De reis van Syntax Bosselman - Arend van Dam

• Geschiedenis
• Nederlands
• Middelbare school
• vmbo t, mavo, havo
• Leerjaar 1-3

Introductie

De reis van Syntax Bosselman - Arend van Dam

Instructies

In de bijlage vind je een docentenhandleiding. Deze lessen zijn gemaakt in het teken van het 150 jaar afschaffen van slavernij. Leerlingen in het vmbo maken kennis met een jeugdboek en tegelijkertijd leren ze over het slavernijverleden van Nederland.

Instructies

BG Syntax - docentenhandleiding.docx

De reis van Syntax Bosselman        Arend van Dam

met lesplan

Ons Slavernijverleden is een thema waar we dit jaar - Herdenkingsjaar Slavernijverleden - niet omheen kunnen. In de Nederlandse literatuur zijn verschillende boeken geschreven die hier hun licht op laten schijnen.

Docent Nederlands Annelieke Megens koos een aantal boeken uit die én een mooie ingang tot het thema hebben én die aansluiting vinden bij de leerlingen - VMBO en onderbouw havo. Bij elke les vind je bij de instellingen een uitgebreide docentenhandleiding (lesplan). Het boek is ook als e-boek in de bibliotheek te vinden.

Hoe werkt deze les?

Je kunt deze les integraal geven, je kunt ook onderdelen eruit gebruiken. De thema's worden geïllustreerd met fragmenten uit de collectie van Beeld & Geluid Onderwijs. Weet je niet hoe dat werkt? Kijk dan de korte handzame tutorials.

De reis van Syntax Bosselman 

*

Arend van Dam

 

Arend ontdekt dat in 1883 in Amsterdam een wereldtentoonstelling was. Hier werden mensen tentoongesteld. Syntax was er één van. Arend besluit op zoek te gaan naar het verhaal.....

Wat kun je verwachten?

"Etalages van menschenvlees"

Ruim een eeuw geleden vergaapten de Amsterdammers zich aan mensen uit de koloniën. De organisatie had speciaal 24 mensen uit Suriname gehaald.

Echte mensen in een museumtent? 

       Bekijk hier een fragment van de wereldtentoonstelling uit 1958 in Brussel.

De schrijver Arend van Dam gaat op zoek naar het echte verhaal.  Hij schrijft over deze zoektocht een spannend boek.  Samen met ons reist hij door het verleden.

Bron: Beeld & Geluid -  1958

Slide bevat link naar fragment over de Wereldtentoonstelling in Brussel in 1958 waarin Afrikaanse mensen in een nagebouwd Afrikaans dorp werden tentoongesteld.

Syntax Bosselman

Het boek van Arend van Dam bestaat uit drie delen:

• het verhaal van Syntax
• het geschiedenisverhaal over de slavernij in Nederland
• de zoektocht van de schrijver

Leerlingen van de kunstacademie maakten dit filmpje. Wat vind je van dit filmpje. Welk verhaal willen de studenten vertellen, denk je.

Video over het verhaal van het boek: de reis van Syntax Bosselman - gemaakt door studenten Reinward-acacemie

Hoe zit het boek in elkaar?

Arend van Dam heeft ervoor gezorgd dat je zijn boek op verschillende manieren kunt lezen. 

Alle hoofdstukken die beginnen met 1883 gaan over het verhaal van Syntax.

Alle hoofdstukken die bruinrood afgedrukt zijn gaan over de geschiedenis van slavernij.

Alle schuingedrukte hoofdstukken gaan over de zoektocht van Arend van Dam.

Bekijk hier de video met Arend van Dam die vertelt over waarom hij dit boek heeft geschreven.

C

Feest op schoenen

Bekijk het fragment over de afschaffing van de slavernij 

Bron: Schooltv NOT/TELEAC 2003

Slide bevat fragment over de afschaffing van de slavernij en de vergoeding die de Nederlanders kregen.

Echte vrijheid?

In het boek wordt er op de plantage feest gevierd. Suzanna en Paulus willen naar het feest in de stad. Paulus besluit schoenen te kopen. Slaafgemaakten mochten namelijk geen schoenen dragen en zijn eerste feest in vrijheid wilde hij op schoenen vieren.

Paulus sterft voordat de tien jaar voorbij zijn; hij wordt begraven met zijn schoenen aan. 

In het fragment zag je dat de slavernij in 1863 is afgeschaft, maar dat de voormalige slaafgemaakten nog tien jaar op de plantage door moesten werken. 

Hoe reageren de mensen in dit filmpje op dit nieuws? Wie krijgt er 300 gulden: de slaafgemaakte of de slavenhouder?

Wanneer is volgens jou de slavernij nu echt afgeschaft?

Bekijk hier het fragment over de valse afschaffing van de slavernij

Bron: welkom in de IJzeren Eeuw, NTR, 2016

Bron: Welkom in de IJzeren Eeuw - Nederlanders Overzee - NTR - 2016

Slide bevat fragment (sketch) waarin heel duidelijk wordt uitgelegd hoe de afschaffing van de slavernij werd geregeld en hoe de tot slaven gemaakten nog 10 jaar moesten doorwerken.

Koning Willem III

Syntax gaat met een groep van 24 Surinamers op reis naar het verre Nederland. Ze zullen daar Koning Willem III ontmoeten. Hun held, de ondertekenaar van het document waarin de slavernij wordt afgeschaft.

Is Syntax erg goedgelovig? Is hij eregast bij de koning?

Kodjo, een dertienjarige jongen, wordt door zijn moeder mee op reis gestuurd. Hij ziet de reis als één groot avontuur.

Zouden jullie van je ouders alleen een half jaar op reis mogen?

En, stond de koning op hen te wachten?

Koffietafelboeken

In dit boek staan de afbeeldingen van de Surinamers op de tentoonstelling. Waarom zouden mensen deze dure, luxe boeken willen kopen?

De Surinamers kregen van de opbrengst van deze boeken geen cent te zien.  Niemand die eraan dacht. Waarom eigenlijk niet?

Amsana en het beeld van Victoria

Dit monument is voor de herdenking van de Nederlandse soldaten die gesneuveld zijn bij de strijd om Atjeh. De Nederlanders wonnen deze slag en op het beeld zie je dan ook Victoria, de godin van de overwinning.

Amsana is ook op de wereldtentoonstelling, als danseres. 

Standbeeld in Rotterdam - witte mannen versus zwart meisje

Er sneuvelden duizenden mensen uit Atjeh. Is het beeld ook voor hen?

Kijk goed naar de tekst op het beeld. (de plaquette)

Wat moet er met dit beeld gebeuren, vind je?

Bron: NOS Jeugdjournaal - NTR - 2023

Fragment met onthulling standbeeld zwart meisje in Rotterdam en het belang van dit beeld.

G

Arend van Dam gaat op zoek naar 

informatie over J.P. Coen. Hij ontdekt 

dat J.P. Coen in Oost-Indië jarenlang zijn gang kon gaan. J.P. Coen zorgde dat hij heel veel geld verdiende en hij behandelde de oorspronkelijke bevolking heel slecht. 

Arend van Dam laat J.P. Coen zelf zijn verhaal vertellen. We noemen dit een ik-perspectief.

Waarom kiest Arend  voor deze manier van vertellen? Waarom is dit bijzonder in een geschiedenisboek?

Jan Pieterszoon  Coen 

Een formidabele handelaar

Bron: Andere Tijden, NTR,  2022

Een man die over lijken gaat

Bron: Andere Tijden, NTR,  2022

Fragment 1: uitleg over de rol en het belang van JP Coen in de VOC.

Fragment 2: een van de beruchtste en bloederigste verhalen over J.P. Coen vertelt: de slachtpartij van Banda

Anton de Kom

De geschiedenis van Suriname was heel lang een witte geschiedenis. 

Een geschiedenis die verteld werd door de Fraters van Tilburg.

Anton de Kom besloot de geschiedenis opnieuw te vertellen maar nu door de ogen van de slaafgemaakten. 

Hij noemde zijn boek:

Wij slaven van Suriname

Zijn verhaal zorgde voor een andere kijk op de geschiedenis.

Zijn verhaal is de basis voor alle latere verhalen.

Luister hier naar wie Anton de Kom eigenlijk was

Bron: Klokhuis, NTR, 2022

Fragment uit het Klokhuis met een rap over Anton de Kom.

Verwerkingsopdrachten

Misschien moet je wel op reis gaan en de wereld ontdekken om erachter te komen waar je je het meest thuis voelt. (blz 292)

Wanneer Syntax op de boot terug naar Suriname zit, hebben hij en Kodjo een gesprek. Kodjo vraagt zich af waarom Syntax niet in Nederland gebleven is. Je leest in deze titel wat het antwoord van Syntax is. 

Wat bedoelt Syntax met deze zin? Schrijf op wat Syntax wil zeggen. Geldt dit ook voor jou?

In 1883 is Syntax 60 jaar en Kodjo 13. Ze gaan heel anders om met opdrachten die ze krijgen tijdens de tentoonstelling. Weet jij hoe dit komt?

Ontstaan mensheid

De mensheid is ongeveer tweehonderdduizend jaar geleden ontstaan in Afrika. In de tijd daarna hebben de mensen zich over de wereld verspreid. ( blz 293)

In het fragment krijg je extra informatie. 

Waarom is deze gedachte voor Kodjo heel belangrijk?

Kodjo zegt ook dat huidskleur niet bepaalt of je macht hebt of macht wil krijgen. De mensheid zal altijd macht willen krijgen en is als een slang die zich uiteindelijk in zijn eigen staart bijt. 

Wat betekent deze uitdrukking?

Iedereen is gelijk

Bron: De slavernij, NTR, 2011

Ontstaan van de oermens

Klokhuis, NTR, 2014

Fragment 1: het ontstaan van de oermens - oorsprong van alle mensen ligt in Afrika

Fragment 2: iedereen is gelijk - daar werd twee eeuwen geleden al wetenschappelijk onderzoek naar gedaan.

Een museumzaal ontwerpen

Je gaat samen met een klas een museumzaal inrichten. Deze lessen zijn je uitgangspunt. De wereldtentoonstelling, Syntax, de Spanjaarden, de VOC......

In een museum wordt met voorwerpen en filmpjes gewerkt. Je zult als klas de taken goed moeten verdelen. 

Gaan jullie per onderwerp werken?

Gaan jullie per taak werken? 

Alle voorwerpen moeten 3D zijn. Geen plaatjes dus... Ga aan de knutsel. 

Maak aan elk voorwerp een label. De bezoeker kan zo lezen wat voor voorwerp ze zien. Hoe oud het is? Waar het voor gebruikt werd.

Nodig andere klassen uit, maak een uitnodiging. Succes!

Schrijf drie dingen op die je in deze les hebt geleerd.

Schrijf drie dingen waar je graag meer over zou willen weten. Hoe ga je dat opzoeken?

Het vervolg

Ben je benieuwd hoe het verder gaat met Syntax ?

Wil je wat meer weten over het ontstaan van slavernij?

Of wil je lezen hoe een schrijver onderzoek doet?

Je kunt het allemaal terug vinden in dit boek! 

We proberen bij Beeld & Geluid aan te sluiten bij het curriculum en bij de behoeftes van docenten. Om deze reden zijn we benieuwd naar jullie mening. Heb jij deze les gegeven en wil je ons helpen met feedback? 

Mail dan naar: [e-mail]

Beantwoord graag de volgende vragen:

 

1. Welk cijfer van 1-10 zou jij deze les geven? 

2. Ontbrak er wat aan de les? Zo ja wat? 

3. Welke onderwerpen zou jij graag belicht zien in een les van Beeld & Geluid? 

Voor de docent ... Wat vond jij van deze les?