4.5 De komst van het socialisme

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 2

4.5 De komst van het socialisme

Leerdoelen: aan het einde van deze presentatie kun je herkennen en uitleggen wat de sociale kwestie inhoudt en wie het opnamen het voor de lagere klassen.

Veel kinderen moesten werken in fabrieken. Zo zorgden ze voor extra inkomsten, want de meeste arbeidersgezinnen waren erg arm. Ze konden maar net rondkomen. 

Naast fabriekswerk werd er ook nog steeds veel thuiswerk gedaan. Zoals hier, waar een gezin eten aan het sorteren is. Ook in de landbouw werkten veel kinderen mee met hun ouders.

Nederland industrialiseert laat

• Pas vanaf 1870

• Handel blijft voor veel investeerders belangrijk: weinig vertrouwen in de industrie

• Op de afbeelding: papier maken rond 1800 en rond 1870

Nederland industrialiseert laat

• Slechte infrastructuur

• Grondstoffen kopen in het buitenland was duur

• Landen beschermen hun eigen producten door producten uit andere landen (heel) duur te maken

Nederland industrialiseert...toch

• Vanaf 1870 steeds meer fabrieken

• Liberalen aan de macht: meer economische vrijheid

• Willem I wil van Nederland een modern land maken met goede infrastructuur en industrie

• Voldoende arbeidskrachten 

Industriële revolutie in Nederland

• Tweede helft 19e eeuw (1850-1900)
• mannen, vrouwen en kinderen in fabrieken
• lage lonen, slechte omstandigheden

SOCIALE KWESTIE

Het probleem van armoede en de slechte woon- en werkomstandigheden van de arbeiders als gevolg van de industriële revolutie.

Sociale kwestie

Slechte leef- en werkomstandigheden van de arbeiders in de 19e eeuw.

Liberalen waren voor weinig overheidsbemoeienis en voor een vrije economie. 

Maar...liefdadigheid alleen bleek niet genoeg om armen te helpen. 

Marxisme

• Karl Marx (1818-1883)

• 1848 Communistisch manifest

• Onrechtvaardige klassenstrijd tussen rijke en arme burgers

(bourgeosie-proletariaat)

Marx voorspelde vijf fasen van de revolutie:

1. Concentratie- en cummulatiefase
2. Verelendung
3. Revolutie
4. Dictatuur van het proletariaat, overgangsfase, strakke leiding
   
5. Communistische heilstaat
   

• Karl Marx schreef zijn ideeën op in Het Communistisch Manifest en later in Das Kapital
  

• Toen Marx in 1883 stierf was er nog nergens een revolutie van arbeiders geweest en bestond het communisme alleen op papier

• Op zijn graf in Londen staat: "Arbeiders aller landen verenigt U"

Communisten en socialisten / sociaal-democraten krijgen

 een meningsverschil over hoe de heilstaat te bereiken:

Verelendung kwam niet uit: arbeiders kregen het dankzij invoering van sociale wetten iets beter in plaats van slechter.

-Communisten houden vast aan Marx: willen revolutie.

-Socialisten/ sociaal democraten willen algemeen kiesrecht, en dan via het parlement sociale wetten invoeren waardoor arbeiders het beter krijgen.

1894 oprichting SDAP

Leider: Troelstra

Doel: Sociale Kwestie aanpakken

Middel: invoering algemeen kiesrecht

Oprichting van vakbonden

• Arbeiders machteloos, je kon zomaar ontslagen worden
• Ze gingen vakbonden oprichten om voor hun belangen op te komen (meer loon, kortere werkdagen, betere arbeidsomstandigheden)
• Vakbonden gingen voor werknemers onderhandelen (ze konden dreigen met staken)

Sociale wetgeving

Het kinderwetje van Van Houten

• De liberalen waren bang voor opstanden van arbeiders (socialistische revolutie).
  
• Samuel van Houten ziet dat sociale wetgeving nodig is om dit te vermijden.
  
• In 1874 Kinderwetje van Van Houten: verbod op kinderarbeid onder de 12 jaar in fabrieken.

1874

Eerste sociale wet: die moest een einde maken aan kinderarbeid. Kinderen onder de 12 mochten niet meer in fabrieken werken.

Er werd weinig gecontroleerd op kinderarbeid in fabrieken na de wet van 1874. Ook al zou dat wel gebeurd zijn, hoezo was er dan nog steeds geen einde aan kinderarbeid door deze wet?

1901

In 1901 werd kinderarbeid echt moeilijker: door de invoering van de leerplicht. Alle kinderen van 6 tot 12 moesten vanaf toen naar school. Dat werd ook gecontroleerd.

Bij welke stoming hoort de tekenaar? Leg uit!

Welke symbolen worden gebruikt?

Belangrijke personen, begrippen en jaartallen

• vanaf ca 1870 NL industrialiseert
• sociale kwestie
• kapitalisme
• socialisme, Karl Marx
• communisme
  
• 1848 nieuwe liberale grondwet
• sociaal-democraten
• sociale wetten (eerste sociale wet: Kinderwetje van Van Houten 1874)
• politieke partijen
• vakbonden (vanaf 1872)
• 1917 algemeen mannenkiesrecht
  

Wat hoort niet bij de sociale kwestie?

1. Lage lonen
2. Lange werktijden
3. Slechte wegen
4. Onveilige fabrieken

Marx is:

1. Communist
2. Sociaal-Democraat

Wie is deze persoon?

1. Lenin
2. Nicolaas II
3. Raspoetin
4. Marx

Welke partij richt Troelstra op?

1. RKSP
2. ARP
3. SDB
4. SDAP

Algemeen mannenkiesrecht werd ingevoerd in

1. 1901
2. 1918
3. 1917
4. 1919

Hieronder staan drie vormen van kiesrecht.

Zet deze drie vormen in de juiste tijdsvolgorde (van vroeger naar later)

1. Algemeen mannenkiesrecht --> Algemeen mannenkiesrecht --> Censuskiesrecht
2. Censuskiesrecht --> Algemeen vrouwenkiesrecht --> Algemeen mannenkiesrecht
3. Algemeen mannenkiesrecht--> Censuskiesrecht --> Algemeen vrouwenkiesrecht
4. Censuskiesrecht --> Algemeen mannenkiesrecht --> Algemeen vrouwenkiesrecht

Leerdoelen: aan het einde van deze presentatie kun je herkennen en uitleggen wat de sociale kwestie inhoudt en wie het opnamen het voor de lagere klassen.