Aantekeningen paragraaf 1 tm 4

• Geschiedenis
• Middelbare school
• mavo
• Leerjaar 3

§4.1

Eigen keuzes maken

BASIS

A

Leven in zuilen

Leerdoel:

• Je kunt uitleggen dat de Nederlandse samenleving tot in de jaren 1950 verzuild was

Begrippen:

• verzuiling
• mentaliteit
• sociale controle

B

Jeugdculturen

Leerdoel:

• Je kunt drie jeugdculturen omschrijven die ontstonden in de jaren 1950 en 1960

C

Individualisering

Leerdoel:

• Je kunt beschrijven hoe in de Nederlandse samenleving het individu meer centraal kwam te staan

Begrippen:

• ontzuiling
• secularisatie
• individualisering

Begrippen:

• jeugdcultuur

§4.1

Eigen keuzes maken

BASIS

A

Leven in zuilen

Rond 1880: verzuiling

Oorzaak: leiders van protestantse kerken willen hun mensen beschermen tegen 'slechte' invloeden. 

• Eigen voetbalvereniging
• Eigen krant
• Eigen school
• Eigen politieke partij
• Eigen vakbond.

Leerdoel:

• Je kunt uitleggen dat de Nederlandse samenleving tot in de jaren 1950 verzuild was

Begrippen:

• verzuiling
• mentaliteit
• sociale controle

§4.1

Eigen keuzes maken

BASIS

A

Leven in zuilen

Hoe zag het leven er uit?

• Je deed alles binnen je eigen zuil:
  boodschappen
  tv-kijken 
  krant lezen

Verzuiling zorgt voor een bepaalde mentaliteit 

• gehoorzamen aan de leiders
• kinderen luisteren naar ouders/leraren
• sterke sociale controle

Gevolg: mensen gedragen zich hetzelfde

§4.1

Eigen keuzes maken

BASIS

A

Leven in zuilen

Tweede Wereldoorlog

• Men was vooral Nederlander
• Bezetter verbood kranten, radio, politiek

Na de oorlog terug naar het oude. 

Behalve de jongeren....

§4.1

Eigen keuzes maken

BASIS

B

Jeugdculturen

Verandering vanaf 1950:

• Lonen omhoog, welvaart stijgt
• Jongeren langer naar school

Gevolg:

• Jongeren zitten meer bij elkaar
• Invloed op elkaars gedrag

Gevolg:

• Jeugdculturen: eigen stijl en mentaliteit van een groep jongeren. Kleding, kapsel, muziek.
  Nozems, provo's, hippies. 

Leerdoel:

• Je kunt drie jeugdculturen omschrijven die ontstonden in de jaren 1950 en 1960.

Begrippen:

• jeugdcultuur

§4.1

Eigen keuzes maken

BASIS

B

Jeugdculturen

Nozems

• Eind jaren 50
• Werkende jongens uit steden
• Kenmerken: brommer, leren jack, spijkerbroek, vetkuif
• Willen genieten van hun vrijheid.

En de meiden? Petticoats, veel make up en strakje truitjes

§4.1

Eigen keuzes maken

BASIS

B

Jeugdculturen

Provo's

• Midden jaren 1960
• Studerenden aan de universiteit
• Ze provoceerden het gezag
• Willen samenleving en politiek veranderen

§4.1

Eigen keuzes maken

BASIS

B

Jeugdculturen

Hippies

• Eind jaren 60
• Lief zijn voor elkaar
• Waren tegen milieuvervuiling, oorlog en kernwapens
• Herkanbaar aan: kleding met veel kleuren, bloemen en parelkettingen. Lang haar
• Waren voorstander van vrije seks, blowen, popfestival
• Woonden in gekraakte panden

§4.1

Eigen keuzes maken

BASIS

C

Individualisering

Vanaf jaren '60 ontzuiling:

• nieuwe radiostations zonder zuil
• nieuwe politieke partij zonder zuil
• jongeren trekken zich van zuilen niks aan

Gevolg:

• Verzuilde organisaties verdwenen
• Kranten gingen politici kritisch volgen ipv leiders zuil volgen

Leerdoel:

• Je kunt beschrijven hoe in de Nederlandse samenleving het individu meer centraal kwam te staan

Begrippen:

• ontzuiling
• secularisatie
• individualisering

§4.1

Eigen keuzes maken

BASIS

C

Individualisering

Naast ontzuiling ook secularisatie: Steeds minder mensen gelovig

Kerk ouderwets:

• Ongetrouwd samenwonen
• Scheiden
• Voorbehoedsmiddelen

Kerk moet zich niet bemoeien met zulke persoonlijke kwesties

§4.1

Eigen keuzes maken

BASIS

C

Individualisering

Mensen laten zich minder beïnvloeden door anderen.

Oorzaken:

• Door secularisatie hadden leiders minder macht
• In steden was minder sociale controle

Dit leidde tot individualisering 

TERUG KIJKEN

Socialisten

Liberalen

Katholieken

Protestanten

Gehoorzaam zijn

Sociale controle

Bijv. kranten, omroepen,

politieke partijen, voetbalclubs

De Tweede Wereldoorlog

1950

nozems

provo's

hippies

ouderwets

bemoeizuchtig

secularisatie

minder sociale

controle

meer individuali-

sering

§4.2

Over grenzen kijken

BASIS

A

Zuinig leven

Leerdoel:

• Je kunt omschrijven welke mentaliteit past bij de periode van de wederopbouw

Begrippen:

• wederopbouw
• babyboom

B

Consumptiemaatschappije

Leerdoel:

• Je kunt oorzaken en gevolgen noemen van het ontstaan van een consumptiemaatschappij

C

De wereld dichtbij

Leerdoel:

• Je kunt beschrijven hoe in Nederland een informatiemaatschappij ontstond en welke gevolgen dit had

Begrippen:

• informatiemaatschappij
• globalisering

Begrippen:

• consumptiemaatschappij
• massacultuur
• amerikanisering

§4.2

Over de grenzen kijken

BASIS

A

Zuinig leven

Na WO2: Nederland moet opnieuw opgebouwd worden - wederopbouw

Mentaliteit: bereid om hard te werken voor weinig loon. 

Somber leven: aan alles was te kort.

1950: einde wederopbouw - economie op niveau van voord de oorlog

Leerdoel:

• Je kunt omschrijven welke mentaliteit past bij de periode van de wederopbouw

Begrippen:

• wederopbouw
• babyboom

§4.2

Over de grenzen kijken

BASIS

A

Zuinig leven

Tijdens WO2

Trouwen en kinderen krijgen wordt uitgesteld.

Na WO2

Veel stelletjes trouwen en krijgen kinderen. 

Gevolg

Tussen 1945 en 1955 een babyboom

Gevolg

Grote woningnood ➤ wonen bij familie of kleine woning

Tijdens jaren 50: snel nieuwe woningen bouwen, lage kwaliteit

§4.2

Over de grenzen kijken

BASIS

A

Zuinig leven

Koloniale oorlog 1945-1949

Indonesië wil onafhankelijk zijn, Nederland wil zijn kolonie niet kwijt

Inkomsten Indië nodig voor wederopbouw

1949 Indonesië onafhankelijk

Veel Indonesiërs komen naar Nederland

§4.2

Over de grenzen kijken

BASIS

B

Een consumptiemaatschappij

Vanaf 1955: stijging lonen. 

Gevolg:

Nederland wordt een consumptiemaatschappij: veel mensen kunnen luxeproducten kopen

• nieuw bankstel
• wasmachine
• televisie

Verder meer vrije tijd

Gevolg:

Voor het eerst op vakantie

Leerdoel:

• Je kunt oorzaken en gevolgen noemen van het ontstaan van een consumptiemaatschappij

Begrippen:

• consumptiemaatschappij
• massacultuur
• amerikanisering

§4.2

Over de grenzen kijken

BASIS

B

Een consumptiemaatschappij

Door consumptiemaatschappij ontstaat massacultuur

Een cultuur waarin mensen allemaal dezelfde producten kopen. 

In jaren 50: Reclames op de radio en foto's in tijdschriften waren belangrijk voor het ontstaan van zo'n massacultuur

In jaren 60: reclames via tv belangrijk

Gevolg:

Tv krijgt meer invloed op uiterlijk mensen, kerk en familie minder

§4.2

Over de grenzen kijken

BASIS

B

Een consumptiemaatschappij

Vanaf 1955: Amerikanisering

Oorzaak:

Naar de bioscoop:

• filmsterren in spijkerbroek
• cola drinken
• in grote auto's rijden

Gevolg:

• Steeds meer Amerikaanse producten kopen

§4.2

Over de grenzen kijken

BASIS

C

De wereld dichtbij

Jaren 50: 
Journalisten gehoorzaamden aan hun zuil

Jaren 60: 

Journalisten gaan zelf op onderzoek uit. Op tv kwamen critische programma. 

Leerdoel:

• Je kunt beschrijven hoe in Nederland een informatiemaatschappij ontstond en welke gevolgen dit had

Begrippen:

• informatiemaatschappij
• globalisering

§4.2

Over de grenzen kijken

BASIS

C

De wereld dichtbij

1991: Internet

Gevolgen:

• Toegang tot enorme hoeveelheid informatie
• Mogelijkheid om zelf informatie te verspreiden

Nederland werd een informatiemaatschappij

Gevolgen:

• Via social media kunnen politici direct met burgers communiceren
• Nieuwe contacten leggen via social media/forums/games
• Online producten kopen
• Globalisering

Maar ook nadelen:

• Fake news
• Algoritmes

TERUG KIJKEN

babyboom

hard werken

zuinig leven

niet praten over de oorlog

consumptiemaatschappij

massacultuur

amerikanisering

globalisering

informatiemaatschappij

§4.3

Gelijke rechten en nieuwe rollen

BASIS

A

Vaste rollen

Gezin tot jaren 1950:

• tot trouwen bij ouders wonen
• veel kinderen krijgen
• scheiden was eigenlijk onmogelijk
• homosexualiteit onbespreekbaar

Een vast rollenpatroon:

• vrouwen: huishouden en kinderen opvoeden
• meisjes: naar de huishoudschool 
• mannen: buitenshuis werken
• jongens: vak leren om geld te kunnen verdienen

Leerdoel:

• Je kunt beschrijven hoe Nederlanders vanaf de jaren 1950 anders gingen denken over de rollen binnen het gezin

Begrippen:

• rollenpatroon
• gezinspolitiek
• handelingsonbekwaam

§4.3

Gelijke rechten en nieuwe rollen

BASIS

A

Vaste rollen

Ongelijke positie man/vrouw ook in de wet:

• gezinspolitiek
• getrouwde vrouwen handelingsonbekwaam
  - geen eigen bankrekening 
  - toestemming man bij aankopen 
• ambtenaren/onderwijzeressen ontslagen na trouwen

§4.3

Gelijke rechten en nieuwe rollen

BASIS

A

Vaste rollen

Veranderingen:

1955: getrouwde vrouwen niet meer ontslagen

1957: einde handelingsonbekwaamheid

Vrouwen mochten nu ook werken!

§4.3

Gelijke rechten en nieuwe rollen

BASIS

A

Vaste rollen

Gezin tot jaren 1950:

• tot trouwen bij ouders wonen
• veel kinderen krijgen
• scheiden was eigenlijk onmogelijk
• homosexualiteit onbespreekbaar

Een vast rollenpatroon:

• vrouwen: huishouden en kinderen opvoeden
• meisjes: naar de huishoudschool 
• mannen: buitenshuis werken
• jongens: vak leren om geld te kunnen verdienen

Leerdoel:

• Je kunt beschrijven hoe Nederlanders vanaf de jaren 1950 anders gingen denken over de rollen binnen het gezin

Begrippen:

• rollenpatroon
• gezinspolitiek
• handelingsonbekwaam

§4.3

Gelijke rechten en nieuwe rollen

BASIS

A

Vaste rollen

Ongelijke positie man/vrouw ook in de wet:

• gezinspolitiek
• getrouwde vrouwen handelingsonbekwaam
  - geen eigen bankrekening 
  - toestemming man bij aankopen 
• ambtenaren/onderwijzeressen ontslagen na trouwen

§4.3

Gelijke rechten en nieuwe rollen

BASIS

A

Vaste rollen

Veranderingen:

1955: getrouwde vrouwen niet meer ontslagen

1957: einde handelingsonbekwaamheid

Vrouwen mochten nu ook werken!

§4.3

Gelijke rechten en nieuwe rollen

BASIS

B

De tweede feministische golf

Eerste feministische golf:

- 1919: kiesrecht voor de vrouwen

Tweede feministische golf (1960/1970):

- gelijke kansen opleiding en werk

- verandering vaste rollenpatroon

- keuzevrijheid bij gezinsplanning

- recht op abortus

Actiegroepen:

- Dolle Mina's: zoeken aandacht in de media

- Man-Vrouw-Maatschappij (MVM): in gesprek met politiek

Leerdoel:

• Je kunt beschrijven voor welke rechten vrouwen streden tijdens de tweede feministische golf

Begrippen:

• feminisme
• tweede feministische golf

§4.3

Gelijke rechten en nieuwe rollen

BASIS

C

Meer persoonlijke vrijheid

Vanaf 1960:

• Gezin verandert:
  - samenwonen zonder trouwen geen probleem
  - scheiden wordt makkelijker
  - eenoudergezinnen
  - samengestelde gezinnen
  - bewust geen kinderen nemen
  - bewust vrijgezel blijven 
• Homoseksualiteit:
  - meer ruimte voor homo- en biseksuelen
  - oprichting COC 
  - cafe en clubs voor homoseksuelen
  - 2001: homoseksuelen mogen trouwen

Leerdoel:

• Je kunt met behulp van voorbeelden uitleggen dat Nederlanders vanaf de jaren 1960 meer mogelijkheden kregen om zelf te bepalen hoe ze wilden leven

Begrippen:

• discriminatie

§4.3

Gelijke rechten en nieuwe rollen

BASIS

C

Meer persoonlijke vrijheid

Vanaf 1960:

• Keuzes over leven en dood
  -  1980: abortus legaal
  -  2001: euthanasie mogelijk
  
  
• Wijzigingen in de grondwet:
  -  1983: iedereen gelijk, discriminatie verboden 
  

§4.4

Een multiculturele samenleving

BASIS

A

Migratie

Migrant = iemand die naar een ander land verhuist.

Migranten nemen hun eigen cultuur mee naar NL

Daarom veranderde Nederland in een multiculturele samenleving

Leerdoel:

• Ik kan verschillende groepen migranten omschrijven die van Nederland een multiculturele samenleving maakten

Begrippen:

• migrant
• multiculturele samenleving
• gastarbeiders

§4.4

Een multiculturele samenleving

BASIS

A

Migratie

Verschillende groepen

• Nederlandse koloniën

1949: Indonesië

1975: Suriname

Sommige groepen voelden zich na onafhankelijkheid niet meer veilig in eigen land.

Bijv. Molukkers. Zij hadden met Nederland meegevochten in onafhankelijkheidsoorlog

Vanaf 1960:

Antillianen. Economie op antillen erg slecht

§4.4

Een multiculturele samenleving

BASIS

A

Migratie

• Gastarbeiders
• Jaren 1950/1960 te kort aan arbeidskrachten.
  

• Bedrijven halen deze uit buitenland. 
• Gastarbeiders gaan ongeschoold werk doen.

1950: Spanje, Italië

1960: Turkije, Marokko

1990: Oost-Europa

§4.4

Een multiculturele samenleving

BASIS

A

Migratie

Vluchtelingen

• Oorlog
• Vervolging vanwege geloof, seksuele geaardheid, arkomst, mening

Gevolg: Hierdoor wordt Nederland een multiculturele samenleving

§4.4

Een multiculturele samenleving

BASIS

B

Integratie

integratie = onderdeel van de samenleving worden.

Lange tijd lukte dit niet.

Oorzaken:

• Migranten en Nederlanders leefden gescheiden (tot jaren 80)
  Molukkers in kampen, gastarbeiders in groepshuizen
• Veel gastarbeiders raakten jaren 1980 kun baan kwijt. Vonden niet snel nieuw werk, want weinig opleiding en slecht Nederlandse taal
• Cultuur en religie week af van Nederlandse standaard. 
  Dit zorgde voor problemen in acceptatie. Gevolg: spanningen 

Leerdoel:

• Ik kan beschrijven hoe in Nederland het denken over integratie is veranderd

Begrippen:

• integratie

§4.4

Een multiculturele samenleving

BASIS

B

Integratie

Aandacht voor integratie vanaf jaren 80

Meer steun  bij integratie: inburgeringscursussen

• Meer verplichtingen migranten
  - inburgeringscursus volgen 

Overheid komt met maatregelen:

Wetten die discriminatie verboden

Beperken migratie