Samengestelde zinnen ontleden

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 3

Samengestelde zinnen ontleden

Het benoemen van hoofd- en bijzinnen

Doelen van de les

1. Je kan hoofdzinnen en bijzinnen aanwijzen in een zin.

2. Je kan bijzinnen als volgt benoemen:

• onderwerpszin
• lijdend voorwerpszin
• meewerkend voorwerpszin
• bijwoordelijke bijzin

Weet je het nog?

Samengestelde zin = een zin met twee of meer persoonsvormen:

1. Ik ging naar het dorp en ik kocht daar een ijsje.

2. Toen ik gisteren naar het dorp ging, kocht ik daar een ijsje.

Weet je het nog?

Hoofdzin = een zin waarin onderwerp en persoonsvorm naast elkaar staan:

Weet je het nog?

Hoofdzin = een zin waarin onderwerp en persoonsvorm meestal niet scheidbaar zijn:

1. Ik ging naar het dorp en ik kocht daar een ijsje.

Weet je het nog?

Hoofdzin = een zin waarin onderwerp en persoonsvorm naast elkaar staan:

2. Toen ik gisteren naar het dorp ging, kocht ik daar een ijsje.

Weet je het nog?

Hoofdzin = een zin waarin onderwerp en persoonsvorm naast elkaar staan:

1. Ik ging naar het dorp en ik kocht daar een ijsje.

    Hoofdzin                         + Hoofdzin

2. Toen ik gisteren naar het dorp ging, kocht ik daar een ijsje.

     Bijzin                                                             + Hoofdzin

Even oefenen

Als je het weer helemaal weet en snapt, laat je dat even zien in de volgende oefening:

Benoem de bijzin in de volgende zin:
Karel roept naar zijn klasgenoten, maar zij horen hem niet.

1. Karel roept naar zijn klasgenoten
2. maar zij horen hem niet
3. Het zijn twee hoofdzinnen

Benoem de bijzin in de volgende zin:
Karel roept naar zijn klasgenoten, dat ze zijn tas moeten meenemen.

1. Karel riep naar zijn klasgenoten
2. dat ze zijn tas moeten meenemen
3. Het zijn twee hoofdzinnen

Benoem de bijzin in de volgende zin:
Omdat het eindelijk droog is, kan ik naar de supermarkt

1. Omdat het eindelijk droog is
2. kan ik naar de supermarkt
3. Het zijn twee hoofdzinnen

Benoem de bijzin in de volgende zin:
Ik vroeg je of je worst lust.

1. Ik vroeg je
2. of je worst lust
3. Het zijn twee hoofdzinnen

Benoem de bijzin in de volgende zin:
Kom je vanavond of kom je vanmiddag?

1. Kom je vanavond
2. of kom je vanmiddag?
3. Het zijn twee hoofdzinnen

Gelukt? Mooi!

Dan gaan we nu verder met het benoemen van de bijzinnen.

Hoe zat het ook alweer?

1. Onderscheid eerst de hoofdzin en de bijzin.

2. Ontleed de hoofdzin zoals je dat gewend bent.

3. Achterhaal daarna de functie van de bijzin.

Lijdend voorwerpszin

Bij een lijdend voorwerpszin heeft de bijzin de functie van het lijdend voorwerp.

Een lijdend voorwerpszin begint meestal met de voegwoorden dat en of.

Lijdend voorwerpszin

Ze besloot dat ze dit weekend haar kamer op zou ruimen.

1. Bepaal de hoofdzin en de bijzin.

Ze besloot dat ze dit weekend haar kamer op zou ruimen.

2. Ontleed de hoofdzin.

3. Ga dan door met ontleden tot je bij de functie van de bijzin bent aangekomen: Wat besloot ze? Dat ze dit weekend haar kamer op zou ruimen. 

Bijwoordelijke bijzin

Bij een bijwoordelijke bijzin heeft de bijzin de functie van een bijwoordelijke bepaling. 

De bijzin is dus de bijwoordelijke bepaling van de hoofdzin. De bijzin geeft bijvoorbeeld antwoord op waar, waarom of wanneer iets plaatsvindt.

Een bijwoordelijke bijzin begint meestal met de voegwoorden toen, omdat, nadat, doordat, hoewel, terwijl, zodat, als.

Bijwoordelijke bijzin

Omdat ze haar huiswerk moest maken, richtte ze haar kamer niet opnieuw in.

1. Bepaal hoofdzin en bijzin.

Omdat ze haar huiswerk moest maken, richtte ze haar kamer niet opnieuw in.

Bijwoordelijke bijzin

Omdat ze haar huiswerk moest maken, richtte ze haar kamer niet opnieuw in.

2. Ontleed de hoofdzin.

pv = richtte                                              lv= haar kamer

ow = ze                                                      mv= x

bwb = niet, opnieuw

 

Bijwoordelijke bijzin

Omdat ze haar huiswerk moest maken, richtte ze haar kamer niet opnieuw in. 

3. Bepaal de functie van de bijzin.

De bijzin geeft antwoord op de vraag waarom iets gebeurt: bijwoordelijke bijzin.

Onderwerpszin

Een onderwerpszin is een bijzin die het onderwerp is van de hoofdzin.

Een onderwerpszin begint meestal met de voegwoorden of en dat (net als de lijdend voorwerpszin).

Een onderwerpszin staat meestal vooraan in de samengestelde zin.

Onderwerpszin

Dat meisje dat daar op straat loopt, schijnt aardig te zijn.

1. Ontleed de hoofdzin.

pv = schijnt

pw = ?

Je mist nu in de hoofdzin een onderwerp. Dat betekent dat de bijzin de functie heeft van onderwerp: onderwerpszin.

Meewerkend voorwerpszin

Een meewerkend voorwerpszin is een bijzin die de functie heeft van het meewerkend voorwerp.

Een meewerkend voorwerpszin begint meestal met aan, voor of wie.

Meewerkend voorwerpszin

Wie het nu nog niet begrijpt, leg ik het nog een keer uit.

pv = leg                                          wg= leg uit

ow = ik                                            lv= het

Nu op zoek naar meewerkend voorwerp:

Aan/voor wie leg ik het uit? 

Wie het nu nog niet begrijpt = meewerkend voorwerpszin.

Wat is de functie van de bijzin?
Wie de wedstrijd wint, wordt zeker kampioen.

1. ow-zin
2. lv-zin
3. mv-zin
4. bw-zin

Wat is de functie van de bijzin?
Degene die het hoogste cijfer heeft, geeft de docent een prijs.

1. ow-zin
2. lv-zin
3. mv-zin
4. bw-zin

Wat is de functie van de bijzin?
Als het morgen dooit, kunnen de schaatswedstrijden niet doorgaan.

1. ow-zin
2. lv-zin
3. mv-zin
4. bw-zin

Wat is de functie van de bijzin?
Ik heb gedroomd dat corona volgende week voorbij is.

1. ow-zin
2. lv-zin
3. mv-zin
4. bw-zin

Check: heb je de doelen van de les behaald?

Herhaling van periode 2

1. Je kan hoofdzinnen en bijzinnen aanwijzen in een zin.

2. Je kan bijzinnen als volgt benoemen:

• onderwerpszin
  
• lijdend voorwerpszin
  
• meewerkendvoorwerpszin
  
• bijwoordelijke bijzin

Oefen zelf verder

Classroom: Zinsontleding opdracht 'zinsontleding 8-3-2021'. 

Let op: de eerste opdracht zijn enkelvoudige zinnen, de twee opdracht zijn samengestelde zinnen.

Succes!