1.3 Zenuwstelsel

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

Basisstof 3: 

Het zenuwstelsel

Leerdoelen

1. Je kunt de bouw en signaalverwerking van verschillende typen neuronen beschrijven.
2. Je kunt de bouw, functies en werking van het zenuwstelsel beschrijven.

Veel in Binastabellen 88 (A t/m K) terug te vinden, niet alles!

Centrale zenuwstelsel

Het centrale zenuwstelsel bestaat uit  de hersenen en de ruggenmerg

Perifeer zenuwstelsel

Zenuwen vanuit het ruggenmerg.

Deze verbinden het hele lichaam met het centraal zenuwstelsel.

Perifeer zenuwstelsel

Animale- en autonome(vegetatieve) zenuwstelsel 

Bewuste reacties door animale zenuwstelsel

(maar ook reflexen).

Onbewuste processen door autonome (vegetatieve) zenuwstelsel.

(werking van organen)

Autonoom zenuwstelsel

Animaal zenuwstelsel

Doelwitweefsels

Gladde spieren, klieren en hartspier

Doelwitweefsels

Dwarsgestreepte spieren

1.4 indeling in para- en orthosympatisch

Prikkel- impuls - reactie

Begrippen

• Zintuigcellen noemen we een receptoren: ontvangen prikkel uit milieu en zetten die om in een impuls

• Zenuwcellen (neuronen) noemen we conductoren: geleiden impulsen
  
  
• Spieren en klieren noemen we effectoren: reageren op de impuls

sensor-> conductor-> effector

Dendriet

Axon

Bouw neuron

Ontvangt impulsen en stuurt ze naar het cellichaam.

Uitloper die impulsen van het cellichaam af geleidt.

Uitloper omgeven door myelineschede (gliacellen, die de cellen van Schwann worden genoemd)

Onderdelen van neuronen

• Dendriet: uitloper die impulsen ontvangt

• Axon (neuriet): uitloper die impulsen van het cellichaam af leidt

Soorten neuronen

a = sensorisch neuron

b = schakelneuron
c = motorisch neuron

1 = zintuigcellen
2 = spiercellen

Gliacellen

Gliacellen = ondersteunende cellen    

• cellen van Schwann
• Astrocyten

(bloed hersen barriere)

Een myelineschede bestaat uit gliacellen

• Cellen van Schwann = onderdeel van myelineschede
• stevigheid zenuwweefsel, beschermen en voeden neuronen, handhaven homeostase weefselvloeistof 
• Versnellen impulssnelheid

BiNaS 88A

Het verschil in snelheid tussen een neuron  met - en zonder myelineschede.

Zenuwen

Bundel van uitlopers van neuronen.

Gemenge zenuw: zowel uitlopers 

van sensorische als motorische neuronen.

Gevoelszenuw: alleen uitlopers van 

sensorische neuronen.

Bewegingszenuw: alleen uitlopers van

motorische neuronen. 

Synaps

De impulsoverdracht van zenuwcel naar zenuw-, spier- of kliercel gebeurt met neurotransmitters.

- neurotransmitters  losgelaten in de - synaptische spleet 
 - receptoren van de doelwitcel 

Later meer!!

Cellulaire plasticiteit

myelinisatie: aanmaak myelineschede rondom uitlopers: impulsoverdracht gaat veel sneller. Synaptogenese is daarna moeilijk/onmogelijk -> leren steeds lastiger 

Maak opdr. 27, 28 en 29 

Lees t/m blz. 46

Vul begrippenlijst aan

In de hersenen ligt de grijze stof aan de buitenkant, witte stof binnenin.

In het ruggenmerg ligt de grijze stof binnenin en de witte stof aan de buitenkant !

Let op!

Hersenen

Grijze en witte stof

Witte stof: 

Uitlopers (isolerend laagje zorgt voor witte kleur)

Grijze stof: 
Schakelcellen en cellichaam bewegingscellen

Spinale ganglia

Aan de rugzijde (dorsaal) komen de

sensorische neuronen binnen. De celkernen ervan liggen nog buiten

het ruggenmerg in de spinale ganglia (enkelvoud: ganglion).

= verdikking van sensorische zenuw)

Het ruggenmerg

De grijze stof ligt in het midden van het ruggenmerg. Hier liggen de cellichamen van de schakelcellen en van de bewegingszenuwcellen.

In de witte stof liggen veel uitlopers van zenuwcellen (vooral schakelcellen). De witte stof is myeline.

In deze verdikkingen liggen de cellichamen van de gevoelszenuwcellen. We noemen het ruggenmergszenuwknopen.

Binas 88A

Zintuigcel (Receptor)

Effector (spier/klier)

schakelcel

bewegings- zenuwcel (motorisch)

gevoels- zenuwcel (sensorisch)

De hersenstam

• Verlengde van het ruggenmerg
  
  
• Geleiden impulsen van en naar de grote en kleine hersenen
  
  
• De impulsbanen kruisen elkaar hier. 
  
• Functie: vitale processen: hartslag, ademhaling

De grote hersenen

• Hier vindt de prikkelverwerking plaats
• Verschillende hersencentra voor extra goede verwerking en aansturing
• Bewegingscentra en gevoelscentra gescheiden door centrale groeve

De kleine hersenen

Coördineren van beweging en waarnemen positie lichaamsdelen 

Aan de slag!

Maak opdr. 30 t/m 37

De hersenen

2 hersenhelften.
2 persoonlijkheden? 

https://www.youtube.com/watch?v=wfYbgdo8e-8 

Basisstof 4 reflexen (animaal) 

snel, onbewust, vaste korte route (reflexboog)

Autonome

zenuwstelsel

Binas 88L

Dubbele innervatie

Via ganglia

Hersen-zenuwen