Les 6 [Zenuwstelsel]

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Welkom

Telefoon in telefoontas

Tas van tafel

Laptop pakken en opstarten

Binas pakken

prikkel

= verandering in je omgeving die je kunt waarnemen (zowel binnen als buiten lichaam)

opgevangen door receptoren (gespecialiseerd in één type prikkel)

vaak gelegen in een zintuig

impuls

een receptor zet een prikkel om in een impuls (electrisch stroompje), en geeft dit door aan een zenuwcel

via de zenuwcellen komt de impuls bij je hersenen terecht

 

een zenuwcel/ neuron

• cellichaam met kern
  
• dendrieten - impuls naar cellichaam toe
  
• axon met eindboompje - impuls van cellichaam af
  
• myeline schede (cellen van Schwann die zich om de uitloper wikkelen) - elektrische isolatie
  
• sprongsgewijze geleiding
  

Anatomie

Centraal:

Ruggemerg en Hersenen

schakelcellen

Perifeer:

sensorische en motorische neuronen.

typen zenuwcellen

• Sensorische neuronen (gevoelszenuwcellen)
  (vanaf zintuigen naar centraal zenuwstelsel)

• Motorische neuronen (bewegingszenuwcellen)
  (vanaf centraal zenuwstelsel naar spieren/klieren)

• Schakelneuronen
  (in hersenen en wervelkolom)

Herhaling:
Iemand raakt met een arm een heet voorwerp aan en schreeuwt: "Au!".
Via welke typen neuronen zijn dan impulsen geleid?

1. Via sensorische en motorische neuronen
2. Via sensorische, motorische en schakelneuronen
3. Alleen via motorische neuronen
4. Alleen via sensorische neuronen

Herhaling:
Rond 300 voor Christus bestond in Alexandrië een plaats aan de Middellandse Zee, een bloeiend wetenschappelijk centrum. Bekende geleerden uit deze zogenaamde Alexandrijnse school zijn Herophilus en Erasistratus. Zij bestudeerden onder andere de bouw en werking van het menselijk lichaam.
Herophilus onderzocht het zenuwstelsel. Hij zag dat sommige beschadigingen van zenuwen leidden tot verlamming, andere tot gevoelloosheid. Tegenwoordig maken we onderscheid tussen sensorische en motorische zenuwcellen en schakelcellen.
Welke van deze typen zenuwcellen komen voor in de zenuwen die Herophilus heeft gezien?

1. alleen motorische zenuwcellen en schakelcellen
2. alleen motorische zenuwcellen en sensorische zenuwcellen
3. alleen schakelcellen en sensorische zenuwcellen
4. motorische zenuwcellen, schakelcellen en sensorische zenuwcellen

Herhaling:
De myelineschede bij een neuron wordt gevormd door cellen van Schwann. Over de functie van deze cellen van Schwann worden twee beweringen gedaan.
1. Door de aanwezigheid van cellen van Schwann verplaatsen de impulsen zich sneller over de zenuwceluitloper dan zonder aanwezigheid van deze cellen.
2. Via cellen van Schwann kunnen impulsen worden overgedragen op andere zenuwcellen.

Welke van deze beweringen is of welke zijn juist?

1. bewering 1 is juist
2. bewering 2 is juist
3. bewering 1 & 2 zijn juist
4. bewering 1 & 2 zijn onjuist

Herhaling (T2-vraag)
Bij een mens wordt een actiepotentiaal langs een zenuwceluitloper P met een myelineschede voort geleid. Eenzelfde actiepotentiaal wordt bij een bepaald dier langs een even dikke zenuwceluitloper Q zonder myelineschede voort geleid.

Is de snelheid waarmee de actiepotentiaal langs zenuwceluitloper P wordt voort geleid lager dan, gelijk aan of hoger dan die langs zenuwceluitloper Q of is dit niet te bepalen?

1. Hoger
2. Lager
3. Gelijk
4. Niet te bepalen

Krekels

Krekels maken geluid dat sjirpen heet. De veldkrekel die in Nederland voorkomt, sjirpt ook. Het werkt als volgt: de mannetjes van de veldkrekel ‘zingen’ door hun vleugels tegen elkaar te bewegen. Vier snelle vleugelbewegingen achter elkaar veroorzaken samen een geluid dat klinkt als ‘kri’. Zo’n kri-element wordt ook wel echeme genoemd. Onderdelen van de vleugels trillen mee en versterken het geluid. Het kenmerkende ‘kri-kri-kri’ ontstaat doordat de krekel een hele reeks echemes achter elkaar produceert. 

Onderzoek aan zenuwcellen van krekels laat zien dat het patroon dat wordt gezongen op een andere plaats in het zenuwstelsel wordt opgewekt (P) dan waar het soorteigen zangpatroon wordt herkend (Q) (zie de afbeelding). In het eerste geval gaat het om groepen zenuwcellen die spieren aansturen, en in het tweede geval om groepen zenuwcellen waar informatie van de zintuigcellen wordt verwerkt.

Zie vraag op volgende slide 

− Welk type zenuwcellen kun je, op basis van de gegeven informatie, bij P zeker verwachten? 

− Welk type zeker bij Q? 

(T2, 2p) 

P

Q

motorische neuronen

sensorische neuronen

Herhaling (R vraag)
Hoeveel mV is het membraanpotentiaal in de rustfase?

1. 30 mV
2. 70 mV
3. -30 mV
4. -70 mV

Herhaling (T1 vraag). De drempelwaarde van -50 mV wordt bereikt. Wat is de eerste stap bij de vorming van een actiepotentiaal?

1. Na+ poorten gaan open. Na+ stroomt cel in
2. Na+ poorten gaan open. Na+ stroomt cel uit
3. K+ poorten gaan open. K+ stroomt cel in
4. K+ poorten gaan open. K+ stroomt cel uit

Impuls

We hebben het gehad over de geleiding van een impuls binnen een zenuwcel

Deze les gaan we het hebben over de overdracht van een impuls tussen zenuwcellen

impulsoverdracht

• doorgeven van impuls van cel naar cel
  
• uiteinde axon heeft verbreding
  
• blaasjes neurotransmitters
  
• neurotransmitters binden aan ion-kanalen op dendriet
• ion-kanalen gaan open

impulsoverdracht

Gaan er in het dendriet voldoende natriumkanalen open en wordt de drempelwaarde van -50 mV bereikt, 

Dan zal de impuls starten in het dendriet en loopt deze door naar het axon.

Zet de stappen van een impulsoverdracht
in de juiste volgorde (binas)

Stap 1

Stap 2

Stap 3

Stap 4

Stap 5

Impuls komt aan bij uiteinde axon

Grenswaarde membraanpotentiaal in dendriet wordt bereikt, actiepotentiaal in dendriet begint

Binding van neurotransmitter aan ionpoort. Instroom van Na+ / uitstroom van K+

 Mobilisatie synaptische blaasjes met neurotransmitters

Afgeven neurotransmitters aan de synaptische spleet door de synaptische blaasjes

Acetylcholine (een neurotransmitter) wordt in de synapsspleet afgebroken door het enzym choline-esterase.
De werking van acetylcholine kan o.a. op de volgende manieren beïnvloed worden.
1.Door een stof X die er voor zorgt dat choline-esterase niet meer werkt.
2.Door een stof Y die de plaats van acetylcholine op het membraan van zenuwcel inneemt. Stof Y is verder onwerkzaam.

Welke gevolgen heeft de stof X op de werking van skeletspieren? En stof Y? (T2-vraag)

1. Beide stoffen laten de spieren verslappen
2. Beide stoffen laten de spieren samentrekken
3. Stof X laat de spieren samentrekken. Stof Y laat de spieren verslappen
4. Stof X laat de spieren verslappen. Stof Y laat de spieren samentrekken

Welke van deze conclusies is/zijn juist? (I-vraag)
Geef antwoord op de volgende slide

De hoeveelheid neurotransmitter, die per tijdseenheid door een bepaalde zenuwcel in een synapsspleet wordt gebracht, is niet constant.
Waar hangt deze hoeveelheid vanaf? (T1-vraag)

1. De sterkte van aankomende impulsen
2. De frequentie van aankomende impulsen
3. De herkomst van aankomende impulsen

Welke van deze conclusies is/zijn juist? (I-vraag)
Geef antwoord op de volgende slide

Welk van deze conclusies is/zijn juist?

1. Conclusie 1
2. Conclusie 2
3. Conclusie 3
4. Conclusie 1 & 2