A3 Grammatica zinsontleding

• Nederlands
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 2,3

Grammatica - zinsontleding

WE ONTLEDEN 

1. persoonsvorm                        PV
2. zinsdelen maken 
3. onderwerp                               OND
4. naamwoordelijk gezegde   NWG
5. werkwoordelijk gezegde     WWG
6. lijdend voorwerp                   LV
7. meewerkend voorwerp       MV
8. bijwoordelijke bepaling       BWB
9. koppelwerkwoord                 KWW
10. bijvoeglijke bepaling            BVB bij
11. bijstelling                                 bijstelling

Uitleg persoonsvorm (pv)

Zo vind je de pv:

1. Verander de zin van enkelvoud naar meervoud, of andersom. Het werkwoord dat verandert, is de pv.
   
   
2. Verander de zin van t.t. naar v.t. of andersom. Het werkwoord dat verandert, is de pv.
   
   
3. Maak de zin vragend. De pv komt vooraan in de zin te staan.

Zinsdelen

• Alles voor de persoonsvorm is één zinsdeel.
• Alle werkwoorden zijn aparte zinsdelen.
• Bijvoeglijk naamwoord altijd bij een woord.
• Alles wat je voor de persoonsvorm kan zetten is een zinsdeel.

Zinsdelen - onderwerp

Het onderwerp is te vinden door de volgende vraag te stellen:
Wie (soms: Wat) + persoonsvorm?

Het antwoord op deze vraag is het onderwerp.

Belangrijk om te weten bij het onderwerp: In een zin in gebiedende wijs staat geen onderwerp. 

Gebiedende wijs

• Als je iemand een bevel geeft.
• Is gelijk aan de ik-vorm van het werkwoord.
• in de zin staat meestal geen onderwerp.

Bijvoorbeeld:

Ga naar buiten. Doe je jas aan. Houd je mond.

Koppelwerkwoord

één van de werkwoorden van het naamwoordelijk gezegde is een vorm van een koppelwerkwoord.

Wij kennen de volgende koppelwerkwoorden:

Zijn, worden, blijven, lijken, schijnen, heten en voorkomen.

Een werkwoord is alleen een koppelwerkwoord als het onderdeel is van een naamwoordelijk gezegde.

Lijdend voorwerp

Het lijdend voorwerp vind je door te vragen: 

WIE (OF WAT) + WERKWOORDELIJK GEZEGDE + ONDERWERP

Let op: 

• niet elke zin heeft een lijdend voorwerp: geen goed antwoord op de vraag? Geen lijdend voorwerp!
  
• een lijdend voorwerp begint nooit met een voorzetsel!

Het lijdend voorwerp

Het lijdend voorwerp is de persoon die iets overkomt in de zin.

Meewerkend voorwerp 

De persoon of zaak die iets ontvangt, noem je het meewerkend voorwerp. 

Het meewerkend voorwerp komt vaak voor in zinnen waarin iemand iets 'vertelt' (uitleggen, zeggen enz.) of 'geeft' (sturen, overhandigen enz.). 

Je kunt de voorzetsels 'aan' of 'voor' toevoegen of weglaten. 

Meewerkend voorwerp 

Om het meewerkend voorwerp te vinden, stel je de volgende vraag: 

AAN WIE/WAT + WWG+ OND + LV --> de ontvangende partij

Op Valentijnsdag | gaf | Bram | zijn vriendin | in Parijs I een prachtige ring.

Vraag: AAN WIE/WAT gaf Bram een prachtige ring? 

Antwoord: zijn vriendin => meewerkend voorwerp

Bijwoordelijke bepaling

We noemen de bijwoordelijke bepaling ook wel de ‘prullenbak’. 

Alles wat je aan het eind overhoudt, noem je een bijwoordelijke bepaling.

Bijwoordelijke bepaling 

De bijwoordelijke bepaling geeft extra informatie en antwoord op vragen als WAAR, WANNEER, WAAROM, HOE, HOELANG, WAARHEEN, WAARVANDAAN, WAARMEE enz. 

Voorbeeld:

Op Valentijnsdag I gaf I Bram I zijn vriendin I in Parijs I een prachtige ring.  

Vraag: Wanneer gaf Bram zijn vriendin een prachtige ring? 

Antwoord: Op Valentijnsdag = bijwoordelijke bepaling.

Vraag: Waar gaf Bram zijn vriendin een prachtige ring? 

Antwoord: in Parijs = bijwoordelijke bepaling

Bijwoordelijke bepaling

Let op: 

Niet in alle zinnen komt een bijwoordelijke bepaling voor, maar een zin kan wel meerdere bijwoordelijke bepalingen bevatten!

Bijvoeglijke bepaling

Een bijvoeglijke bepaling (bvb) geeft extra informatie over 

een zelfstandig naamwoord.

Een bijvoeglijke bepaling is ALTIJD deel van een ander zinsdeel.

Een bijvoeglijke bepaling kan voor of achter 

het zelfstandig naamwoord staan. 

Verschil bijwoordelijke en bijvoeglijke bepaling

Overeenkomst:

De bijwoordelijke en de bijvoeglijke bepaling geven allebei extra informatie. 

Verschil: 

Bijwoordelijke bepaling -> apart zinsdeel

Bijvoeglijke bepaling -> deel van een zinsdeel

Voorbeelden:

In Parijs I staat I de Eiffeltoren. -> bijwoordelijke bepaling

Het Louvre I is I een van de drukstbezochte musea van Parijs. -> bijvoeglijke bepalingen bij musea 

Bijstelling

• Een bijstelling is géén apart zinsdeel.
• De bijstelling staat vrijwel altijd tussen 2 komma's en achter    het zelfstandig naamwoord.
• Een bijstelling noemt dezelfde zaak of persoon nog een keer, maar dan met andere woorden. 

De Maastoren, het hoogste gebouw van Nederland, | staat | in Rotterdam.