les 21 liggend streepje

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

4h, welkom bij Nederlands! 

Pak pen en papier

Telefoon mee naar de les? Stop hem dan in de (telefoon)tas!

Dictee (10 woorden)

1. abonnees
2. accommodaties
3. achttien
4. acuut
5. adellijk

Dictee (10 woorden)

1. abonnees
2. accommodaties
3. achttien
4. acuut
5. adellijk

• 6. adolescent
• 7. agressie
  
• 8. alinea
  
• 9. alleszins
  
• 10. allochtoon 

herhaling hoofdletters en leestekens

 paragraaf 9: liggend streepje

Liggend streepje

1. Koppelteken
   rente-inkomsten, politieauto
2. Weglatingsteken
   keel-, neus- en oorarts, lager en voortgezet onderwijs
3. Afbreekteken: een afbreek-
   teken kan je gebruiken als een woord op twee regels staat.
   
   

1 Het koppelteken (8 situaties:)

Bedenk (samen) om welke reden hier een koppelteken hoort:

1. auto-ongeluk
2. mevrouw Van Vilsteren-de Laat
3. adjunct-directeur
4. on-Hollands
5. A4-papier
6. all-you-can-eatrestaurant
7. trainer-coach
8. Latijns-Amerikaans

1 Het koppelteken (8 situaties:)

Bedenk (samen) om welke reden hier een koppelteken hoort:

1. auto-ongeluk
2. mevrouw Van Vilsteren-de Laat
3. adjunct-directeur
4. on-Hollands
5. A4-papier
6. all-you-can-eatrestaurant
7. trainer-coach
8. Latijns-Amerikaans

1. klinkerbotsing (politieauto)
2. namen van getrouwde mensen
3. Na de voorvoegsels: adjunct-, aspirant-, assistent-, bijna-, chef-, collega-, ex-, interim-, kandidaat-, leerling-, niet-, non-, oud
4. voor een hoofdletter
5. letters, cijfers, tekens, st./sint/Sint
6. woorden die anders onoverzichtelijk worden/ vaste uitdrukkingen

1 Het koppelteken (liggend streepje)

Let op:

• Gebruik bij getallen in woorden een trema: drieënzestig.
• Als een beroepsnaam vergezeld wordt van een bijvoeglijk naamwoord, schrijven we die twee elementen los: sociaal geograaf, klinisch bioloog (in tegentelling tot schrijver-historicus, dus geen bijv. nw.).

2 weglatingsstreepje (liggend streepje)

Je mag een woorddeel weglaten als het dezelfde betekenis heeft:
hoofdzaken en bijzaken > hoofd- en bijzaken

scheikundedocenten en scheikundestudenten>
                                                                   scheikundedocenten en -studenten

2 weglatingsteken (liggend streepje)

Je mag een woorddeel weglaten als het dezelfde betekenis heeft

Let op:
- Alleen als het dezelfde betekenis heeft:

      Krantenkoppen en koffiekoppen geen: kranten- en koffiekoppen

- Alleen bij samenstellingen, geen bijvoeglijk naamwoorden:
     Lager en voortgezet onderwijs

3 afbreekteken (liggend streepje)

Als afbreekteken als een woord niet meer op de regel past.

• Breek samenstellingen alleen af tussen de delen: adoptie-kinderen, klinker-botsing, modellen-wedstrijd, tweede-hands.
• Breek af tussen het grondwoord en een voor- of achtervoegsel: herfst-achtig, karakterloos, on-vriendelijk.
• Je mag woorden ook afbreken tussen twee lettergrepen, maar als je twijfelt over de juiste plaats, zet dan het hele woord op de volgende regel. Op die manier voorkom je fouten.

3 afbreekteken (liggend streepje)

Let op: waar je afbreekt, kan de betekenis veranderen:

dijkramp

3 afbreekteken (liggend streepje)

Let op: waar je afbreekt, kan de betekenis veranderen:

dijkramp

3 liggend streepje (paragraaf 9)

Maak online planning 12

Aan elkaar of los?

1 Samenstellingen van twee of drie woorden, schrijf je over het algemeen aaneen.

• Lagelonenlanden
• De lage minimumlonen worden verhoogd.
• Hogedrukreiniger
• Onder hoge druk wordt de espresso gezet.
• Langeafstandloper
• De lange afstandloper heeft een voordeel door zijn lengte

2 Splitswerkwoorden (scheidbaar samengestelde werkwoorden) schrijf je aaneen

pianospelen, stukmaken, oproken

3 Combinaties van een voorzetsel met bijwoord of twee bijwoorden schrijf je aaneen

eroverheen, waardoor, daarboven

Aan elkaar of los?

2 Splitswerkwoorden (scheidbaar samengestelde werkwoorden) schrijf je aaneen

pianospelen, stukmaken, oproken, autorijden, uiteenspatten

3 Getallen tot duizend (in letters) en samenstellingen met honderd en duizend: vijfenveertig, dertienduizend,
maar: dertien miljard!

Aan elkaar of los?

• 3 Combinaties van een voorzetsel met bijwoord of twee bijwoorden schrijf je aaneen:
• eroverheen, waardoor, daarboven
  
  

• Net als combinaties van twee voorzetsels
  bovenin, voorin, achterop
• Tenzij na het voorzetsel een voornaamwoord of zelfstandig naamwoord volgt:
  Ik zit voor in de auto, want achterin wordt ik zo snel misselijk.

Aan elkaar of los?

4 Combinaties van er, hier, daar, waar + voorzetsel (voornaamwoordelijke bijwoorden) eroverheen, waardoor, hiertussen, erdoorheen

Let op: Dit geldt niet voor voorzetsels die horen bij een splitsbaar werkwoord:
- Dat hangt ervan af. (afhangen)

- Pak je het cadeau daar in? (inpakken)

- Ik ga ervan uit dat het zal lukken. (uitgaan)

Even kijken wat je nu weet...

Quiz in de lesson-up

Log in in deze les, gebruik je eigen naam

Eerst vragen over 'aan elkaar of los' daarna ook over de vorige les.

Bovenop of boven op
'Charlie zat ... het paard'

1. bovenop
2. boven op

Dichtbij of dicht bij
'Hij is snel terug, hij woont ...'

1. dichtbij
2. dicht bij

dichtbij of dicht bij
Mijn huis staat ... school.

1. dichtbij
2. dicht bij

ondertussen of onder tussen
'... zit ik me hier stierlijk te vervelen.'

1. ondertussen
2. onder tussen

vijf miljoen of vijfmiljoen
'Ik heb ... gewonnen'

1. vijf miljoen
2. vijfmiljoen

seconde + wijzer =

1. secondenwijzer
2. secondewijzer

rogge + brood =

1. roggenbrood
2. roggebrood

spin + web=

1. spinnenweb
2. spinneweb

dronken + lap =

1. dronkenlap
2. dronkelap

Oefenen

Maak online planning 8

Klaar? 
Vervoeg de volgende werkwoorden in het Nederlands:
- deleten
- backflippen
- updaten

Tegenwoordige tijd: 1) ik ...                    Verleden tijd: 4) ik ...
                                       2) hij ...                                            5) hij ...
                                       3) wij ...                                            6) wij ...
7) Voltooid deelwoord: ...
8) Onvoltooid deelwoord: ...                9) Bijvoeglijk naamwoord:...

Oefenen

- deleten
- backflippen
- updaten

Tegenwoordige tijd: 1) ik delete                    Verleden tijd: 4) ik deletete
                                       2) hij deletet                                     5) hij deletete
                                       3) wij deleten                                        6) wij deleteten
7) Voltooid deelwoord: gedeletet
8) Onvoltooid deelwoord: deletend                9) Bijvoeglijk naamwoord: gedeletete

Oefenen

- backflippen
- backflippen
- updaten

Tegenwoordige tijd: 1) ik backflip                    Verleden tijd: 4) ik backflipte
                                       2) hij backflipt                                    5) hij backflipte
                                       3) wij backflippen                                        6) wij backflipten
7) Voltooid deelwoord: gebackflipt
8) Onvoltooid deelwoord: backflippend          9) Bijvoeglijk naamwoord: gebackflipte

Oefenen

- updaten
- backflippen
- updaten

Tegenwoordige tijd: 1) ik update                Verleden tijd: 4) ik updatete
                                       2) hij updatet                                   5) hij updatete
                                       3) wij updaten                                       6) wij updateten
7) Voltooid deelwoord: geüpdatet
8) Onvoltooid deelwoord: updatend         9) Bijvoeglijk naamwoord: geüpdatete