4.3

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo b
• Leerjaar 3

  4.3 Voelen, proeven en ruiken

Leerdoelen

Je kunt beschrijven waar het reukzintuig ligt en hoe je ruikt.

Je kunt beschrijven waar de smaakzintuigen liggen en welke smaken je ermee waarneemt.

Je kunt uitleggen hoe je smaak en reuk samenwerken bij het proeven van eten.

Je kunt de zintuigen in de huid benoemen en beschrijven wat je ermee waarneemt.

Het reukzintuig

Bedekt met neusslijmvlies

Boven in de neusholte de reukzintuigcellen met reukharen. Reukharen zitten vast aan de zintuigcellen die de impulsen vormen. 

Geur is de prikkel

De smaakzintuigen

In het oppervlak van de tong liggen kleine bultjes, de smaakpapillen. Aan de zijkant hiervan liggen groepjes smaakzintuigcellen (of smaakknopjes). Er zijn 5 verschillende smaakknopjes gevoelig voor één bepaalde smaak: Zoet, Zout, Zuur, Bitter, Umami (hartig). Om andere smaken te proeven het je het reukzintuig nodig.

5 smaakgebieden

Maar er zijn toch wel meer dan 5 smaken?

De 5 basis smaken, combinatie van proeven en ruiken

Huid

Braille: blinde mensen lezen met hun vingertoppen. 

Vingertoppen zijn erg gevoelig. 

Zintuigen in de huid

Tastzintuigen: reageren op lichte aanrakingen van de huid. Tastknopjes. Ruw, glad.

Drukzintuigen: dieper in de huid. Regelen bv. kracht waarmee je iets vastpakt. 

Warmtezintuigen: Reageren als je huid in aanraking komt met iets dat warmer is dan je huid.

Koudezintuigen: Reageren als je huid in aanraking komt met iets dat kouder is dan je huid. 

Pijnpunten: komen overal in je lichaam voor. 

Aan het werk!

M. blz. 22 en verder

Opdrachten 2, 3, 4, 5, 7, 8, 9, 10, 11, 13, 14

Tong

Reukzintuig

Neusholte

verschillende smaken

op je tong zitten smaak zintuigen verspreid

Welke smaken kan je proeven met je tong? 

Zoet

Bitter

Umami

Zuur

Zout

Sleepvraag: Verschillende activerende werkvormen (Hoogeveen&Winkels, 2009)

Controlevraag van lesdoel: minimaal 4 soorten pasta kunnen benoemen. Constructive alignment (biggs&Tang, 2018)

In je huid liggen meerdere zintuigen

1. Waar
2. Niet waar

Welke zintuigen liggen dieper in de huid? De tastzintuigen of de drukzintuigen?

1. Tastzintuigen
2. Drukzintuigen
3. Allebei even diep

Wanneer je verkouden bent en je neus verstopt zit, kun je voedsel smakeloos vinden. Waardoor komt dit?

1. Bij een verkoudheid worden geen impulsen vanuit de zintuigen naar de hersenen doorgegeven
2. Je smaakpapillen zijn niet meer actief bij een verkoudheid. Daardoor proef je niet meer goed.
3. Met een verstopte neus ruik je niet goed. Daardoor proef je bepaalde smaken niet meer.

Neus

Neusslijmvlies

Geurstoffen

Reukzintuig

Neusslijmvlies

Neusholte

Geurstoffen

Welke twee organen werken nauw met elkaar samen bij het proeven van eten en drinken?

1. Gezichtszintuig en reukzintuig
2. Reukzintuig en gehoorzintuig
3. Gehoorzintuig en smaakzintuig
4. Smaakzintuig en reukzintuig

Je pakt je koude fietsstuur vast.
Welke zintuigen reageren zodra je jouw koude fietsstuur vast pakt?

1. drukzintuig + koudezintuig
2. koudezintuig + warmtezintuig
3. tastzintuig + koudezintuig
4. warmtezintuig + drukzintuig

Combineer de prikkel(s) met het juiste zintuig(en).

Warmtezintuig

Koudezintuig

Tastzintuig

Pijnzintuig

Hoge temperatuur

Lage temperatuur

Vorm en structuur

Pijn

Welk(e) huidzintuig(en) is/zijn actief wanneer:

1. je onder de douche staat?

2. je per ongeluk in je vinger snijdt?

3. je met blote handen een sneeuwbal maakt?

Tastzintuig

Warmtezintuig

Pijnzintuig

Koudezintuig