragraaf 4.1 ‘Stijl en formuleren - Een zorgvuldige stijl’). Hoe groot de rol van die regels is, hangt weer af van de lezer. Zijn het je klasgenoten of is het een leraar? Dat maakt nogal wat uit. Verder moet je bedenken dat je als schrijver niet naast de lezer staat, dus je tekst moet voor zichzelf spreken. Heb je alles wel duidelijk genoeg verteld? Blijven er geen vragen over? Heb je je verhaal wel aantrekkelijk genoeg gemaakt, of is het een saaie tekst geworden?

Je taalgebruik hangt ook af van je publiek. Iemand die van gamen houdt kan woorden gebruiken die voor een buitenstaander onbegrijpelijk zijn. Dat noem je jargon. Zo bestaat er ook doktersjargon, voetbaljargon, politiejargon, enzovoort. Daarnaast kun je in sommige situaties ook straattaal gebruiken. Op sociale media, Whatsapp bijvoorbeeld geldt een eigen taal. Deze taal is niet bedoeld voor zakelijke teksten.

Schrijven voor publiek (2)

Voor welk publiek schrijf je? Daarin maken we één groot onderscheid tussen:

• mensen die dicht bij je staan
  
• mensen die wat verder van je af staan
  

Wat denk je dat er verschilt in de manier van schrijven voor mensen die dicht bij je staan en mensen die wat verder van je af staan?

Schrijven voor publiek (2)

- Mensen die dicht bij je staan

Voor de mensen die dichtbij je staan: je vrienden, je ouders, je familie, hoef je je eigenlijk niet aan schrijfregels te houden. In de taal die jullie onder elkaar gebruiken, bijvoorbeeld in jullie appjes, zitten vast de nodige fouten, maar dat is in dit geval niet erg. Je spreekt elkaar informeel aan. Je merkt soms wel dat een berichtje niet helemaal duidelijk is overgekomen, dat een lezer een berichtje onbedoeld verkeerd begrijpt. Gelukkig kun je misverstanden onder elkaar snel oplossen. Met deze vorm van communicatie houden we ons verder niet bezig hier.

- Mensen die wat verder van je af staan

Als je schrijft voor publiek dat wat verder van je afstaat, zul je een zakelijke schrijfhouding moeten aannemen. Je moet je aan de schrijfregels houden. Je maakt gebruik van formeel taalgebruik en je doet je best om zo duidelijk mogelijk te zijn.

Wat wordt er met 'formeel' bedoeld?

Formeel / informeel

Taalgebruik kan formeel of informeel zijn. Formeel betekent officieel of volgens de regels. Informeel is het tegenovergestelde van formeel en betekent onofficieel of alledaags. Formeel taalgebruik wordt vooral gebruikt in situaties waarbij de schrijver zijn lezer niet goed of helemaal niet kent, of in het zakelijke verkeer. Als de schrijver de lezer goed kent, gebruikt hij informele taal.

formeel

informeel

Wat betekent formeel/informeel?

1. Formeel betekent dat je 'u' gebruikt informeel betekent dat je 'je' gebruikt
2. Formeel betekent dat je 'je' gebruikt en informeel betekent dat je 'u' gebruikt

Toets in de toetsweek:

Zakelijk lezen WERKBOEK 5.1 t/m 5.6

Theorie kennen (= leren) en de theorie kunnen herkennen en toepassen (= oefenen) in teksten.

+ begrijpend lezen = oefenen

Werk voor de deze les (als er tijd over is) + huiswerk: 

5.5

Deel 2: Lezerspubliek, hoofd- en bijzaken

+nakijken en verbeteren met een andere kleur!

Online: 2 zakelijk lezen

Klaar = lezen uit je leesboek

Leerdoelen

Aan het einde van deze les:

• kun je hoofd- en bijzaken onderscheiden
• kun je het lezerspubliek inschatten door het taalgebruik
• kan je het verschil tussen formeel en informeel taalgebruik herkennen

Ik kan hoofd- en bijzaken onderscheiden.

😒🙁😐🙂😃

Ik kan het lezerspubliek inschatten door het taalgebruik en ik kan het verschil tussen formeel en informeel taalgebruik herkennen..

😒🙁😐🙂😃

Reflectie:
Wat ging bij jou goed tijdens deze les?
Wat kan nog iets beter?

Feedback
Wat vond je fijn/goed aan deze les?
Wat zou je liever anders zien?