1.4 De aarde brandt en beeft

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• vmbo, mavo, havo, vwo
• Leerjaar 1-6

Programma

• Terugblik 
• Uitleg vulkanen (1.4)
• Zelfstandig werken 

 Volcán de Fuego - Guatemala

Korte herhaling §1.3

• 3 drijfkrachten achter platentektoniek:
  convectiestromen
  ridge push
  slab-pull
  
  
• 3 plaatbewegingen met elke beweging andere gevolgen 
  (zoals aardbevingen, bergvorming en vulkanen)

Striptekening Platentektoniek

• Je gaat zo jouw tekening presenteren aan een klasgenoot
• Je gaat stapsgewijs jouw beweging uitleggen 
• Gebruik ALLE begrippen op je werkblad  

Neem 2 minuten om je uitleg voor te bereiden

Divergentie

• uit elkaar
  
  
• oceaan = mid-oceanische rug
  nieuwe korst groeit aan
  onderzeese vulkanen (niet explosief)
  lichte aardbevingen
• continent = rift valley 

Convergentie

• naar elkaar toe
  
  
• Oceaan + continent = subductie
• Oceaan + oceaan = subductie van
  oudere oceaanische korst
• continent + continent = berg
   

Transform

• langs elkaar heen
•  naast horizontale verschuiving,
  ook horsten en slenken
• aardbevingen

Horsten en slenken fig. 1.23

Rift Valley Oost-Afrika

Horsten en Slenken

Horst: hoge delen

Slenk: lage delen. Vaak waar rivieren doorheen stromen. VB Rijndal tussen de Vogezen en Zwartewoud. 

Reliëf dat ontstaat: breukgebergte

Breukgebergte ontstaat bij divergente & transforme plaatbeweging. 

Plooiingsgebergte ontstaat bij convergente plaatbeweging

Divergente beweging (rek), ontstaan van breuken.

Delen zakken weg (slenk)

Hoge delen / opgeheven delen (horst)

Noemen we breukgebergte

Horsten en slenken

Breken gebeurt aan het oppervlakte

Rift Valley Afrika

1.4 De aarde brandt en beeft

Lesdoel(en)

Aan het einde van de les kan je:

 uitleggen hoe vulkanen, aardbevingen, tsunami's en gebergten ontstaan;

Het grote plaatje

Stuk uitleg over:

• Vulkanisme
• Aardbevingen
• Tsunami's 
• Gebergten 

Ligging van vulkanen

Wat valt je op als je deze twee kaarten vergelijkt?

Locatie van aardbevingen

Wat valt je op als je deze twee kaarten vergelijkt?

Vulkanisme

• Vulkanisme meestal bij randen van platen
• Uitzonder: hotspot vulkanisme  

80% bij convergente plaatgrenzen

15%   bij divergerende plaatgrenzen

5%    bij hotspots

Soorten vulkanen

Onderscheid in verschillende soorten vulkanen op basis van vloeibaarheid magma en omstandigheden van uitbarsting:

1) Schildvulkaan

2) Spleetvulkaan

3) Stratovulkaan

4) Caldeira

Schildvulkaan

Kenmerken:

- Lava zeer vloeibaar, waardoor het ver weg stroomt (basalt)

- Effusieve uitbarsting

- Vulkaan heeft brede basis en
    flauwe hellingen

- Bij hotspots en divergerende
    plaatgrenzen

Spleetvulkaan

Kenmerken:

- Lava zeer vloeibaar, waardoor het ver weg stroomt (basalt)

- Effusieve uitbarsting

- Lava komt uit kilometerslange scheuren naar buiten

Stratovulkaan

Kenmerken:

- Lava is taai-vloeibaar door combi basalt, graniet en water
- Taaie lava verstopt in de kraterpijp

- Explosieve uitbarstingen, vulkanische bommen, pyroclastische stroom 

- Vulkaan is kegel met kleine doorsnede en steile wanden, opgebouwd uit laagjes as en lava

- Bij subductiezones

Pyroclastische stroom?

- temperatuur tot 850 graden C

- snelheid tot 725 km/u

- gassen/lava/as/steen

- bekendste voorbeeld: Pompei

Caldeira

Kenmerken:

- Dak van magmakamer stort in door grote explosie

- Kratermeer in diepte die ontstaat

Uitzondering: Hotspots

Hotspot niet aan rand van plaat (bijv. Hawaii hotspot). 

Kenmerken:

- Uit onderste deel mantel komen hete mantelpluimen basaltisch

   materiaal boven (top pluim = hotspot)

- Materiaal brandt dwars door lithosfeer heen

- Mantelpluimen liggen vast in mantel en platen bewegen over hotspots     heen

Soorten vulkanisme

Wat voor soort vulkaan heb ik gezien?

1) Schildvulkaan

2) Spleetvulkaan

3) Stratovulkaan

4) Caldeira

 Volcán de Fuego - Guatemala

Maken

1.3:  7, 8, 9 en 11

nakijken HW

Programma

• Terugblik 
• Uitleg hotspots & aardbevingen (1.4)
• Zelfstandig werken 

 Volcán de Fuego - Guatemala

Vulkanisme

• Vulkanisme meestal bij randen van platen
• Uitzonder: hotspot vulkanisme  

80% bij convergente plaatgrenzen

15%   bij divergerende plaatgrenzen

5%    bij hotspots

Soorten vulkanen

Onderscheid in verschillende soorten vulkanen op basis van vloeibaarheid magma en omstandigheden van uitbarsting:

1) Schildvulkaan

2) Spleetvulkaan

3) Stratovulkaan

4) Caldeira

Uitzondering: Hotspots

Hotspot niet aan rand van plaat (bijv. Hawaii hotspot). 

Kenmerken:

- Uit onderste deel mantel komen hete mantelpluimen basaltisch

   materiaal boven (top pluim = hotspot)

- Materiaal brandt dwars door lithosfeer heen

- Mantelpluimen liggen vast in mantel en platen bewegen over hotspots     heen

Aardbevingen

Spanning en wrijving tussen platen

Hypocentrum = plaats waar aardbeving ontstaat

Epicentrum = plaats van aardbeving aan aardoppervlak loodrecht boven hypocentrum

Schaal van Richter

Rampzaligheid hangt ook af van?

1. type bebouwing
2. bevolkingsdichtheid
3. diepte aardbeving
4. training/scholing
5. medische voorzieningen 
6. etc.....

Tsunami's

Tsunami’s zijn hoge
golven aan de kust 

die ontstaan door 

aardbevingen

in oceanen.

Tsunami's

Gebergtevorming

plooiingsgebergten

breukgebergten (horsten en slenken)

Zelfstandig lezen 
en verwerken

• Lees paragraaf 1.4 
  
  
• Verder met: vraag 3, 4, 7 en 8 

Verdiepend artikel

https://www.geografie.nl/artikel/geldingadalir-en-soufri%C3%A8re

Lesdoel(en)

Aan het einde van de les kan je:

 uitleggen hoe vulkanen, aardbevingen, tsunami's en gebergten ontstaan;

Lesdoel checken aan de hand van 4 open vragen. Log weer in op LessonUp

Wat zijn de 4 typen vulkanen en wat maakt ze zo verschillend?

Wat is het verschil tussen het hypocentrum en epicentrum?

Hoe ontstaat een Tsunami? Leg uit in 3 stappen.

Bij welke plaatbeweging ontstaat een breukgebergte met horsten en slenken?

Tot donderdag!

Huiswerk donderdag:
- Paragraaf 1.3 opgave 2, 4, 7 en 8

- Werkblad tabel invullen