Paragraaf 9.4 - ziek

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 2

Planning

1. Bespreken vragen vorige les
2. Uitleg paragraaf 9.4
3. Filmpje

S.O

PARAGRAAF 9.1 9.2 EN 9.4

Wanneer

Centrale proefexamen(CP) 

9.2, 9.4, 10.1-10.3

Paragraaf 9.4 - Ziek

Functies nieren

Nieren

de functies van de nieren:

Ze helpen bij het regelen van de bloeddruk. Ze zorgen voor een evenwicht tussen water en zout en voor de productie van een aantal hormonen die de bloeddruk regelen.

Ze maken het hormoon erythropoëtine (EPO) aan. EPO is nodig om het beenmerg te stimuleren om rode bloedcellen aan te maken. Rode bloedcellen vervoeren zuurstof naar alle organen. Die zuurstof hebt u nodig om u fit en actief te voelen.

Ze helpen bij de handhaving van een optimaal calcium- en fosforgehalte in het bloed. Dit is belangrijk bij het gezond houden van het bot.

Ze regelen de zuurtegraad van het lichaam.

Nieren : sleep de onderdelen naar de juiste plaats

niermerg

nierschors

urineleider

nierslagader

nierader

nierbekken

Benoem de onderdelen

Aorta

Blaas

Onderste holle ader

Nierslagader

Nierader

Nieren

Urineleider

Urinebuis

19. Vervoert de nierader bloed naar de nieren?

1. Ja
2. Nee

De functie van de nieren is uitscheiding. Wat scheiden de nieren uit?

1. alleen overtollig water
2. overtollig water, glycogeen, afvalstoffen en zouten
3. schadelijke stoffen
4. overtollig water en zouten, afvalstoffen en schadelijke stoffen

Paragraaf 9.4 - Ziek

Leerdoelen

1. Je kunt die verschillende soorten micro-organismen benoemen.
2. Je kunt uitleggen hoe je ziek wordt en hoe dit verloopt. 
3. Je kunt uitleggen hoe je van een infectie geneest.
4. Je kunt minimaal vier manieren benoemen waarop je immuun kunt worden en deze uitleggen. 

Hoe word je ziek?

Bacterie

Virus

zelfstandig lezen

waar: b/z 86 t/m 89

tijd: 7 min

HOE IN STILTE & ALLEEN

klaar: log in online in lessonup

Hoe wordt je ziek?

Micro-organismen:

Bacterie                   Schimmel                 Virus     

bacterie

kinkhoest, krentenbaard, lyme

Vermenigvuldigd door deling

relatief groot

virus

griep, verkoudheid, polio, bof, mazelen

Hebben gastheercel nodig om te vermenigvuldigen

relatief klein

Verkouden?

0

Hoe wordt je ziek

Verloop van een infectieziekte

Een infectie begint 

met de besmetting, 

gevolgd door de 

incubatietijd, 

symptomen, 

diagnose en herstel

Als je de ziekteverwekker binnenkrijgt, heb je een besmetting of infectie.

Na de besmetting merk je eerst nog niets. Dat is de incubatietijd. Tijdens de incubatietijd vermeerdert de ziekteverwekker zich

Als er veel ziekteverwekkers in je lichaam zitten, ga je je ziek voelen. Je vertoont de symptomen van de ziekte, bijvoorbeeld hoofdpijn, koorts of vlekjes op de huid.

Aan de symptomen kun je zien welke ziekte je hebt. Soms moet je daarvoor naar de huisarts. Vastellen welke ziekte je hebt, is de diagnose.

Door rust en soms met medicijnen gaat de ziekte weer over. Dan ben je genezen.

De jongen had een infectie. Wat betekent infectie?

1. Pijn
2. Ontsteking
3. Gebroken arm
4. Schaafwond

Verloop: 

• Besmetting: ziekteverwekker aanwezig maar nog niet (voldoende) vermenigvuldigd.
  
• Infectie: vermenigvuldigen van ziekteverwekker in je lichaam (soms ontsteking tot gevolg).
  
• Incubatietijd = vermeerdertijd tot je symptomen krijgt. 
• Infectieziekten - verzamelnaam voor ziekten veroorzaakt door bacterie of virus.

Ontsteking: Doel: verwijderen
veroorzaker en schade
herstellen (etter/pus).

een infectie is wanneer een ziekte verwekker levend je lichaam is binnen gekomen

1. juist
2. onjuist

Een infectie, en nu?Hoe genees je

Het uitschakelen van ziekteverwekkers = afweer

Witte bloedcellen:

• Vreetcellen
• Antistoffen

Genezen

Besmetting

Symptomen

Incubatie

Prognose

Diagnose

Vreetcellen

• Bacteriën veroorzaken                                                                                 een ontsteking.
• Na het werk gaan ze dood                                                                           -> pus of etter

=> Algemene afweer

Antistofcellen

• Ziekteverwekker wordt herkend                                                                aan antigenen.
• Lichaamseigen
• Lichaamsvreemd 

=> Specifieke afweer

Waardoor krijg je koorts?

Hypothalamus: Deel in je hersenen die onder andere je temperatuur regelt

- Witte bloedcellen geven stofjes af 

hypothalamus: Verhoogt hierdoor lichaamstemp

--> hierdoor stroom je bloed sneller

--> werken bloedcellen beter 

5.3 Infectieziekten

Waarvoor krijg je koorts?

• Koorts > je lichaamstemperatuur komt voor langer
  tijd boven de 38 °C
  - behalve afweerstoffen maken witte bloedcellen ook
  stoffen die ‘de thermostaat’ in je hersenen omhoog draaien
  - bij een hogere temperatuur maken witte bloedcellen
  sneller afweerstoffen
  - koorts helpt je sneller genezen
  - langdurige koorts kan het lichaam schaden; uitdroging en vernietiging van cellen
  

koorts

afweer tegen ziekteverwekkers

je lichaam verhoogt de norm

daardoor heb je het koud en ga je rillen

Wat is er géén functie van koorts?

1. Je bloed gaat sneller stromen.
2. Je voert afvalstoffen/ziekteverwekkers sneller af.
3. Je maakt sneller antistoffen.
4. De ziekteverwekkers gaan sneller dood.

Ontstekingen 

Een ontsteking is de reactie van je lichaam op de infectie. 

reacties zijn:

- pijn

- roodheid

- zwelling

- warmte (koorts)

Beschermen

tegen ziekteverwekkers:

• Huid (talg)
• Slijmvliezen/ speeksel
• Maagsap
  

Afweer = je lichaam verdedigt zich tegen ziekteverwekkers

Infectie = ziekteverwekker die in je lichaam komt en die zich vermeerdert. (koorts)

Vaccinatie

Immunisatie

Vaccinatie

Hoe werkt een vaccinatie?

1. Het creëert nieuwe ziekteverwekkers.
2. Het traint het immuunsysteem om een ziekte te bestrijden.
3. Het heeft geen effect op het immuunsysteem.
4. Het maakt het immuunsysteem zwakker.

Wat zit er in een vaccinatie?

1. Vreetcellen
2. Antistof-cellen
3. Inactieve ziektekiem
4. Actieve ziektekiem

vaccinatie
wat is dat?

1. inenting
2. immuniteit
3. infectie
4. antistof

Wanneer schakel je de afweer uit?

chronische ziekten

. Voorbeelden zijn astma, suikerziekte en nierziekten. Als je chronisch ziek bent, moet je de rest van je leven rekening houden met die ziekte. Je moet bijvoorbeeld medicijnen slikken, je leefwijze aanpassen en vaak naar het ziekenhuis.

Als bij een chronische ziekte een orgaan steeds slechter gaat werken, is een

orgaantransplantatie

 nodig. Dat betekent dat een patiënt het orgaan van iemand anders krijgt. Degene die het orgaan ‘weggeeft’, heet een

donor

Afweer uitschakelen?

• Chronische ziekte = ziekte die niet overgaat  bv astma 

• Nieuw orgaan nodig? 
  
• orgaantransplantatie (is lichaamsvreemd) 
  
• Mogelijk orgaanafstoting; voorkom je door afstotingsremmers 
  

Donororganen

Chronische ziekte: gaat nooit meer over (astma, suikerziekte).

Orgaantransplantatie = een ziek orgaan vervangen door een donororgaan.

Donor = degene van wie het donororgaan afkomstig is. 

Risico op orgaanafstoting!

Alle organen zijn geschikt voor transplantatie

1. Waar
2. Niet waar

In sommige gevallen geeft het lichaam van de mens een afstoot reactie op verkregen weefsel tijdens een transplantatie. Dat komt door de eiwitten op de cellen van het weefsel of orgaan. Deze eiwitten worden gezien als lichaamsvreemd. Wat maakt je lichaam tegen deze antigenen?

1. Antistoffen
2. Witte bloedcellen
3. Niks
4. Vreetcellen

Wat heb je deze les geleerd?

Huiswerk

Maken opdrachten 1 t/m  25 af

Fijne dag nog!

Voor vragen blijf nog even in de meet.