Zaans Museum - Hoe is chocolade een luxeproduct geworden?

• Wereldoriëntatie
• Middelbare school
• Basisschool
• vmbo, mavo
• Groep 6-8
• Leerjaar 1,2

Introductie

Het Zaans museum heeft een permanenten tentoonstelling over cacao. Daarin worden verschillende aspecten over cacao verteld: Waar komt cacao vandaan? Welke rol speelt cacao in de Zaanstreek? Hoe is chocolade een luxeproduct geworden? Vóórdat je het museum bezoekt, kun je je goed voorbereiden via deze les. Des temeer steek je er vanop!

Instructies

Gebruik deze les om je leerlingen voorafgaand aan het bezoek aan de expositie Cacao alvast voor te bereiden. Na afloop kun je een aantal sheets opnieuw gebruiken op de kennis te checken of te verdieping te geven.

Voor het eerst bij Beeld en Geluid op school? Kijk hier voor een korte instructie.

Beeld bij je bezoek - Zaans Museum

Hoe is chocolade een luxeproduct geworden?

Hoe is chocolade een luxeproduct geworden?

Omdat chocolade uit verre landen moest komen, en de verwerking ervan veel werk kostte, was chocolade vroeger (in de 18e eeuw) erg duur. Je kon het lang niet overal verkrijgen, en de mensen die de cacaobomen plukten wisten vaak zelf niet eens hoe de cacao smaakte. Chocolade was dus echt een luxeproduct, maar hoe is dat gekomen?

Afb.: chocolate truffles image, rawpixel; Box of Chocolate & Luxe Chocolate Dessert, Petr Kratochvil, publicdomainpictures; Chocolates, Jonathan Reyes, Flickr

Hoe is chocolade een luxeproduct geworden?

Omdat het zo duur was, werd chocolade vooral genoten door rijke mensen. Marie Antoinette, koningin van Frankrijk in de 18e eeuw, begon graag haar dag met een kopje chocola. Hiervoor had ze een speciale 'Chocolatier' aangewezen, die haar elke morgen het zoete drankje kwam brengen. Met een tufje slagroom en een paar macarons vormde dit haar ontbijt. Het schijnt dat ze zó dol was op chocolade, dat ze het koos als laatste avondmaal voor zij stierf.

Afb.: Château de Chantilly, François-Hubert Drouais, portrait of Marie-Antoinette, Dguendel, Wikimedia

Hoe is chocolade een luxeproduct geworden?

Vandaag de dag weten we allemaal hoe chocola smaakt en kan je het bijna overal krijgen. De reden waarom er toch nog een associatie van luxe aanhangt is onder andere door de sociale rol van chocola: chocola komt vaak aan de pas bij bijzondere gelegenheden, zoals luxe bonbons voor je Valentijnsliefde, een doosje Merci als bedankje voor je beste vriend, in goud verpakte Ferrero Rocher voor je moeder's verjaardag, en natuurlijk de chocolade paaseitjes, Sinterklazen en kerstkransjes zijn natuurlijk ook niet te vergeten!

Afb.: Ferrero Rocher, Sarah Macmillan, Flickr.

Bekijk hier het fragment

Bron: KOKEN MET VAN BOVEN - Paasei, VPRO, 2016

Sommige mensen genieten van chocolade als rauwe chocola, of ook wel 'raw chocolate'. Dat is chocolade gemaakt van cacaobonen die veel minder hoog verhit zijn dan gewoonlijk. Sommigen beweren dat deze chocolade gezonder is dan normale chocolade. Een stukje rauwe chocola schijnt een positief effect hebben op bijvoorbeeld je bloeddruk, nierfunctie, en je humeur! Maar is dat ook echt zo?

Hoe is chocolade een luxeproduct geworden?

Bekijk hier het fragment

Bekijk hier het fragment

Ook hele pure chocolade wordt als 'gezond' gezien, maar daar zitten voorwaarden aan: hoe puurder de chocolade, hoe beter, (want hoe meer cacao, hoe minder plek voor dingen als suiker en vet), en natuurlijk moet je het wel met maten eten. 

Bron:  BROODJE GEZOND, KRO-NCRV, 2017

Bron: RADAR, TROS, 2012

Hoe is chocolade een luxeproduct geworden?

Er bestaan niet heel veel etenswaren waar je een aparte winkel voor hebt. Voor chocolade is dat absoluut wel het geval. Er bestaan veel verschillende soorten winkels die exclusief chocolade verkopen, in elke grote stad zit er wel een. Zo'n winkel heet een chocolaterie. Hier kun je vaak 'gewone' repen chocolade kopen, maar ook chocolade in luxe verpakkingen, rijkelijk gevulde bonbons, of chocolade met alcohol erin. 

Afb.: Belgian chocolate shop, Jessica Gardner, Flickr.

Hoe is chocolade een luxeproduct geworden?

Chocolade wordt dus door veel mensen genoten, vooral op bijzondere (feest)dagen. Chocolade heeft echter ook een keerzijde, er hangt een prijs aan deze luxe lekkernij. 

Roel Vonk is chef tropische kassen bij de Botanische Tuinen van de Universiteit Utrecht. Hij vertelt dat hij netjes betaald wordt om zijn werk uit te voeren. Dat kunnen we niet van iedereen zeggen die in de chocolade industrie werkt. Slavernij en kinderarbeid komen in de productie van chocolade nog steeds voor... 

Bekijk hier de video

Bron: YouTube kanaal Zaans Museum

Deze reep ken je wel. Heel erg lekkere chocolade. Maar ook heel erg eerlijke chocolade. Journalist Teun van de Keuken, van het programma Keuringsdienst van Waarde, dook in de wereld van de chocola en ontdekte een enorme scheve verhouding in hard werken en hoge opbrengst. Op de cacaoplantages was sprake van slavernij.

Bekijk hier het programma - 23 minuten

Bron: KVW - chocolade - RVU - 2007

Foto: Sebastian Koppehel, Wikimedia

Bekijk hier het verhaal van Teun (Tony) - die zichzelf schuldig vond aan deze slavernij.

Hoe is chocolade een luxeproduct geworden?

West-Afrikaanse boeren moeten zoveel mogelijk cacaobonen zo goedkoop mogelijk leveren. Veel boeren verdienen maar €80,- per maand, met armoede, kinderarbeid en bodemuitputting tot gevolg. Terwijl de grote bedrijven miljoenen verdienen met de verkoop van hun chocolade. Dit is oneerlijk, en om dit tegen te gaan bestaat Fairtrade. Fairtrade helpt deze boeren zodat ze meer geld verdienen en kunnen investeren in de toekomst. Maar omdat er in deze landen veel corruptie is, gaat het alsnog niet altijd eerlijk. Daarom maakt het Nederlandse bedrijf 'Chocolatemakers' chocoladerepen die écht duurzaam, eerlijk, en lekker zijn.

Bekijk hier het fragment

Bron: Groen Licht, VARA, 2016

Hoe is chocolade een luxeproduct geworden?

Afb.: Wikimedia

Naast kinderarbeid en slavernij heeft chocoladeproductie ook een grote impact op de natuur: er wordt veel bos gekapt zodat er cacaobomen en cacaoplantages aangelegd kunnen worden. Hier is helaas geen grip op, en dat komt onder andere omdat wij veel chocolade eten! Zó veel zelfs, dat we kunnen spreken van een heuse cacaoverslaving in West-Europa en Noord-Amerika. In deze delen van de wereld wordt de meeste chocolade gegeten. Dit heeft te maken met de smeltwaarde: het is in West-Europa en Noord-Amerika kouder dan in bijvoorbeeld West-Afrika, waardoor de chocolade hier veel minder snel smelt, en dus langer en meer gegeten kan worden. 

Bron: Het Klokhuis, NTR, 2020

Bekijk hier het fragment

Hoe is chocolade een luxeproduct geworden?

Hoe is chocolade een luxeproduct geworden?

Door te kijken naar de keurmerken op de verpakking van chocolade kan je zien of de chocolade die jij koopt eerlijk geproduceerd is. Je moet dan wel goed opletten, want er bestaan neppe keurmerken! Welke van deze keurmerken is nep, denk je?

1. 
2. 
3. 
4. 

Hoe is chocolade een luxeproduct geworden?

Het neppe keurmerk uit de vorige slide staat onder andere op chocola van Côte d'Or en Toblerone, maar deze is niet getest op milieu-, mens-, of diervriendelijkheid. Dit keurmerk is dus niets meer dan een logo! 

In Nederland zijn er honderden verschillende keurmerken. Het is dus lastig om een neppe te herkennen, maar de website https://keurmerkenwijzer.nl/ kan je daarbij helpen. Hier kan je per keurmerk zien hoe 'goed' ze zijn. Hiernaast zie je twee topkeurmerken, beiden te vinden op verpakkingen van eerlijke chocolade!

Afb.: screenschot https://keurmerkenwijzer.nl/

Meer weten?

Kijk dan ook eens hier naar...

Bekijk de lijst met alle fragmenten op beeldengeluidopschool.nl.

 Hier vind je alle informatie bij elkaar. Handig te voorbereiding aan je bezoek aan het Zaans Museum, maar ook tof als je wat wilt terugkijken.

Of bekijk een van de andere lessen:

De wereld van Chocolade - Cacao, een reislustig goedje 

De wereld van Chocolade - Economie in de Zaanstreek