1.4 De aarde brandt en beeft

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• vmbo, mavo, havo, vwo
• Leerjaar 1-6

1.4 De aarde brandt en beeft

Programma

• Opgave 4 en 5 huiswerk
• Uitleg vulkanen (1.4)
• Zelfstandig werken 

 Volcán de Fuego - Guatemala

Lesdoel(en)

Aan het einde van de les kan je:

 uitleggen hoe vulkanen, aardbevingen, tsunami's en gebergten ontstaan;

Korte herhaling §1.3

• 3 drijfkrachten achter platentektoniek:
  convectiestromen
  ridge push
  slab-pull
  
  
• 3 plaatbewegingen met elke beweging andere gevolgen 
  (zoals aardbevingen, bergvorming en vulkanen)

Aarbevingen op 600km diepte

De oceanische lithosfeer is vast/stijf, waardoor er breuken in kunnen ontstaan. Bij verschuivingen ontstaan aardbevingen.

De oceanische lithosfeer blijft tot diep in de asthenosfeer bestaan en kan dus tot wel 600km diep aardbevingen veroorzaken.

Ligging van vulkanen

Het grote plaatje

Stuk uitleg over:

• Vulkanisme
• Aardbevingen
• Tsunami's 
• Gebergten 

Vulkanisme

• Vulkanisme meestal bij randen van platen
• Uitzondering: hotspot vulkanisme  

80% bij convergente plaatgrenzen

15%   bij divergerende plaatgrenzen

5%    bij hotspots

Soorten vulkanen

Onderscheid in verschillende soorten vulkanen op basis van vloeibaarheid magma en omstandigheden van uitbarsting:

1) Schildvulkaan

2) Spleetvulkaan

3) Stratovulkaan

4) Caldeira

Schildvulkaan

Kenmerken:

- Lava zeer vloeibaar, waardoor het ver weg stroomt (basalt)

- Effusieve uitbarsting

- Vulkaan heeft brede basis en
    flauwe hellingen

- Bij hotspots en divergerende
    plaatgrenzen

Spleetvulkaan

Kenmerken:

- Lava zeer vloeibaar, waardoor het ver weg stroomt (basalt)

- Effusieve uitbarsting

- Lava komt uit kilometerslange scheuren naar buiten

Stratovulkaan

Kenmerken:

- Lava is taai-vloeibaar door combi basalt, graniet en water
- Taaie lava verstopt in de kraterpijp

- Explosieve uitbarstingen, vulkanische bommen, pyroclastische stroom 

- Vulkaan is kegel met kleine doorsnede en steile wanden, opgebouwd uit laagjes as en lava

- Bij subductiezones

Pyroclastische stroom?

- temperatuur tot 850 graden C

- snelheid tot 725 km/u

- gassen/lava/as/steen

- bekendste voorbeeld: Pompei

Caldeira

Kenmerken:

- Dak van magmakamer stort in door grote explosie

- Kratermeer in diepte die ontstaat

Uitzondering: Hotspots

Hotspot niet aan rand van plaat (bijv. Hawaii hotspot). 

Kenmerken:

- Uit onderste deel mantel komen hete mantelpluimen basaltisch

   materiaal boven (top pluim = hotspot)

- Materiaal brandt dwars door lithosfeer heen

- Mantelpluimen liggen vast in mantel en platen bewegen over hotspots     heen

Soorten vulkanisme

Wat voor soort vulkaan heb ik gezien?

1) Schildvulkaan

2) Spleetvulkaan

3) Stratovulkaan

4) Caldeira

 Volcán de Fuego - Guatemala

Zelfstandig lezen en  verwerken

1.4: opgave 2, 3 en 4

Programma

• Terugblik 
• hotspots & aardbevingen (1.4)
• Zelfstandig werken 

 Volcán de Fuego - Guatemala

www.nu.nl

Vulkanisme

• Vulkanisme meestal bij randen van platen
• Uitzondering: hotspot vulkanisme  

80% bij convergente plaatgrenzen

15%   bij divergerende plaatgrenzen

5%    bij hotspots

Soorten vulkanen

Onderscheid in verschillende soorten vulkanen op basis van vloeibaarheid magma en omstandigheden van uitbarsting:

1) Schildvulkaan (hotspots)

2) Spleetvulkaan (mid-oceanische ruggen)

3) Stratovulkaan

4) Caldeira

Uitzondering: Hotspots

Hotspot niet aan rand van plaat (bijv. Hawaii hotspot). 

Kenmerken:

- Uit onderste deel mantel komen hete mantelpluimen basaltisch

   materiaal boven (top pluim = hotspot)

- Materiaal brandt dwars door lithosfeer heen

- Mantelpluimen liggen vast in mantel en platen bewegen over hotspots  heen

Locatie van aardbevingen

Aardbevingen

Spanning en wrijving tussen platen

Hypocentrum = plaats waar aardbeving ontstaat

Epicentrum = plaats van aardbeving aan aardoppervlak loodrecht boven hypocentrum

Schaal van Richter: Magnitude (hoeveelheid energie die vrijkomt)

Rampzaligheid beving hangt ook af van?

1. type bebouwing
2. bevolkingsdichtheid
3. diepte aardbeving
4. training/scholing
5. medische voorzieningen 
6. etc.....

diep / ondiep

4.4 Tsunami's

  Tsunami's

Rampenbestrijding

Drie onderdelen:

1. aanleg waarschuwingssystemen
2. bouwtechnische maatregelen
3. opstellen rampenplannen

Rampenbestrijding

Rampenbestrijding

Rampenbestrijding

Zelfstandig lezen 
en verwerken

• Lees paragraaf 1.4 
  
  
• maken: opgave 5 & 6

Verdiepend artikel

https://www.geografie.nl/artikel/geldingadalir-en-soufri%C3%A8re

Lesdoel(en)

Aan het einde van de les kan je:

 uitleggen hoe vulkanen, aardbevingen, tsunami's en gebergten ontstaan;