Foutieve samentrekking en tautologie

• Nederlands
• Beroepsopleiding

Lesdoel

Je leert de volgende stijlfouten te herkennen,
foutieve samentrekkingen en tangconstructies

Foutieve samentrekking

In een zin met een foutieve samentrekking laat je woorden weg die je niet kunt weglaten. 

Als je een samengestelde zin schrijft, kun je vaak een woord of een paar woorden weglaten.
Dit noemen we een samentrekking.

Dat kan in de volgende gevallen:

•Het weggelaten woord heeft dezelfde betekenis.

•Het weggelaten woord heeft dezelfde grammaticale functie.

•Het weggelaten woord staat op de juiste plaats ten opzichte van de persoonsvorm.

Foutieve samentrekking

Voorbeeld van een foutieve samentrekking 

--> Ze maakte eerst zichzelf en daarna de bedden op.

Uitleg: 
In deze zin heeft het werkwoord opmaken verschillende betekenissen: jezelf opmaken en de bedden opmaken. Daarom herhaal je in de tweede zin de persoonsvorm.

Foutieve samentrekking

Voorbeeld van een foutieve samentrekking 

--> De docent nam afscheid en werd een prachtig cadeau aangeboden.

Uitleg:
De docent is in de eerste zin het onderwerp van de zin en in de tweede zin een meewerkend voorwerp (aan iemand werd iets aangeboden). Daarom schrijf je in de tweede zin: ... en hem werd een prachtig cadeau aangeboden.

Foutieve samentrekking

Voorbeeld van een foutieve samentrekking 

--> Volgende week willen we je een rondleiding geven en hopen dat je komt.

Uitleg: 
De eerste zin begint niet met het onderwerp, maar met een ander zinsdeel. Daarom zet je het onderwerp we hier achter de persoonsvorm. Na het voegwoord en begint de nieuwe zin met het onderwerp ( ... en we hopen dat je komt).

In onze straat wordt een verkeersdrempel aangelegd en huizen gebouwd.

1. Goed
2. Fout

Uitleg

Het antwoord is fout omdat ‘Worden’ (meervoud) is weggelaten.

 Goed = In onze straat wordt (enkelvoud) een verkeersdrempel aangelegd en worden huizen gebouwd.

Al zijn vrienden zijn bevorderd, alleen hij niet.

1. Goed
2. Fout

Uitleg

Het antwoord is fout: De persoonvorm staat in de eerste helft in het meervoud en in de tweede helft in het enkelvoud:

Goed: Al zijn vrienden zijn bevorderd, alleen hij is niet bevorderd.

De hond werd voortdurend gepest en werd tenslotte ziek.

1. Goed
2. Fout

Uitleg

Het antwoord is goed: ‘Werd’ mag je hier niet weglaten. ‘Werd’ is in het eerste gedeelte hulpwerkwoord en in het tweede koppelwerkwoord.

De examens werden gisteren teruggegeven maar een examen nog achtergehouden.

1. Goed
2. Fout

Uitleg

Het antwoord is fout omdat ‘tentamens’ de eerste keer in het meervoud staat en de tweede keer in het enkelvoud. De persoonsvorm ‘werden’ moet in het tweede deel van de zin dus in het enkelvoud staan: ‘werd’.

 Goed = De tentamens werden gisteren teruggegeven maar een tentamen werd nog achtergehouden.

Tangconstructie

Onder een tangconstructie wordt een constructie verstaan waarbij er een (grote) afstand bestaat tussen delen die bij elkaar horen, bijvoorbeeld tussen delen van een scheidbaar samengesteld werkwoord (1), tussen hulp- en hoofdwerkwoord (2), tussen lidwoord en zelfstandig naamwoord (3): 

(1) In Maastricht vond zondag de afscheidsdienst van zijn vader, die op 62-jarige leeftijd overleed aan de gevolgen van een slepende ziekte, plaats.

(2) Zijn moeder heeft hem vanochtend voordat hij vertrok, net als altijd, een kus gegeven.

(3) De veertien uit het buitenland afkomstige, ter dood veroordeelde gevangenen.

Tangconstructie

Wanneer heb je een tangconstructie?

1. Als delen van de basiszin te ver uit elkaar staan. 

2. Als de exra informatie begint met een voorzetsel.

3. Als de basiszin ook zonder de extra informatie iets betekent. 

⤷ De zin "Omdat ik heb." betekent niets.

Heeft jouw zin al deze drie dingen? Dan kan je jouw tangconstructie het beste veranderen. Zo wordt de stijl van jouw zin beter.

Tangconstructie

Voorbeeld van een tangconstructie

--> Ik ben door het vervelende kleine witte hondje van de buren gebeten. 

Betere zin:

Ik ben gebeten door het vervelende kleine witte hondje van de buren. 

Heeft jouw zin al deze drie dingen? Dan kan je jouw tangconstructie het beste veranderen. Zo wordt de stijl van jouw zin beter.

Tangconstructie

Voorbeeld van een tangconstructie

--> Ik heb geen zin om tijdens mijn lange fietsvakantie naar Rusland mijn e-mail te lezen. 

Betere zin:

 Ik heb geen zin om mijn e-mail te lezen tijdens mijn lange fietsvakantie naar Rusland.  

Heeft jouw zin al deze drie dingen? Dan kan je jouw tangconstructie het beste veranderen. Zo wordt de stijl van jouw zin beter.

Wij hebben uw brief van 10 maart, waarin u bezwaar maakt tegen het bedrag op de factuur voor verrichte werkzaamheden, gelezen.

1. Goed
2. Fout

Uitleg

Het antwoord is fout. De oplossing is:  breng weer bij elkaar in de buurt wat bij elkaar hoort. 

Goed = Wij hebben uw brief van 10 maart gelezen, waarin u bezwaar maakt tegen het bedrag op de factuur voor verrichte werkzaamheden.

De nieuwe adressengids, waarover u onlangs een brief hebt ontvangen en die wij u gisteren hebben toegestuurd, bevat helaas enkele fouten.

1. Goed
2. Fout

Uitleg

Het antwoord is fout. Hier lukt het niet om de zin te herschikken.

We maken er twee zinnen van: 

Goed = Onlangs ontving u van ons een brief over de nieuwe adressengids die wij u gisteren hebben toegestuurd. Helaas bevat deze gids enkele fouten.

In de bouwmarkt loopt de clown, die ik gisteren in het circus heb gezien.

1. Goed
2. Fout

Uitleg

Het antwoord is goed omdat je met deze betrekkelijke voornaamwoorden vaak begint met een bijzin. Dat is op zich niet erg. Maar probeer dan wel eerst een einde aan de hoofdzin te breien. Daarmee voorkom je een verwarrende tangconstructie.

Het kleine autootje, dat ik pimpelpaars heb geverfd, staat in de etalage van mijn autowinkel.

1. Goed
2. Fout

Uitleg

Het antwoord is fout omdat je met deze betrekkelijke voornaamwoorden vaak begint met een bijzin. Dat is op zich niet erg. Maar probeer dan wel eerst een einde aan de hoofdzin te breien. Daarmee voorkom je een verwarrende tangconstructie.

Goed = In de etalage van mijn autowinkel staat het kleine autootje dat ik pimpelpaars heb geverfd.

Foutieve samentrekkingen en tangconstructie

- Foutieve samentrekking: Hierbij laat je woorden weg die je niet kunt weglaten.  

Als je een samengestelde zin schrijft, kun je vaak een woord of een paar woorden weglaten.

Dit noemen we een samentrekking

- Tangconstructie: Is een constructie waarbij er een (grote) afstand bestaat tussen delen die bij elkaar horen

Zelfstandig werken

Ga naar Taalblokken

1. Klik op Spelling en Grammatica 3F

2. Grammatica --> zinsbouw - klopt de zin?
3. Maak opgave 8 tot en met 13