les 6 klimaten en onderwijsleergesprek 2024-2025

• Aardrijkskunde
• HBO
• Studiejaar 1

les 9 klimaten en onderwijsleergesprek 

Aardrijkskunde 

voltijd 1 

2024-2025

Hoe ziet periode 3 eruit?

• Tijdens de lessen actieve inzet bij onder andere onderwijsleergesprek (OLG)
• bijeenkomst 6 + 7 OLG --------stageopdracht in periode 4
• bijeenkomst 8, 9 + 10 --------- stageopdracht een goede aardrijkskunde les
• Je zelf ontworpen les ga je uitvoeren in je stage. Je les inclusief beeldvormers, je eigen reflectie en de feedback van je mentor lever je in op Gradework,                                                              in de toetsweek van periode 3.  
• voortgangstoets zaakvakken 22 april 2025
• 55 % in jaar 1
• 70% in jaar 2

Op de pabo moet je je kennis en inzicht op de acht hoofdthema’s aantonen via een met geschiedenis en natuur en techniek geïntegreerde voortgangstoets. In pabo 1 moet je minimaal 55% goed hebben. Deze toets krijg je weer in pabo 2 (70% goed), zodat de kennis echt automatiseert. De toets vindt plaats in de toetsweek van periode 3, de herkansing in periode 4. Op Its staat een informatiedocument om je op deze toets zelfstandig voor te bereiden. Tijdens de colleges komen verschillende thema’s wel aan bod, als voorbeelden om de vakdidactiek te oefenen.

Stage

In periode 3 en 4 zijn er twee stageopdrachten:

Ee goede aardrijkskundeles

Het onderwijsleergesprek

Deze opdrachten bereiden we voor tijdens de bijeenkomsten. Het “beoordelen” van deze opdrachten doet je mentor, door te bekijken of ze voldoen aan de criteria (“Wanneer is het goed”) en dan de stageopdracht af te tekenen.

lesdoelen 

Je kunt:

• aangeven wanneer je kiest voor een onderwijsleergesprek (OLG) en waar je aan moet denken bij het gebruiken ervan in een les
  
• een onderwijsleergesprek (OLG) ontwerpen
  
• via een pijldiagram fysisch-geografische processen via oorzaken en gevolgen verklaren

Je activeert jouw inhoudelijke kennis rondom klimaten en bijbehorende landschappen.

1. steppeklimaat
2. savanneklimaat
3. woestijnklimaat
4. landklimaat

Welk klimaat ?

1. steppeklimaat
2. savanneklimaat
3. gematigd zeeklimaat
4. landklimaat

Welk klimaat ?

1. toendraklimaat
2. gematigd zeeklimaat
3. savanneklimaat
4. landklimaat

Welk klimaat ?

1. tropisch regenwoud klimaat
2. savanneklimaat
3. gematigd zeeklimaat
4. landklimaat

Welk klimaat ?

1. landklimaat
2. hooggebergteklimaat
3. toendraklimaat
4. poolklimaat

Welk klimaat ?

1. landklimaat
2. hooggebergteklimaat
3. toendraklimaat
4. poolklimaat

Welk klimaat ?

1. landklimaat
2. hooggebergteklimaat
3. toendraklimaat
4. poolklimaat

Welk klimaat ?

1. landklimaat
2. steppeklimaat
3. savanneklimaat
4. woestijnklimaat

klimaatgrafieken 

Het onderwijsleergesprek 

didactische observatievragen

• Welke opbouw/fases zie je in het gesprek?
  
• Wat doet de docent? En wat doet ze niet?
  
• Wat voor soort beeldvormers worden ingezet?
  
• Wat is het lesdoel op leerkrachtniveau?
  

Waarom wordt het steeds kouder als je vanaf de evenaar naar de polen loopt? 

Hoe kan er, op hetzelfde moment, een temperatuurverschil van soms wel 100 graden zijn tussen één van de polen en de Sahara?

opbouw onderwijsleergesprek​

1. Motiverende opening

Verras met (een) beeldvormers

Prikkelende hoofdvraag en beeldvormer(s)

Beeldvormer moet relatie hebben met lesdoel

Let op: Geen filmpje of ppt Wel: voorwerp, geluid, foto/tekening…

2. Doel en regels 

Lesdoel (leerkrachtniveau)

Lesverloop

Spelregels voor de interactie: Uitleggen en consequent hanteren van gespreksregels

vervolg opbouw onderwijsleergesprek​

3. Kern

Interactie

Prikkelende (open) vragen: Hoe zullen de mensen daar naar hun werk gaan? Waarom is het op de polen veel kouder dan op de evenaar?

Tussen leerkracht en leerlingen en tussen leerlingen 

"Wat denk jij, vind jij dat ook, wie ziet nog een andere mogelijkheid….?"

LSD

Kleine (demonstratie)activiteiten/proefjes om zelf ontdekken te bevorderen

Verschillende lesdoelen

Wat was het lesdoel op leerling/student niveau?

Wat was het lesdoel op leerkrachtniveau? 

lesdoel op leerkrachtniveau 

Aan het eind kunnen de studenten mondeling uitleggen dat de polen kouder zijn dan de evenaar omdat....

• zonnestralen zelf niet warm zijn, maar lichtenergie bevatten
  
• warmte ontstaat doordat lichtenergie wordt omgezet in warmte-energie als het botst met massa (land, maar ook water of gasdeeltjes/moleculen): wrijving.
  
• de zonnestralen schuin op de polen terecht komen, bereiken ze een veel groter stuk land dan in de Sahara met loodrechtstand. Hierdoor komt er minder energie per km2 aan en ontstaat er minder warmte.
  
• de afstand van zonnestralen door de dampkring naar de polen langer is dan naar de Sahara, komen ze meer gasdeeltjes tegen, waardoor er meer energie al in de dampkring wordt afgegeven en dus minder energie op het pooloppervlak aankomt.
  
• de polen ijs en sneeuw bevatten dat wit is wordt er meer lichtenergie weerkaatst/gereflecteerd dan in de woestijn met zand en steenkleuren.
  

Pijldiagram

• Zonne-energie = lichtenergie               warmte-energie door wrijving met massa/moleculen              aarde warmt op vanaf aardoppervlak en beetje dampkring
  
• Loodrechtstand evenaar              schuine stand polen                minder energie per km2  en minder energie door langere weg dampkring = lagere temperatuur
• Lagere temperatuur = ijs en sneeuw                reflectie = nog lagere temperatuur
  

Pijldiagram niveau dieper

• Zonnestraal                            lichtenergie, geen warmte = koud
  
• Lichtenergie                         door wrijving/botsing met moleculen(vast, vloeibaar of gas) gaat deze trillen                        trillende moleculen geven warmte af                           temperatuur op aarde ontstaat vanaf aardoppervlak en beetje in dampkring
• Zonnestraal loodrecht op evenaar                          geconcentreerder, dus meer warmtevorming dan zonnestraal op pool                      door schuine stand wordt zonnestraal over veel groter oppervlakte verspreid                         minder warmte per km2
  
• Zonnestraal verliest al energie in dampkring door botsing met gasdeeltjes                       langere de weg door de dampkring                  meer botsingen met gasdeeltjes                       minder lichtenergie die aankomt op de polen
• Lagere temperatuur op polen                         groot deel van het jaar onder 0 Celsius                i         ijs en sneeuw                           meer reflectie                                  minder instraling                            nog lagere temperatuur 
• Gasdeeltjes blijven op bepaalde hoogte zweven door zwaartekracht tussen deeltje en aarde
  

                                    hoe hoger, hoe minder gasdeeltjes                           hoe kouder

Wees alert op misconcepten 

• Zonnestralen zijn warm
  

  niet waar: ze bevatten lichtenergie, geen warmte-energie

• Verschil in temperatuur komt doordat polen verder af liggen van de zon
  

   verwaarloosbaar: de zon ligt op 150 miljoen km afstand, het verschil tussen zon/evenaar

   en zon/polen is “slechts” enkele duizenden km’s en verklaart niet het temperatuurverschil. Dat

   komt door het verschil in afstand van de zonnestraal door de dampkring (dampkring is 90 km dik).

• Gasdeeltjes bevatten geen massa, dus daar ontstaat geen warmte
  

   niet waar: gasdeeltjes zijn ook gewoon moleculen die bij botsing met zonnestraal

   lichtenergie omzetten in warmte-energie, alleen zijn er veel minder dan bij vaste

   stof, waardoor de warmteontwikkeling het grootst is bij vaste stof

Rol van de leerkacht

Regisseur:

• LSD: luisteren - strategisch samenvatten - doorvragen
  
• Bij doorvragen alleen denkvragen stellen
  
• Laat niet blijken of antwoorden goed of fout zijn, maar een nieuwe denkvraag stellen waar dat uit blijkt
  
• Ontdekkende beeldvormers ter ondersteuning achter de hand
  
• geen uitleg/instructie geven!!!
  

Rol van de leerlingen

• Samen zorgen dat iedereen het kan uitleggen
  
• Door samen te brainstormen
  
• Veilige sfeer waar het niet om goed of fout gaat
  
• Iedere gedachte is vaak nuttig (ook als het toch niet zo blijkt te zijn)
  
• Elkaar helpen 

Wanneer wel/ wanneer geen OLG?

• Fysische processen (bv. endogene en exogene krachten, klimaatfactoren)
  
• Kaartvaardigheid: hulpmiddelen(legenda, windroos, symbolen)
  
• Demonstratie: voorspellen
  

Wanneer niet:

• Feiten die niet te herleiden zijn
  
• Bv. Religies, culturen, bestaanssectoren, topografie
  

klimaatfactoren

Landen op dezelfde breedtegraad hebben hetzelfde klimaat….echter is dit niet altijd het geval. Wanneer iets afwijkt zijn er andere factoren aanwezig! ​

Wat zijn de belangrijkste factoren die het klimaat op aarde bepalen?

Klimaatfactoren​

1. Breedteligging
2. Ligging ten opzichte van land/zee
3. Zeestromen en windstromen
4. Hoogteligging
5. Ligging van gebergten / reliëf

Breedteligging

Ligging ten opzichte van land/zee

Zeestromen 

windsystemen 

Hoogteligging ​

ligging gebergten / reliëf

klimaten in je boek 

 ​

Zelf een OLG! Stagekaart periode 4 

Interessante vragen en onderwerpen aardrijkskunde:

Voor aardrijkskunde zijn met name de fysische onderwerpen geschikt voor een onderwijsleergesprek, waar duidelijke oorzaken en gevolgen zijn.

Veel onderwerpen kun je in meerdere groepen doen, je let op dat je daarbij goed kiest voor een  voorbeeldlocatie en de denkstappen die je kinderen laat maken. 

Hoe jonger de kinderen hoe kleiner de stapjes, herkenbaarder de beeldvormers en hoe meer het echt laten ervaren door kleine proefjes belangrijk is. Voor groep 3,4 kun je vaak beter een natuuronderwerp kiezen, maar dit hangt ook van de beginsituatie en interesse van een klas af. Aardrijkskundige onderwerpen kunnen dus wel in groep 3,4. In groep 5,6 is de voorbeeldlocatie Nederland, in groep 7 en 8 Europa/wereld.

Voorbereiding les 7 

Tijdens deze bijeenkomst ga je je stageopdracht OLG verder voorbereiden. Je brengt de oorzaak met gevolgen in kaart via een pijldiagram en zet deze om in een lesdoel op leerkrachtniveau.

1 Je bedenkt een prikkelende hoofdvraag met beeldvormer (1 wat en waar: waarnemen).

2 Vervolgens ga je het gesprek voorbereiden. Hiervoor maak je eerst een pijldiagram waarin je de oorzaak en gevolgen achter elkaar zet. Bij iedere pijl bedenk je vervolgens een denkvraag met ondersteunende en uitlokkende beeldvormers (waarom daar: verklaren).

3 Tot slot bedenk je een verwerking, waarin hetgeen ontdekt tijdens het OLG wordt herhaald door de kinderen zelf en verbreed: eerst de oorzaken en gevolgen generaliseren en daarna kijken waar dit dan nog meer kan plaatsvinden in onze woonplaats/Nederland/de wereld: stap 3 generaliseren en herkennen: waar nog meer.

Je ontwerp hoef je niet in te leveren, het is een stageopdracht die je in periode 4 uitvoert (mag ook in periode 3) en die je mentor beoordeelt. Als je wilt kun je wel je docent nog om feedback vragen, ook in periode 4. Spreek met je docent af hoe je dit kan doen

Succes!