Par. 3.3 De Oost en de VOC

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 2

Begintaak

Leg in je eigen woorden uit wat de volgende begrippen betekenen:

- Handelskapitalisme en handelsmonopolie

5 minuten

Weet je het niet? Zoek op blz. 76

Ben je eerder klaar? Lees par. 3.3

Begintaak

5 minuten leren voor de SO

Wat moet je leren? Par. 3.2 en 3.3

De Oost en de VOC

Planning

27/11 Par. 3.1 Oriëntatie 

01/12 Repetitie bespreken + Par. 3.2 Amsterdam stapelmarkt van de wereld

04/12 Par. 3.2 Amsterdam stapelmarkt van de wereld

08/12 Par. 3.2 + Par. 3.3 De Oost en de VOC

11/12 Par. 3.3 De Oost en de VOC

 15/12 SO par. 3.2 en 3.3

18/12 Kerstviering

Kerstvakantie

 VRIJDAG 15 JANUARI REPETITIE H3

Vandaag

1. Huiswerk bespreken

2. Uitleg par. 3.3

3. Opdrachten maken en presenteren

4. Afsluiten

Huiswerk bespreken

• Hoe werd Amsterdam de stapelmarkt van Europa en welke gevolgen had dat voor onze nijverheid en de landbouw?

Leerdoel par. 3.3 (deze week)

Waarvoor werd de VOC opgericht en hoe werkte deze handelsmaatschappij?

Wat was het doel van de expeditie van Barentsz die eindigde op Nova Zembla.

1. Walvisvaart
2. Het plaatsen van boeien t.b.v. de scheepvaart
3. Het bereiken van de magnetische Noordpool
4. Het vinden van een route naar Indië

VOC staat voor

1. Vereniging Oost-Indische Compagnie
2. Verenigde Oost-Indie Compagnie
3. Verenigde Oost-Indische Compagnie
4. Verenigde Oost-Indische Campagne

De VOC verhandelde vooral

1. Slaven
2. Aardappels
3. Specerijen
4. Maïs

De VOC werd op initiatief van de Staten-Generaal opgericht, omdat...

1. Andere landen handelscompagnieën oprichtten.
2. De winsten in de Republiek daalden doordat handelscompagnieën elkaar beconcurreerden.
3. Er flinke winst viel te behalen op de scheepsbouw. Meer schepen leverde meer geld op.
4. De Staten-Generaal graag landen wilden veroveren om hun macht en rijkdom te tonen.

Producten opslaan om later te verhandelen noem je:

1. handelskapitalisme
2. stapelmarkt
3. VOC-principe
4. pakhuispolitiek

Wat is specialisatie?

1. Als je een speciale werknemer bent
2. Als je nog maar één product gaat maken
3. Als je nog maar één product gaat kopen
4. Als je nog maar één werknemer hebt

Een schip dat vanuit Amsterdam naar de landen rond de Oostzee vaart, is geladen met:

1. kaas, textiel en vis
2. wijn en olie
3. specerijen
4. graan en hout

Een schip dat vanuit de landen rond de Oostzee naar Amsterdam vaart, is geladen met:

1. kaas, textiel en vis
2. wijn en olie
3. specerijen
4. graan en hout

1578-1593

Rond 1606

Rond 1688

Verhuizen in Amsterdam

Tussen 1610 en 1620:

• Nieuwe wijken gebouwd.
• Grote huizen langs de grachten
• Etagewoningen en werkruimtes in de Jordaan
• Rijk en arm wonen en werken vanaf nu apart!

Bevolkingsgroei = meer voedsel nodig = graan importeren = MOEDERNEGOTIE!

Moedernegotie

De vaart op Scandinavië en de Oostzee.

• Graan importeren uit bijv. Polen.
• Opslaan in pakhuizen.
• Graan in eigen land verkopen en doorverkopen. 
• Reis heen en terug maken met producten voor winst. 

Stapelmarkt: Importeren en exporteren van goederen uit heel Europa om van daaruit weer te verhandelen.

De moedernegotie is een oorzaak voor het opkomen van commerciële landbouw. Leg dit uit.

Amsterdam als stapelmarkt? Eerst Antwerpen!

• Antwerpse handelaren kochten wol in Engeland. 
• Spinners, wevers en ververs bewerkte het tot lakense stoffen.
• Kooplieden exporteerden die dan weer. 

HANDELSKAPITALISME: investeren om zoveel mogelijk winst te maken!

Toen werd Antwerpen in 1585 door de Spanjaarden ingenomen...

Amsterdam werd de belangrijkste haven in Europa!

Hoe? 

De sluiting van de Schelde in Antwerpen:

- Antwerpen was in handen van de Spanjaarden.

- Om Antwerpen te bereiken moest je een klein stukje varen in de Republiek...

Gevolgen innamen Antwerpen:

• Religieuze vluchtelingen
• Economische vluchtelingen
• Bloeiende economie: 

- Internationale handelsnetwerk werd

uitgebreid. 

- Extra investering in Amsterdam.

• Bevolkingsgroei
• Verstedelijking

De val van Antwerpen is een oorzaak voor het opkomen van Amsterdam als handelscentrum. Leg dit uit.

HANDELSKAPITALISME

- Eerste vorm van kapitalisme (start 1400)

- Winst gemaakt door handel

- Ondernemers kwamen aan hun producten door: 

• Te laten maken in de huisnijverheid
• Te kopen en weer door te verkopen
• Te laten verbouwen om het gewas daarna te verkopen
• Of een combinatie van boven genoemden

Specialisatie en commerciële landbouw

Ambachtslieden gingen zich specialiseren. Bijvoorbeeld:

• Textiel in Haarlem (linnen en katoen) en Leiden (lakense stoffen).
• Delft: tegels en serviezen (Delfsblauw)
• Gouda: tabakspijpen en kaarsen
• Amsterdam: schepen 
• 
  

Exportproducten!

De landbouw

Boeren gingen zich specialiseren:

• Melk, kaas, boter, vlees. 
• Produceren voor de hele Republiek en
• voor exportmarkt.

Commerciële landbouw: boeren werken voor de nijverheid of voor de export en niet alleen meer voor eigen dorp of streek.

Droogmakerij

Hoge vraag naar grond.

Polder: land dat vroeger een meer was, waaruit het water is weggepompt.

Nova Zembla

- Jacob Heemskerck en Willem Barentsz in 1596. 
- Zeilde langs Noorwegen
- Overwinteren. 
- Alleen Jacob Heemskerck overleefde. 
- Dagboek

- Mislukte poging.

Cornelis Houtman wel gelukt vanuit het zuiden!

Johan van Oldenbarnevelt

• Raadpensionaris ( Tijdens de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden was het de belangrijkste bestuurder van Nederland) 
• Oprichter van de VOC

VOC

• Eerst: iedere handelaar voor zich!
• Oorzaak:
  - concurrentie leidde tot lagere prijzen (oorlog Spanje was duur...)
• Gevolg:
  in 1602 oprichten VOC (Verenigde Oost-Indische Compagnie) = alle handel in 1 bedrijf.

Handelsmonopolie

• De VOC kreeg van de Staten-Generaal het alleenrecht om op Azië te varen -> handelsmonopolie. 
• De VOC mocht oorlog voeren en verdragen sluiten, net als zelfstandige staten.
• De VOC mocht forten bouwen.
  

Het bestuur

• Een afdeling in zes handelssteden = De Kamer. 
• Elke kamer had een eigen scheepswerf, pakhuis en kantoor. Een Kamer huurde zeelui en soldaten.
  
• Afgevaardigden van de kamers vormden samen het bestuur de van VOC = de HEREN ZEVENTIEN!

In iedere kamer kozen de bewindhebbers twee- of driemaal per jaar een aantal afgevaardigden die in Amsterdam of Middelburg aan vergaderingen ter bepaling van het centrale beleid deelnamen. In dit college, de Heren XVII, hadden acht Amsterdamse bewindhebbers, vier Zeeuwse en één uit elk der kleinere kamers zitting.

Eerste multinational met aandelen

• Om alles te financieren gaf de VOC aandelen uit. Eerste ter wereld.
  
• Je gaf als persoon geld aan de VOC en kreeg in ruil daarvoor een aandeel in het bedrijf en een deel van de winst.
• Je kon de aandelen ook kopen en verkopen op de Amsterdamse beurs
  
• Niet alleen rijke mensen, maar ook ambachtslieden, bakkers of dienstboden kochten een aandeel. VOC werd van 'iedereen'.

De Opstand

Officiële kapers

Oorlog en handel

Jacatra werd Batavia

• Handelsfactorijen: steunpunt voor de handel.
• Veroverde van Spanje of Portugal.
• Inwoners weggejaagd, huizen en plantages afgebrand. 

Jan Pieterzoon Coen

• Eerste gouverneur-generaal.
• Veel geweld.
• VOC bestuur in Jakarta = inwoners wegjagen en de stad verwoest, zodat hij het centrale handelspunt van de VOC kon stichtten voor heel Azië, Batavia.
• Batavia werd het bestuurscentrum van de Oost.

Inter-Aziatische handel

"Met meegebracht goud kocht de VOC porselein in China. 

Een deel van het porselein werd verkocht in Japan. In Japan kocht de VOC zilver, waardoor de VOC nu ook binnen Azië aan betaalmiddelen kwam."

inter-Aziatische Handel

"Met meegebracht goud kocht de VOC porselein in China. Een deel van het porselein werd verkocht in Japan. In Japan kocht de VOC zilver, waardoor de VOC nu ook binnen Azië aan betaalmiddelen kwam."

Massamoord op de Banda Eilanden

• Contract met dorpshoofd: alleenrecht op nootmuskaat en foelie
• Specerijen werden ook verkocht aan Engelsen en Portugezen
• Banda werd met geweld veroverd. 
• Grond/plantages werden verhuurd aan Nederlanders.

Reisverslag opdracht

Wat: reisverslag schrijven.

Hoe: word, PowerPoint, A3, filmpje... 

Waar: Teams.

Wie: Zelfstandig of in duo's

Waarom: Oefenen met de leerstof

Wanneer: A.s. dinsdag 15/12 inleveren.

Afsluiten

Waarvoor werd de VOC opgericht en hoe werkte deze handelsmaatschappij?