3.1 Fenotype & genotype

• Biologie
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 4

H3. Genetica

BS 1: fenotype & genotype

Leerdoelen

1. Je kunt omschrijven wat het fenotype en wat het genotype van een organisme is.
2. Je weet hoe een chromosoom is opgebouwd
   
3. Je kunt omschrijven wat DNA-sequentie en genexpressie betekenen.

H3: 

Genetica

BS 1: 

Fenotype en genotype

Fenotype 

Genotype

• Alle waarneembare eigenschappen van een individu
• Combinatie van genen en milieufactoren (licht, lucht, voeding, etc)
• Kunnen worden veranderd

• De informatie voor de erfelijke eigenschappen van het individu
• Aangeboren

Fenotypische modificatie

Modificatie van het fenotype:

• Verandering fenotype
• Genetisch materiaal verandert niet
• Wordt niet doorgegeven

Chromosomen

• Karyotype: rangschikking van chromosomen. Ook wel karyogram of chromosomenportret
• Mensen hebben 23 paren homologe chromosomen.
• In totaal 46 chromosomen (2n)
• 22 paar autosomen (= identieke lichaamschromosomen)
• 1 paar  geslachtschromosomen 

       (X en Y niet identiek)

Samenvatting

Lichaamscel: 23 paar chromosomen (46 totaal)

• 22 paar autosomen
• 1 paar geslachtschromosomen

Geslachtscel: 23 chromosomen

• 22 enkele autosomen
• 1 geslachtschromosoom
  

Chromosomen

Chromosomen bestaan uit opgerold chromatine.

Chromatine bestaat uit strengen DNA, gewikkeld rond histonen (balvormige eiwitten).

DNA

DNA bestaat uit lange ketens van nucleotiden:

1. Fosfaatgroep 
2. Desoxyribose (suiker)
3. Stikstofbase

4 soorten stikstofbasen:

Adenine, Thymine, Guanine of Cytosine

Complentaire baseparing: 

koppels A-T en C-G 

Genen

Een gen bevat informatie voor een of meerdere erfelijke eigenschappen

Alle DNA-moleculen in een cel noem je het genoom

Aangeboren afwijking / aandoening

• Ontstaan in baarmoeder
• Bijv. door schadelijke stoffen of ziekteverwekkers.
• Bijv. door een fout in het aantal chromosomen in de cellen (zie afbeelding).
• Door een fout in de structuur van één chromosoom.

Erfelijke ziekten

Erfelijke ziekte / aandoening: 

een aangeboren aandoening die genetisch via de ouders wordt doorgegeven

Chromosomen

Genregulatie

Sommige genen kunnen worden aan en uitgezet dat gebeurd over het algemeen tijdelijk maar X-chromosoom deactivatie is een permanent voorbeeld

Genen

Genregulatie

= Het aan- en uitzetten van een gen

genexpressie = als genen worden aangezet en ze komen ook tot uiting

inactivatie = genen staan uit

Voorbeeld: in bepaalde cellen van je hoofdhuid staan de genen aan die zorgen voor haargroei. In de levercellen staan deze genen uit.

Leerdoelen

1. Je kunt omschrijven wat het fenotype en wat het genotype van een organisme is.
2. Je kunt omschrijven wat DNA-sequentie en genexpressie betekenen.

Aan de slag...

Huiswerk

BS 1 Fenotype en genotype

Opdracht 1 t/m 8