Havo examentraining economie concept Welvaart en groei

• Economie
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 4-6

Examentraining economie

Domein H Welvaart en Groei

Toegevoegde waarde =

Omzet - ingekochte goederen en diensten

BBP uitrekenen: bestedingen

• Consumptie +
• Investeringen +
• Overheidsbestedingen +
• Export +
• Import - 
• Oftewel: C + I + O + E - M

Noem drie voorbeelden waarom het BBP/hfd niet ideaal is om welvaart te meten.

Formele en informele sector

Formele sector = geregistreerde sector

Informele sector = niet geregistreerde sector

Grijs gebied en legaal: vrijwilligerswerk, thuis klussen

Zwart gebied en illegaal: handel in drugs, zwartwerken

Anticyclisch beleid

Economische kringloop 

Particulier spaarsaldo = S - I

Besparingen - investeringen

Saldo overheid = B - O

Belastingen - Overheidsuitgaven

Saldo Lopende rekening = E - M

Export - Import

Nationaal spaarsaldo = (S - I) + (B - O)

Export - Import

Nominaal en Reëel BBP

Het nominaal inkomen is het inkomen dat je verdient in euro's. Wanneer er ook rekening wordt gehouden met inflatie spreken we van het reëel inkomen. Het reëel inkomen geeft dus eigenlijk ook je koopkracht aan.

indexcijfer economische groei

Economische groei betreft een reële waarde: is gecorrigeerd voor inflatie. (wordt dus niet beïnvloed door prijsveranderingen)

                                                       indexcijfer groei nominaal bbp * 100%
indexcijfer groei reëel bbp =        CPI vergelijkingsjaar

indexcijfer economische groei

Nominaal BBP stijgt met 3 %

Inflatie is 2 %

                                                       indexcijfer groei nominaal bbp * 100%
indexcijfer groei reëel bbp =        CPI vergelijkingsjaar

103

102 X 100 = 101 -->  1 % reële groei

Reeel = koopkracht

Geldbedrag/ prijs

€ 100/ € 2 = 50 hamburgers

Economische groei

Als BBP toeneemt spreken we van economische groei

(simpel: als productie stijgt --> economische groei)

Is afhankelijk van de vraag naar goederen

Als bestedingen stijgen, stijgt de productie

Maar er moet ook genoeg aanbod zijn.......

De structuur van de economie

= aanbodzijde van de economie

Hoeveelheid en kwaliteit van de productiefactoren:

Kapitaal

Arbeid

Natuur

Ondernemerschap

Structurele groei door:

• Toename van productiefactoren
• Toename van de arbeidsproductiviteit (productie per persoon per tijdseenheid)
• Innovatie --> product en procesinnovatie

Internationale concurrentiepositie

Hoe aantrekkelijk is een land om spullen van te kopen

                                                         prijspeil van het land

Arbeidsproductiviteit stijgt, loonkosten per product dalen,

prijzen dalen, internationale concurrentiepositie verbetert

export stijgt, productie stijgt                      economische groei

Loon per dag € 100. Productie 20 stuks. Loonkosten per product:

€ 100/ 20 = € 5

Vervolgens. Productie 40 stuks --> € 100/ 40 = € 2,50

De betalingsbalans

Overzicht van ontvangsten uit het buitenland en uitgaven aan het buitenland

Lopende rekening 

Export en Import

Primaire inkomens over grens: winst, rente

Kapitaalrekening

Investeringen, leningen en beleggingen

Rol van de overheid

Overheid kan structuur verbeteren door:

investering in wegen --> productiefactor kapitaal groter

onderwijs verbeteren --> arbeidsproductiviteit stijgt

Subsidie geven op innovatie--> innoveren wordt rendabel voor bedrijven, productie stijgt

Vrijhandel

Handel tussen landen zonder beperkingen

Voordeel: product wordt daar geproduceerd waar het goedkoopst kan

Dus lage prijzen

Protectie

Overheid beschermt eigen productie en werkgelegenheid

Voordeel: meer productie in eigen land (welvaart) en meer werkgelegenheid

Nadeel: hogere prijzen

Protectie door:

Invoerbelasting: producten van buitenland duurder maken

Uitvoersubsidie: producten voor de export goedkoper maken

Invoerquota: maximum aantal te importeren producten

Hoge eisen stellen aan import 

Motieven voor protectie

Behoud van werkgelegenheid: Amerika voorkomt sluiting van staalfabrieken in VS door goedkoop Chinees staal duurder te maken

Infant Industry: een jong bedrijf kan vaak nog niet concurreren met grote bestaande bedrijven. Om deze bedrijven kans te geven te groeien wordt tijdelijk protectie toegepast

Tegengaan dumping: China exporteert zonnepanelen onder kostprijs in VS. Daar valt niet tegen te concurreren. Dus invoerrechten invoeren als reactie

Belastingstelsels

3 soorten belastingstelsels:

• progressief --> hoe hoger inkomen hoe meer procentueel belasting betalen
• proportioneel--> alle inkomens betalen procentueel evenveel
• degressief --> hoe hoger inkomen hoe minder procentueel belasting betalen

Nivellering en denivellering

Nivellering = verkleinen van de relatieve inkomensverschillen

Progressieve belasting zorgt hiervoor

Denivellering = vergroten van de relatieve inkomensverschillen

Degressieve belasting zorgt hiervoor

Nivellering of denivellering

Groepen	1	2	3	4
Aandeel in totaal inkomen	5 %	20 %	22 %	53 %

Groepen	1	2	3	4
Aandeel in totaal inkomen	8 %	21 %	30 %	41 %

Hoog/ laag

Bereken de verhouding tussen hoogste inkomen en laagste inkomen

Eerste tabel: 53/5 = 10,6

Rijkste groep verdient 10,6 x zoveel

Tweede tabel: 41/8 = 5,1

Rijkste groep verdient 5,1 x zoveel

Nivellering dus

Uitrekenen inkomensheffing

Froukje heeft € 80.000 inkomen. Ze heeft € 3.000 aan aftrekposten. Heffingskorting is € 1.000. Bereken inkomensheffing m.b.v. volgende schijven:

Stap 1: € 80.000 - € 3.000 = € 77.000

Stap 2: schijven:

S1: € 75.518 X 0,3697 =                    € 27.919

S2: € 77.000 - € 75.518 = € 1.482

€ 1.482 X 0,4950 =                           €       733 +

Totaal schijven                                 € 28.652

Stap 3: korting eraf

€ 28.652 - € 1.000 = € 27.652

Gemiddeld belastingtarief en marginaal belastingtarief

Gemiddeld belastingtarief 

Inkomensheffing/ bruto inkomen X 100 %

€ 27.652/ € 80.000 X 100 % = 34,6 %

Marginaal belastingtarief

Het hoogste percentage dat iemand betaalt

49,5 %

Meer knoppen om aan te draaien

Heffingskorting verhogen --> nivellering. Voor een laag inkomen is een bedrag aan korting relatief meer dan voor een hoog inkomen

Aftrekpost--> denivellering. Hoge inkomens hebben relatief groter deel van het inkomen in  schijf met hoge tarief (49,5 %) 

Aftrekposten scheelt hoge inkomens dus meer belasting dan lage inkomens

"gelijkheidslijn"

inkomensverdeling "Land A"

Lorenz curve 

Geeft aan in welke mate de inkomensverdeling afwijkt van een geheel gelijke inkomensverdeling

LET OP:

Cumulatieve percentages!

DE LORENZ CURVE

Conclusies

De armste 40% verdient 10% van het inkomen

De rijkste 60% verdient 90% van het inkomen

De armste 80% verdient 50% van het inkomen

De rijkste 20% verdient 50% van het inkomen

Primair en secundair

Primaire inkomens 

+ toeslagen en uitkeringen

- belastingen en sociale premies =

Secundaire inkomens

belastingen als herverdeling

Inkomensherverdeling in de Lorenz curve:

- Rode lijn: primaire inkomens

- Blauwe lijn: secundaire inkomens

Bij een progressief stelsel komt lorenz 

curve van secundaire inkomens dichterbij

diagonaal te liggen (kleinere verschillen)

Herverdelen door:

Progressieve belasting --> hoge inkomens relatief meer laten betalen dan lage inkomens

Verhogen toeslagen en uitkeringen --> de lage inkomens gaan er op vooruit. Hoge inkomens hebben er niks aan. 

Gevolg: nivellering

Inkomensverschillen en economische groei

Inkomensverschillen zijn goed:

lage inkomens hebben prikkel om harder te werken om hoog inkomen te krijgen --> productie stijgt

Te grote inkomensverschillen zijn slecht:

Lage inkomens voelen zich achtergesteld, stijging criminaliteit en werk in zwarte circuit, stijging alcohol en drugsmisbruik

--> stijging maatschappelijke kosten en afnemende groei

Arbeidsmarkt

Lonen op arbeidsmarkt is star (beweegt niet)

Verandering surplus door minimumloon

Werkgeverssurplus gaat van KLO naar K

Werknemerssurplus gaat van MNP naar LMN

Verlies van surplus:

OP

Flexibilisering

Vaste banen vervangen door:

zzp'ers (zelfstandigen zonder personeel)

Oproepkrachten/ 0-uren contracten

Min-max contracten

Voordelen

Voor werkgever: je schakelt personeel alleen in wanneer je ze nodig hebt

Je kunt makkelijk personeel ontslaan als er geen werk is

Voor werknemer: je kunt soms zelfs in overleg je werktijden bepalen

Als het heel druk is word je extra veel ingezet

Nadelen

Voor werkgever: flexibele krachten hebben minder binding met bedrijf. Doen minder hun best.

Voor werknemer: geen vaste inkomsten. Moeilijk hypotheek kunnen krijgen voor huis