Samenvatting hfst. 4 VWO 2

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 2

Hoofdstuk 4

1. Lezen
2. Woordjes leren
3. Feiten, meningen en argumenten
4. Grammatica samengestelde zinnen
5. Grammatica voegwoorden
6. Spelling: tussenletters in samenstellingen. 
7. Spelling: werkwoorden -dde, -dden, -tte, -tten

Hoofdstuk 4

1. Lezen
2. Grammatica samengestelde zinnen
3. Grammatica voegwoorden
4. Spelling: tussenletters in samenstellingen. En leer de woorden van opdracht 5 blz. 125
5. Spelling: werkwoorden -dde, -dden, -tte, -tten

Woordjes leren:

belemmeren (al. 3)   – in de weg staan

primair (al. 4)   – voornaamst; belangrijkst

impulsief (al. 4)   – in een opwelling

mentale (al. 4)   – geestelijke

autonomie (al. 5)   – zelfstandigheid

genen (al. 5)   – erfelijke eigenschappen van een mens

creëer (al. 6)   – ontwerp

Feiten, meningen en argumenten

Een feit is iets waarvan je kunt controleren of het waar of niet waar is.

Amsterdam is de hoofdstad van Nederland

Een mening of standpunt is wat iemand van iets vindt. 

Ik vind, volgens mij, lijkt mij, naar mijn mening, mijns inziens

Een argument gebruikt iemand om aan te geven 

waarom zij of hij een bepaalde mening heeft.

Je zou eigenlijk op de fiets naar school moeten gaan. (= mening) Dat is goed voor je gezondheid! (=argument)

Koningsdag is op 27 april, dan is koning Willem-Alexander jarig.

Feit of mening?

1. feit
2. mening
3. argument

Ik vind de film over het boek 'de brief van de koning' minder spannend dan het boek.

Feit of mening?

1. mening
2. feit
3. argument

Enkelvoudige en samengestelde zinnen

Een zin met één persoonsvorm heet een enkelvoudige zin.

Ik heb geen geld op zak.

Een zin met meer dan één persoonsvorm heet een samengestelde zin. Bijvoorbeeld: 

Ik heb nooit mijn geld bij me, want ik gebruik altijd mijn pinpas.

Er zijn hoofdzinnen en bijzinnen. Zie de volgende sheets met meer uitleg.

      

Als in een bijzin het onderwerp en de pv naast elkaar staan, kun je er bijvoorbeeld niet tussen plaatsen. Bij een hoofdzin lukt dat niet.

          Nevenschikking

De zin bestaat uit 2 hoofdzinnen, maar ook 2 bijzinnen kunnen nevenschikkend verbonden zijn. 

Je herkent ze aan de 

nevenschikkende voegwoorden: 

en, of, maar en want.

Onderschikking

De zin bestaat uit een hoofdzin met een bijzin erin. De bijzin kan vooraan staan of achteraan staan. 

Jeherkent ze aan de 

onderschikkende voegwoorden:

als, aangezien, dat, doordat, hoewel,

mits, nadat, of, omdat, opdat,

terwijl, toen, voordat, zodat, zodra.

 Nevenschikkende voegwoorden

De zin bestaat uit 2 hoofdzinnen, maar ook 2 bijzinnen kunnen nevenschikkend verbonden zijn. 

Je herkent ze aan de 

nevenschikkende voegwoorden: 

en, of, maar en want.

Onderschikkende voegwoorden

De zin bestaat uit een hoofdzin met een bijzin erin. De bijzin kan vooraan staan of achteraan staan. 

Je herkent ze aan de 

onderschikkende voegwoorden:

als, aangezien, dat, doordat, hoewel,

mits, nadat, of, omdat, opdat,

terwijl, toen, voordat, zodat, zodra.

Nevenschikkende voegwoorden

en, of, maar en want.

Onderschikkende voegwoorden

als, aangezien, dat, doordat, hoewel,

mits, nadat, of, omdat, opdat,

terwijl, toen, voordat, zodat, zodra.

Hoofdzin / bijzin / nevenschikking / onderschikking:

1. Huygens ontdekte de ringen rond Saturnus en hij vond het slingeruurwerk uit.

2. Hoewel Antoni van Leeuwenhoek bekendstaat als uitvinder van de microscoop, heeft hij het instrument eigenlijk alleen verbeterd.

3.Nederland heeft veel onderzoekers voortgebracht, maar wie was de grootste?

4.Lenzenslijper Baruch Spinoza werd vooral bekend doordat hij ook filosoof was.

5.De docent zegt, dat hij samengestelde zinnen niet moeilijk vindt, maar de leerlingen denken daar anders over.

{hoofdzin} + {hoofdzin} ns

{(bijzin) + hoofdzin}, os

{hoofdzin} + {hoofdzin}, ns

{hoofdzin + (bijzin)}, os

{hz + (bz)} + {hz}

1. Rioolbuizen liggen vrij diep onder de grond, want ze moeten een beetje aflopen, zodat het vieze rioolwater goed blijft stromen.

2. Cheryl heeft besloten, dat zij contant geld meeneemt en dat ik met mijn pinpas betaal.

3.Omdat ons stroomnetwerk met dat van andere landen verbonden is, hebben we in Nederland ook elektriciteit als onze centrales zouden uitvallen.

hz+hz+bz

hz+bz+bz

bz+hz+bz

Spelling

Samenstellingen met en zonder tussenletters correct spellen  

Samenstelling

Een samenstelling = twee of meer losse woorden aan elkaar geplakt:

stoel + poot = stoelpoot                       

tafel + kleed = tafelkleed

voet + bal + veld = voetbalveld

Tussen -s

• Gebruik altijd een tussen -s als je die hoort: 
• jongensboek / stationsrestauratie

• Begint het tweede woord met een s-klank, vul dan even een ander woord in om te checken of er een 's' moet worden toegevoegd:

bedrijf + chef --> bedrijf + kat --> bedrijfskat, dus bedrijfschef

station + straat --> station + kat --> stationskat, dus stationsstraat

lieveling...schrijver

Tip!!

Begint het tweede woord met een s-klank, vul dan even een ander woord in om te checken of er een 's' moet worden toegevoegd:

1. lievelingschrijver
2. lievelingsschrijver

hoofd.....stad

1. hoofdstad
2. hoofdsstad

Leer de schrijfwijze voor de toets van de volgende woorden:

1 De docent vond het niet acceptabel dat sommige leerlingen zich recalcitrant gedroegen.

2 Het gewapende conflict tussen Assad en zijn tegenstanders had een enorme impact op de bevolking en was desastreus voor een stad als Aleppo.

3 Als de arts vaststelt dat je fysiek niet in orde bent, heb je blijkbaar somatische klachten.

4 Bij romantische kunstenaars leidt juist hun melancholieke gemoedstoestand tot grote creativiteit.

5 Nederlanders zijn dol op het koningshuis, maar veel allochtonen hebben niets met de monarchie.

6 Hoewel ik als professioneel musicus goed verdien, kan ik me geen dure cruisevakantie permitteren.

Theorie: tussen -(e)n

• Basisregel = als het eerste deel van de samenstelling:
• een zelfstandig naamwoord is en
• alléén een meervoud heeft op -n of -en.....................
•                                    dan schrijf  je +(e)n.

eik + boom = eikenboom                            kat + bak = kattenbak        
blinde + school = blindenschool            krant + kop = krantenkop

Theorie (uitzonderingen)

Je schrijft géén tussen-(e)n als het eerste woord van de samenstelling...

1. Geen meervoud heeft.      Voorbeeld: tarwebrood, benzinegeur

2. Verwijst naar iets dat enig in zijn soort is.     Voorbeeld: Koninginnedag,  

                                                                                               maneschijn

3. Alleen een meervoud op -s heeft.    Voorbeeld: aspergesoep, douchekraan

Theorie (uitzonderingen)

Je schrijft géén tussen-(e)n als het eerste woord van de samenstelling...

4. Een meervoud op -s  én  -(e)n heeft. 

                  Voorbeeld: groenteboer (mv. groenten én groentes) , geboortecijfer (mv. geboorten én                      geboortes)

5. Geen zelfstandig naamwoord is of een bijvoeglijk naamwoord is: 

                    Voorbeeld: knarsetanden , hogeschool

6. Een bijvoeglijk naamwoord versterkt. 

                     Voorbeeld: goed - beregoed

Wat is de juiste samenstelling?

pan + koek

Pannenkoek

want:

het eerste deel is een znw met een meervoud op -en

Wat is de juiste samenstelling?

zon + straal

Zonnestraal

want:

het eerste deel (zon) is enig in z'n soort

Gerstekorrel

want:

Het eerste deel is een zelfstandig naamwoord dat geen meervoud heeft.

(het meervoud van gerst = gerst)

Sommige werkwoorden klinken hetzelfde, maar worden toch op verschillende manieren geschreven: 

De stormen verwoesten talloze huizen 

die ze op hun weg tegenkomen.

De stormen verwoestten vorig jaar 

talloze huizen.

Wat is het verschil?

Je spreekt het werkwoord hetzelfde uit. Maar de tweede zin staat in de verleden tijd en schrijf je met -tten!

De schepen strandden jaren geleden en liggen daar nog steeds.

De schepen stranden, terwijl de toeristen maken dat ze wegkomen.

Wat is het verschil?

Je spreekt het werkwoord hetzelfde uit. Maar de eerste zin staat in de verleden tijd en schrijf je met -dden!

?

Om de juiste keuze te maken tussen -de(n) en -dde(n) of tussen -te(n) en -tte(n), moet je vaststellen met welke werkwoordsvorm je te maken hebt. 

Gaat het om: 

• een persoonsvorm, 
• een infinitief (het hele werkwoord) of 
• een bijvoeglijk naamwoord?

Persoonsvorm

Werkwoorden die op dezelfde manier worden uitgesproken, maar verschillend worden geschreven zijn: 

Werkwoorden waarbij de stam eindigt op een -d of een -t

                antwoorden - ik antwoord

                barsten -  ik barst

Hoe schrijf je de verleden tijd?

Achter de stam in het enkelvoud - de of -te 

en 

in het meervoud achter het werkwoord -den of -ten

Verschil tegenwoordige tijd en verleden tijd meervoud bij werkwoorden eindigend op een -d of -t

De persoonsvorm tegenwoordige tijd (pvtt) meervoud schrijf je met -den en -ten:

– behoeden: Ouders behoeden hun kinderen graag voor narigheid.

– posten: Posten jullie deze brieven vandaag nog?

De persoonsvorm verleden tijd (pvvt) schrijf je met -dde(n) of -tte(n):

– landen: Hoe laat landden die passagiers gisteren op Schiphol?

– misten: Het mistte vanmorgen in grote delen van het land.

Aan de slag!

Oefenen pv verleden tijd

https://www.cambiumned.nl/oefeningen/oefening-persoonsvorm-van-zwakke-werkwoorden-in-de-verleden-tijd-2/

Infinitief = het hele werkwoord

Van een infinitief (inf) vind je de spelling in het woordenboek:

– losbarsten: Wanneer zal het feest losbarsten?

– wedden: Daar gaan we zeker niet om wedden!

Een voltooid deelwoord als bijvoeglijk naamwoord:

Maak in dat geval het bijvoeglijk naamwoord zo kort mogelijk, dus zonder -dde(n) en -tte(n) 

de vergoede schade, de ingerichte woonkamer.

! Soms is -dde(n) of -tte(n) toch nodig, vanwege de uitspraak:

de vers gezette koffie en niet de vers gezete koffie.

Wat is een bijvoeglijk naamwoord?

Een bijvoeglijk naamwoord geeft een eigenschap, kenmerk of toestand aan van een zelfstandig naamwoord.

Opdracht 1

1. In een aparte ruimte twistte / twiste de jury langdurig over de uitslag.

2 Wie wil aandacht besteden / besteedden aan het gepeste / gepestte meisje?

3 In het stadspark verwondde / verwonde de agressieve hond een jong katje.

4 Wachtende familieleden verblijdden / verblijden afgelopen zondag de gelande / gelandde passagiers in de aankomsthal.

Succes met jullie toets!

Oefenen spelling persoonsvorm:

Maak opdracht 1, 2 en 3

op

bladzijde263 en 264