Les 1: samengestelde zinnen & voegwoorden

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 3

Samengestelde zinnen  &  voegwoorden

Grammatica en spelling havo

• Voegwoorden / signaalwoorden kennen en toepassen.
• Samengestelde zinnen terug kunnen brengen naar enkelvoudige zinnen.
• Van enkelvoudige zinnen meervoudige zinnen kunnen maken.
• Verwijswoorden (die/dat) toepassen.
• Zinsvolgorde/zinsbouw. Ond – pv – verder. Fouten herkennen.

• Toets is over 3 weken vanaf vandaag

Grammatica en spelling vwo

• Je leert voeg- en signaalwoorden herkennen en gebruiken.
• Je leert wat hoofd- en bijzinnen zijn.
• Je leert samengestelde zinnen te herschrijven naar enkelvoudige zinnen.
• Je leert enkelvoudige zinnen te herschrijven naar samengestelde zinnen.
• Je leert al deze zinnen te schrijven in goede zinsvolgordes.
• Je leert de juiste verwijswoorden toe te passen in (samengestelde) zinnen.

• Toets is over 3 weken vanaf vandaag.

Lesdoelen

• weet je dat een samengestelde zin uit een hoofdzin en bijzin kan bestaan
• weet je wat nevenschikkend en onderschikkend is 
• kan je voegwoorden herkennen
• kan je voegwoorden toepassen en samengestelde zinnen maken.

Wat weet je nog over enkelvoudige en samengestelde zinnen?

Twee soorten zinnen

• Enkelvoudige zin (1 persoonsvorm):
• De docent roept de leerlingen.
• De leerlingen stoppen met praten.

• Samengestelde zin (meer dan 1 persoonsvorm):
• De docent roept de leerlingen en de leerlingen stoppen met praten.

Hoofd- en bijzinnen

• Samengestelde zinnen bestaan uit hoofdzinnen en/of bijzinnen.
  

Hoofdzinnen 

• De hoofdzin is een zelfstandige zin en kan dus op zichzelf bestaan.
• In een hoofdzin: 

• De persoonsvorm en het onderwerp staan naast elkaar. 
  
• De persoonsvorm staat vooraan in de zin: op de eerste of tweede plaats.
• Een hoofdzin kan zelfstandig bestaan. 

Hoofdzinnen

• Er zijn drie opties:
  
• Hoofdzin - hoofdzin
  
• Rick eet geen fastfood meer, want anders komt hij snel aan.
  
• Hoofdzin - bijzin
• Abigail heeft al een paar dagen koorts, maar voelt zich prima.
• Bijzin - hoofdzin
• Hoewel ik het hem drie keer gevraagd had, was hij het alsnog vergeten.

Signaalwoorden

• Signaalwoorden zijn als wegwijzers in een tekst. 
• Ze geven aan welk soort informatie wordt gepresenteerd en wat de lezer kan verwachten.  
• Ze kunnen betrekking hebben op tijd (bijvoorbeeld: "eerst," "daarna"), opsomming (bijvoorbeeld: "ten eerste," "bovendien"), conclusie (bijvoorbeeld: "kortom," "samengevat") en meer.
• Voorbeeld: Er zijn verschillende redenen om te sporten. Ten eerste verbetert het je fysieke gezondheid. Bovendien helpt sporten ook bij stressvermindering.

Voegwoorden

• Voegwoorden zijn woorden die zinnen aan elkaar koppelen en de relatie tussen die zinnen aangeven. 
• Voegwoorden kunnen bijvoorbeeld een oorzaak-gevolgrelatie (bijvoorbeeld: "omdat," "daarom"), een tegenstelling (bijvoorbeeld: "maar," "hoewel"), een vergelijking (bijvoorbeeld: "zoals," "evenals") of andere soorten verbanden aanduiden.
• Hij wilde naar de film, want de recensies waren positief.

• Nevenschikkende voegwoorden
• Gebruik je bij een hoofdzin + hoofdzin

• en
• maar
• want 
• of
• dus
• dan (wel)

• Onderschikkende voegwoorden
  
• Gebruik je bij een hoofdzin + bijzin of bijzin + hoofdzin
  

• wanneer, als, terwijl, zodra, voordat, voor, nu, toen, nadat, zolang als, totdat, sinds, doordat, zodat, waardoor, omdat, opdat, indien, mits, tenzij, hoewel, ofschoon, ondanks dat, zoals, alsof, dat.
  

De spelers van Ajax zijn dit seizoen kampioen geworden omdat zij de meeste punten hebben behaald.
Benoem het voegwoord.

Ik wil vandaag snel naar huis want het is heel warm op school.
Benoem het voegwoord.

Dus:

HZ + HZ = nevenschikking

De zinnen zijn gelijkwaardig

Dus: 

HZ + BZ = onderschikking

BZ + HZ = onderschikking

Bijzin kan niet op zichzelf bestaan. Heeft een hoofdzin nodig.

Hoofd- en bijzinnen

• 1. {hoofdzin} + {hoofdzin}
  
• Hij zwaait opa en oma uit, want die gaan een grote reis maken.
• 2. {hoofdzin} + (bijzin) 
• Hij hoopt, dat hij opa en oma kan uitzwaaien.
• 3. (bijzin)+  {hoofdzin}
• Omdat opa en oma op reis gaan, zwaait hij ze uit.

Hoofd- en bijzinnen

Zo herken je hoofd- en bijzinnen:

• Maak de zin vragend; dan vind je de PV van de hoofdzin.
  
• Verander de zin van tijd; dan vind je alle PV's in de zin.
  
• Zoek van de zinnen alle PV's en O's.
  
• Probeer of je tussen de PV en O een woord kunt invoegen.
  

      - Dat lukt niet: hoofdzin.

      - Dat lukt wel: bijzin.

Ik vertrouw die politicus niet, omdat hij al vaak gelogen heeft.

1. Hoofdzin + hoofdzin
2. hoofdzin + bijzin

Jan ziet Elly achter het raam en Wieke ziet Jan op de fiets.

1. hoofdzin + hoofdzin
2. hoofdzin + bijzin

De tuin is nat, doordat het regent.

1. hoofdzin + hoofzin
2. hoofdzin + bijzin

Het meisje slaat haar zusje en zij stompt haar broertje, omdat ze stom doen.

1. hoofdzin + hoofdzin + hoofdzin
2. hoofdzin + hoofdzin + bijzin
3. hoofdzin + bijzin + bijzin

Ik zwem in de zee en daarna lig ik op het strand.

'en' is een nevenschikkend voegwoord en voegt

1. een hoofdzin en een bijzin aan elkaar
2. een hoofdzin en een hoofdzin aan elkaar

Voegwoorden die een hoofdzin en een bijzin aan elkaar voegen zijn

1. nevenschikkende voegwoorden
2. onderschikkende voegwoorden

Zijn de zinnen die je achter de volgende zin kunt plaatsen hoofdzinnen of bijzinnen?

Annet is zenuwachtig, want......

Hoofdzin

Bijzin

ze heeft nog nooit eerder opgetreden.

morgen moet ze naar de tandarts.

Zijn de zinnen die je achter de volgende zin kunt plaatsen hoofdzinnen of bijzinnen?

Mijn pianoleraar vond dat ik erg goed had gespeeld,

Hoofdzin

Bijzin

hoewel ik veel foutjes maakte. 

want ik maakte geen foutjes.

Opdracht

• Open les 1 samengestelde zinnen en voegwoorden.
  
• Maak vervolgens slide 28 t/m 41.
  

Zijn de zinnen die je achter de volgende zin kunt plaatsen hoofdzinnen of bijzinnen?

Annet is zenuwachtig, omdat

Hoofdzin

Bijzin

ze nog nooit eerder heeft opgetreden. 

ze morgen naar de tandarts moet.

Zijn de zinnen die je achter de volgende zin kunt plaatsen hoofdzinnen of bijzinnen?

Het gaat regenen, ......

Hoofdzin

Bijzin

maar af en toe zal de zon schijnen.

hoewel de de zon af en toe zal schijnen.

Deze meneer beweert dat een blaffende hond niet bijt.

1. HZ + HZ
2. HZ + BZ
3. BZ + HZ
4. BZ + BZ

Of Nederland snel uit de crisis komt, wachten we maar af.

1. HZ + HZ
2. HZ + BZ
3. BZ + HZ
4. BZ + BZ

Wie de dader van de moord is, wordt nog niet bekend gemaakt.

1. HZ + HZ
2. HZ + BZ
3. BZ + HZ
4. BZ + BZ

Sneeuwwitje werd ziek, doordat ze van de vergiftigde appel at.

1. HZ + HZ
2. HZ + BZ
3. BZ + HZ
4. BZ + BZ

In het uitgaansgebied hangen camera's, want die vergroten de veiligheid.

1. HZ + HZ
2. HZ + BZ
3. BZ + HZ
4. BZ + BZ

De meeste voetbalkenners twijfelen eraan of Nederland ooit wereldkampioen kan worden.

1. HZ + HZ
2. HZ + BZ
3. BZ + HZ
4. BZ + BZ

Welk onderdeel vind jij nog lastig?

Wat ging goed?

Ik weet wat ik deze periode kan verwachten

Ja

Nee

Een beetje

Ik weet het verschil tussen een hoofd- en een bijzin.

Ja

Nee

Een beetje

Ik weet het verschil tussen onderschikkend en nevenschikkend

Ja

Nee

Een beetje

Huiswerk