1.4 Onrust in de Nederlanden

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 2

H2 DE NEDERLANDSE OPSTAND

2.2 Onrust in de Nederlanden 

Welk tijdvak behandelen we nu?

Welke 'onrust' hebben we de vorige les besproken?

1. De onrust in Duitsland, waardoor Luther uiteindelijk paus werd.
2. De onrust in de Nederlanden, waardoor de Spanjaarden ze makkelijke konden veroveren.
3. De onrust in Amerika, waardoor de Spanjaarden uiteindelijk de Inca's verslaan.
4. De onrust in de kerk, waardoor de kerk uiteindelijk splitste.

Leerdoelen 

• Je kan uitleggen waardoor er in de Nederlanden in de 16de eeuw grote onrust ontstond

• Je moet hierin de veranderingen in het bestuur beschrijven
• Je moet hierin de rol van de hervorming beschrijven

Sleutelbegrippen: particularisme en centralisme

De Nederlanden rond 1543 

De Nederlanden rond 1543

• Niet één land

• Gewesten

• Gewest = Gebied met eigen bestuur, rechtspraak en regels

• Je kon het niet als één geheel besturen

Karel V wordt in 1543 landsheer van de Nederlanden (eigenaar van de gebieden)

Karel V wil het als één gebied besturen.

Het proces waarbij alles steeds meer vanaf één punt wordt bestuurd noemen wij centralisatie

Overal dezelfde regels en wetten. 

1 Hoofdstad (Brussel)

1 Rechtbank (Mechelen)

Centralisatie

Centralisatie vs particularisme

Centralisatie vs particularisme

Vergadering één gewest

(Gewestelijke staten)

Vergadering één gewest

(Gewestelijke staten)

Vergadering álle gewesten

(Staten-Generaal)

Vergadering één gewest

(Gewestelijke staten)

Vergadering álle gewesten

(Staten-Generaal)

Landvoogd

Stadhouder

Leg uit wat de bron met de hervorming te maken heeft. Gebruik in je antwoord een voorbeeld uit de bron.

Is deze bron een voorbeeld centralisatie of juist van particularisme? Leg je antwoord uit.

Leerdoelen 

Je kan verklaren aan de hand van het particularisme en de centralisatie waardoor er grote onrust in de Nederlanden ontstond

 Daarvoor moet je: 

• beschrijven hoe de NLen in de middeleeuwen bestuurd werden
• beschrijven welke veranderingen Karel V in het bestuur wilde bereiken
• uitleggen waarom de twee voorgaande manieren van besturen botsten
• uitleggen waarom juist de kwestie van de Hervorming zorgde voor botsingen tussen particularisme en centralisme.
• de verschijnselen centralisatie en particularisme herkennen in gegeven bronnen/ voorbeelden/ begrippen.

Godsdienstige wetten tegen de protestanten= plakkaten

Karel V was katholiek en wilde ook dat iedereen dat was in zijn rijk.

Invoering plakkaten: tegen ketters. 1550: Bloedplakkaat, altijd doodstraf protestanten.

Gewesten en stadsbesturen moesten de plakkaten uitvoeren, volgens hen zijn deze in strijd met hun privileges en dus werden ze vaak niet uitgevoerd=> In strijd met het particularisme.

Filips II werd landsheer over de Nederlanden en koning van Spanje in 1555 na aftreden vader Karel V

Halfzus Margaretha van Parma landvoogdes na vertrek Filips II naar Spanje. 1559

Filips II ging bestuur nog meer centraliseren: verbood Staten-Generaal.

Streng katholiek en wilde dat Bloedplakkaat werd uitgevoerd. De inquisitie ging hierop toezien.

Godsdienstvervolgingen zorgden voor steeds meer onrust, ook onder de gematigde katholieken.

Bestuur in Nederland 

Filips II wilde centraal bestuur

Landvoogdes Margaretha van Parma 'heerste' over Nederland.

Ketters werden vervolgt.

Smeekschrift