Hoofdstuk 3 - grammatica zinsdelen en woordsoorten

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 2

Maandag 4 maart

Lezen ('5 min.)
M. instapopdracht 1 par. 3.7 (online) 10 min.

Uitleg bedrijvend of lijdend 

M. opdracht 3 en 4

Even checken: begrepen?

DOEL:

Aan het einde van de les kunnen jullie een zin in de lijdende vorm omzetten naar een bedrijvende vorm.

bedrijvende en lijdende vorm

Zinnen hebben twee vormen: de bedrijvende en de lijdende vorm. 

In de bedrijvende vorm doet het onderwerp iets in de zin; het onderwerp is bedrijvig. 

In de lijdende vorm ondergaat het onderwerp iets; het onderwerp lijdt. 

Hier doet het onderwerp actief iets!
Iemand doet dus iets!  

1. De juf kijkt het huiswerk van de leerlingen na.

2. De juf heeft het huiswerk van de leerlingen nagekeken.

Hier ondergaat het onderwerp een handeling.

Iets wordt door iemand gedaan! 

1. Het huiswerk van de leerlingen wordt door de juf nagekeken. 

2. Het huiswerk van de leerlingen is door de juf nagekeken.

Bedrijvende vorm (actief)

Lijdende vorm (passief)

Lijdende vorm

De hond| wordt | door Jara | uitgelaten.

• De hond is het onderwerp
  
• De hond ondergaat iets: hij wordt uitgelaten.
  
• Lijdend

Bedrijvende vorm

Jara| laat | de hond | uit

• Jara is het onderwerp
  
• Jara doet iets in deze zin: Ze laat de hond uit
  
• Bedrijvend

Omzetten lijdend->bedrijvend

• De doorbepaling wordt het onderwerp.
• Het onderwerp wordt LV.
• Haal uit het gezegde de vorm van 'worden' of 'zijn' weg.

Bijvoorbeeld: De poster wordt opgehangen door de leerling.

Zinnen veranderen

Bedrijvende vorm                             Lijdende vorm

1. Lijdend voorwerp      wordt      onderwerp

Zinnen veranderen

Bedrijvende vorm                             Lijdende vorm

1. Lijdend voorwerp      wordt       onderwerp

2. persoonsvorm           wordt        worden + vd / zijn + vd

Zinnen veranderen

Bedrijvende vorm                             Lijdende vorm

1. Lijdend voorwerp      wordt       onderwerp

2. persoonsvorm           wordt        worden + vd / zijn + vd

3. onderwerp                   wordt        'door ...'

Dinsdag 5 maart

Lezen

Samen enkele zinnen opdracht 1 - zin 1 en 2 

Herhalen lijdende en bedrijvende vorm in gedeelde LessonUp

Klaar? Laptop dicht en pak het boek Talent:

M. opdracht 5 en 6, par. 3.7, blz. 210 en 211

Wat is het verschil tussen de lijdende en bedrijvende vorm?

Hoe zet je een lijdende zin om naar een bedrijvende zin? Wat moet je doen?

Zet in de lijdende vorm:
De graafmachine vernielt de elektriciteitsleiding.

Zet deze zin in de lijdende vorm:
Mijn ouders gebruiken zelden een mobiele telefoon.







Zet deze zin in de lijdende vorm:
Mijn ouders luisteren veel klassieke muziek.

Zet deze zin in de lijdende vorm:
Ouders raapten al die dingen weer op.

Zet deze zin in de lijdende vorm:
Wij hebben deze serie enthousiast gevolgd.

Zet deze zin in de lijdende vorm:
Zijn moeder heeft zijn kamer opnieuw geschilderd

Zet deze zin in de lijdende vorm:
Arjan schrijft de uitnodiging.

Zet in de bedrijvende vorm:
De regels zijn door de kinderen meteen geaccepteerd.

Zet in de bedrijvende vorm:

Vandaag wordt de uitslag door de directeur bekendgemaakt.

Zet in de bedrijvende vorm:
Het portet wordt door mijn tante geschilderd.

Zet in de bedrijvende vorm:
'Zullen die criminelen door de politie gepakt worden?'

Donderdag 7 maart

Bespreken opdracht 5 en 6

Uitleg koppelwerkwoorden

M. opdracht 3 t/m 7, blz. 217 t/m 219

Laatste 10 minuten: bespreken betoog

Maandag 11 maart

Uitleg koppelwerkwoorden

Bekijk opdracht 3 en 4 nogmaals. Kun je de opdrachten nu beter maken?

M. opdracht 5 t/m 7, blz. 219 t/m 220

Check: werkwoordsoorten begrepen? (laatste 10 minuten)

Koppelwerkwoorden

ZWaBBeLS-(HDV)

zijn, worden, blijven, blijken, lijken, schijnen, (heten, dunken, voorkomen)

Kenmerken van het koppelwerkwoord

• Koppelwerkwoorden komen voor in zinnen met een naamwoordelijk gezegde.

• Het koppelwerkwoord geeft niet aan wat het onderwerp doet, maar geeft aan wat het onderwerp is: een eigenschap, beroep of toestand.

• In een zin kunnen ook een hulpwerkwoord én een koppelwerkwoord voorkomen. Het koppelwerkwoord is dan een voltooid deelwoord of een infinitief.

Voorbeeld: Kim is twee weken ziek geweest.

‘Geweest’ is het koppelwerkwoord en ‘is’ het hulpwerkwoord.

Let op: schijnen en zijn kunnen ook zelfstandige werkwoorden zijn!

Stappenplan Werkwoordsoorten

1. Is het werkwoord het belangrijkste uit de zin?
2. De rest van de werkwoorden zijn hulpwerkwoorden.
3. Is het belangrijkste werkwoord een zelfstandig werkwoord of een koppelwerkwoord?

Koppelwerkwoorden: zijn, worden, blijven, blijken, lijken, schijnen, heten, dunken, voorkomen. (LET OP: onderwerp is iets! Het koppelwerkwoord koppelt het onderwerp.)

                                                       HWW                                      ZWW         

Het bekijken van de film | begint| op den duur| te vervelen.

                           HWW                                                            KWW                                           

In Antartica | kan | de temperatuur | erg laag | worden.

           HWW                                                      KWW

Er | schijnen | veel kinderen | ziek | te zijn.

kww/hww/zww

Onthoud: een kww en een zww kunnen nooit tegelijk in een zin voorkomen!

> Hij wordt gestoken door een mug
("wordt" is hww, "gestoken" = zww)

> Hij is ziek geworden
("is" = hww, "geworden" = kww)

hulpwerkwoord

zelfstandig werkwoord

Hij 

heeft

weer

niet

geluisterd.

hulpwerkwoord

zelfstandig werkwoord

Hij 

kocht 

het

mooie

cadeau.

Zij zou naar school komen.

zou: hww, kww of zww?

1. hww
2. zww
3. kww

Later wordt mijn broer tandarts.

wordt: hww, zww of kww?

1. HWW
2. ZWW
3. KWW

Hij wordt een aardige docent.

wordt: hww, zww of kww?

1. kww
2. hww
3. zww

1. Hij heeft een ongeluk gehad.

2. De zon schijnt heerlijk vandaag in Barcelona.

3. Hij is later toch chauffeur geworden.

4. Het blijft een vervelend mannetje.

5. Mijn vrouw zal nog wel even thuis moeten blijven.

6. Hij blijkt een echte onrustzaaier.

Dinsdag 12 maart

Lezen

Uitleg boekopdracht 4 

Zijn de werkwoordsoorten duidelijk? 

Open de gedeelde LessonUp en ga naar slide 42 en 43. Noteer de antwoorden in je schrift.

In tweetallen: bespreken opdrachten

Welke vragen komen jullie niet uit? Zet daar een ? voor. Deze bespreken we klassikaal. (10 min.)

M. opdracht 9, blz. 221

benoem de werkwoorden: zww/kww en hww

1. Hij werd____ chagrijnig door die vervelende telefoontjes.

2. Niet alle klasgenoten bleken ____ leuk te zijn____.

3. Mag ____ jij vuurwerk afsteken____ ?

4. Hij heeft ____ een nieuwe auto gekocht ____.

5. De meeste leraren zijn ____ aardig.

6. Dr. Atkins was ____ toen weer drie kilo aangekomen ____ .

7. Dat zou ____ ik nooit gedaan____ hebben ____ .

Benoem de werkwoorden: zww/kww en hww

8. Hij laat ____ zijn auto morgen repareren ____ .

9. Daar moet ____ vroeger het pontveer zijn ____ geweest ____.

10. Hij heeft ____ ons niet gelukkig kunnen ____ maken____ .

11. Daarvoor zult ____ u binnen moeten ____ kijken ____ .

12. Hij zou ____ daar ziek geworden ____ zijn ____ .

13. Zij heeft ____ het gelukkig niet kunnen ____ zien ____ .

14. Hij zou ____ graag rector gebleven____ zijn ____ .

antwoorden

1. Hij werd_kww___ chagrijnig door die vervelende telefoontjes.

2. Niet alle klasgenoten bleken _hww___ leuk te zijn _kww___.

3. Mag __hww__ jij vuurwerk afsteken_zww___ ?

4. Hij heeft _hww___ een nieuwe auto gekocht _zww___.

5. De meeste leraren zijn _kww___ aardig.

6. Dr. Atkins was hww___ toen weer drie kilo aangekomen _zww .

7. Dat zou _hww___ ik nooit gedaan_zww___ hebben _hww___ .  

antwoorden

8. Hij laat _hww___ zijn auto morgen repareren _zww___ .

9. Daar moet _hww___ vroeger het pontveer zijn _hww___ geweest _zww___.

10. Hij heeft _hww_ons niet gelukkig kunnen   _hww__maken_zww___ .

11. Daarvoor zult _hww___ u binnen moeten _hww___ kijken _zww___ .

12. Hij zou _hww___ daar ziek geworden _kww___ zijn hww____ .

13. Zij heeft _hww___ het gelukkig niet kunnen _hww___ zien _zww___ .

14. Hij zou _hww___ graag rector gebleven_kww___ zijn _hww___ .