2.2 Voorwaarden voor een rechtsstaat

• Maatschappijleer
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

H2.2. Voorwaarden voor een rechtsstaat

In dit land zijn meerdere politieke partijen toegestaan

1. Democratie
2. Dictatuur

Er is sprake van censuur

1. Democratie
2. Dictatuur

Een rechter moet lid zijn van de grootste politieke partij

1. Democratie
2. Dictatuur

Je mag de overheid aanklagen als je het niet eens bent met een beslissing

1. Democratie
2. Dictatuur

2.2 Voorwaarden voor een rechtsstaat lees op
lesboek bladzijdes 36 t/m 39 

Leerdoel

Je kan de voorwaarden voor de rechtsstaat benoemen en uitleggen 

Voorwaarden  

1. Grondwet met grondrechten 

2. Er is een machtsverdeling --> Trias Politica

3. Het legaliteitsbeginsel 

4. Onafhankelijke rechtspraak 

1. Grondwet

• Belangrijkste document 
  
• Grondrechten
• Klassiek en sociaal 

Klassieke grondrechten

Beschermen ons tegen de overheid 

Geven ons rechten tegen een te machtige overheid

Staan sinds 1848 in de Grondwet

Klassiek betekent: 'iets uit vroeger, maar niet verouderd'

Hier mag je voor naar de rechter stappen als je denkt dat hier niet aan voldaan is 

Bijvoorbeeld:

• Artikel 1: Anti-discriminatie 


• Artikel 4: Kiesrecht


• Artikel 7: Vrijheid van meningsuiting


• Artikel 8: Recht op vereniging


• Artikel 9: Recht op vergadering


• Artikel 10: Onaantastbaarheid van de persoonlijke levenssfeer


• Artikel 11: Onaantastbaarheid van het lichaam


• Artikel 13: Briefgeheim

Sociale grondrechten

Plichten van de overheid: 

zorgen voor een goed bestaan

Zijn pas later in de Grondwet gekomen

Overheid moet zich ervoor inspannen, maar je kan er niet voor naar de rechter stappen 

bijvoorbeeld:

• Recht op veilig bestaan


• Recht op onderwijs


• Recht op gezondheidszorg


• Recht op woongelegenheid


• Recht op bewoonbaar gebied


• Recht op rechtsbijstand


• Recht op werk

Botsting grondrechten Rechtszaak Rituals 

nos.nl

2. Machtenscheiding

• Franse filosoof Montesquieu (1689 - 1755)
• 'De ervaring leert dat iedereen die de macht heeft, geneigd is daar misbruik van te maken'

Verdeling van de macht - Trias Politica

waarom?

• Maakt absolutisme en dictatuur onmogelijk
• Voorkomt onrechtvaardigheid
• Checks and balances: Verschillende machten
  controleren elkaar en ‘houden elkaar scherp’. 

Wetgevende macht

• TAAK: Maakt wetten
  
• Volksvertegenwoordigers beslissen of een wetsvoorstel wordt aangenomen door te stemmen.
  
• Parlement controleert of de uitvoerende macht zijn werk goed doet.
  

Uitvoerende macht

• TAAK: Voert wetten uit
  
• Regering zorgt dat aangenomen wetten worden uitgevoerd.
  
• Is politiek verantwoordelijk > dagelijks bestuur van land.
  
• Geeft leiding aan ambtenaren, militairen en politie

Rechterlijke macht

• TAAK: Rechtspraak, is onafhankelijk
  
• Houdt iedereen zich aan de wetten? Zo niet, wat dan?
• Beoordeelt of mensen straf moeten krijgen.
  
• Geeft een oordeel als burgers, bedrijven en overheid een conflict hebben.
  

De _______ macht is verantwoording verschuldigd aan de wetgevende macht. De _______ macht is verantwoording schuldig aan de burgers. De burgers hebben invloed op de wetgevende macht door middel van _______.
De _______ macht controleert vervolgens de uitvoering van de wetten en regelgeving en treedt op als _______ bij conflicten tussen machten. De rechterlijke macht wordt gecontroleerd door de uitvoerende macht die de rechterlijke macht organiseert.

verkiezingen

wetgevende

rechterlijke

uitvoerende

scheidsrechter

3. Het legaliteitsbeginsel

Ook de overheid moet zich aan de wet houden - rechtsbescherming 

Bedoeld om machtsmisbruik tegen te gaan.

Heerschappij van de wet gaat hier gelden.

Burgers en overheid weten waar ze aan toe zijn
>> wantrouwen en onzekerheid maken plaats voor vertrouwen en rechtszekerheid.

Komt naar voren in...

1. Strafbaarheid 
2.  Strafmaat
3. Ne bis in idem 

Wat kost de boete voor appen op de fiets?

1. 90 euro
2. 95 euro
3. 100 euro
4. 140 euro

Hoe lang is levenslang?

1. De rest van je leven
2. 30 jaar
3. 25 jaar
4. 20 jaar

Wat is de maximale straf bij een verkrachting?

1. 6 jaar
2. 10 jaar
3. 12 jaar
4. 100 uur taakstraf

Wat is de maximale strafmaat voor doodslag?

1. 5 jaar gevangenis
2. 10 jaar gevangenis
3. 15 jaar gevangenis
4. 25 jaar gevagenis

Leerdoel

Je kan de voorwaarden voor de rechtsstaat benoemen en uitleggen 

Huiswerk 

• Lezen paragraaf 2.2 Voorwaarden voor een rechtsstaat lesboek bladzijdes 36 t/m 39 
  
  
• Maken in je digitale werkboek van paragraaf 2.2 vraag 2, 3, 4, 7,  8 en 9