Poëzie les 4 4H 14 juni 2022

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

4de en laatste poëzie les

Wat gaan we vandaag doen?

1. Terugblik vorige lessen

2. Synesthesie

3. Soorten rijm

4. Waarom poëzie?

5. Zelf schrijven  

5. Opdracht ?

6. Laatste dinsdag

Poëzie op alle niveaus van de tekst

- typografisch niveau: bladspiegel, typografisch wit, opmaak

- tekstniveau: inhoud en indeling in strofen (sonnet)

- zinsniveau:  afbreking in regels (enjambement),  beeldspraak, verschillende soorten rijm of juist vrij vers

- woord/woordgroep niveau: neologisme, woorden met elkaar versterkende of juist tegenstrijdige betekenis

Soorten rijm

Er zijn meerdere vormen van rijmen.

Rijm kan binnen een versregel voorkomen en afhankelijk van de plaats in het gedicht ook op verschilende regels voorkomen

Rijmsoorten

1. Vol rijm. Voorbeeld: denk aan sinterklaasgedichten

2. Rijk rijm = herhaling van bijna hetzelfde woord. Voorbeeld: paart-paard; dichten - dichtte

3. Half rijm = rijmende klinkers of rijmende medeklinkers

Voorbeeld klinkers: vertalen - slapen

Voorbeeld medeklinkers: meteen - maten

Rijmsoorten - vervolg

4. Beginrijm = alliteratie. Heerlijk helder Heineken sinterklaasgedichten

5. Eindrijm =  aan het eind van de versregel

a. Gepaard rijm  = aabb

b. Gekruist rijm = abab

c. Omarmend rijm = abba

Vormen van beeldspraak

- Vergelijking: met als. Bijv. zo rood als een tomaat.

- Metafoor: impliciete vergelijking (object wordt weggelaten, alleen het beeld wordt gebruikt)

Voorbeeld: "Slingers parkieten".  (De parkieten vliegen/zitten naast elkaar en vormen zo een slinger)

Voorbeeld: "heel Europa was een groot matras"

- Personificatie: Vla, mijn broer 

Ritme in poëzie

- Ritme in een gedicht wordt onder andere bepaald door het metrum.

- Metrum = (vers) maat

- Metrum wordt bepaald door de afwisseling van beklemtoonde en onbeklemtoonde lettergrepen

- Daarnaast wordt het ritme van een gedicht ook bepaald door lengte (kort, lang), hard-zacht, snel-langzaam en ....stiltes.. 

 

Synesthesie

Synesthesie is het verbinden van  de zintuigen (smaak, geur, aanraking, zicht, gehoor) met sensaties (liefde, haat, tederheid, woede, plezier, onverschilligheid, enz.) 

Wat zou het doel van synesthesie kunnen zijn?

Voorbeelden synesthesie

Een duistere toekomst

Vandaag is rood

Amsterdam, op ooghoogte arrogant.

Gehoorzaamheid in as

www.bing.com

Zelf een rondeel schrijven

1. Zoek in je meegebrachte gedicht of in een van de gedichten die we behandeld hebben 2 leuke/bijzondere/rare/mooie/grappige of ? versregels die je aanspreken. 

2.  Pak een leeg blad en maak daar 8 regels.

3. Kies een van je twee versregels en schrijf de ene op regel 1, 4 en 7.

4. Schrijf de andere versregel op regel 2 en 8.

Zelf een rondeel schrijven - vervolg

5. Kies een zelfstandig naamwoord uit een van je 2 regels en verbindt dat aan een kleur. Maak daar een regel van die je noteert op regel 3

6. Maak voor regel 5 een vergelijking met een van de woorden uit je twee gekozen regels of verzin er een helemaal zelf die je vindt passen in je rondeel.

7. Bedenk aan de hand van een woord uit de andere 7 regels die je hebt een overdrijving of afzwakking een tegenstelling of juist een overeenkomst en maak daar regel 6 van.

8. Je regels mogen rijmen, maar het hoeft niet. 

Analyse gedicht

- Welke poëtisch taalgebruik zie je terug in het gedicht?

Tip: let op tegenstellingen of overeenkomsten in het gedicht 

- Wijs in het gedicht voorbeelden aan die jouw interpretatie van het gedicht ondersteunen en verwerk je redenering in je gedicht.

- Denk bij het schrijven van je analyse aan de opbouw van je 'betoog': begin, midden, eind en een centrale vraag. 

Opdracht

- Schrijf zelf een eigen gedicht van minimaal 8 regels. OF

- Analyseer een gedicht of een songtekst in minimaal drie alinea's.

- Als je een Loesje hebt gemaakt lever die dan in bij je eigen gedicht/songtekst OF je eigen analyse van een gedicht. Daar krijg je een punt extra voor. 

- Inleverdatum = .....

Bedankt!

Dat ik jullie les heb mogen geven.

En dat ik van jullie heb mogen leren!

En ik hoop dat het andersom ook het geval is geweest ;-).