GR les 5: Zinnen maken

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 2

Les 5:

Zinnen maken

Je kunt nu...

• het gezegde (wwg of nwg)
• het onderwerp
• het lijdend voorwerp
• het meewerkend voorwerp
• de bijwoordelijke bepalingen

... in een zin benoemen.

• een zin in zinsdelen verdelen.

Volgorde zinsdelen benoemen

In welke volgorde benoem je de zinsdelen in een zin?

Volgorde zinsdelen benoemen

gez: wwg of nwg

ond

lv

mwv

bwb

Als de zin een nwg heeft ...

staat er geen .... in de zin?

Als de zin een nwg heeft ...

staat er geen lijdend voorwerp in de zin!

Ieder zinsdeel komt 1 keer voor

Er is 1 uitzondering!

Van welk zinsdeel kunnen er meerdere in een zin staan?

Ieder zinsdeel komt 1 keer voor

Er is 1 uitzondering!

De bijwoordelijke bepaling

Gisteren / leerde / ik / dapper / voor de moeilijke toets / op mijn nieuwe studeerkamer.

Strepen komen overeen met zinsdelen

De delen die tussen strepen staan, hebben allemaal een eigen naam. 

Ik / geef / hem / een appel. 

wwg: geef

ond: ik

lv: een appel

mv: hem

bwb: - 

Maar, let op: het gez kan uit meerdere delen bestaan

Ik / geef / hem / een appel.

wwg: geef

Ik / heb / hem / een appel / gegeven.

wwg: heb gegeven

Al maanden / schijnt / die rare buurman / verlegen / te zijn.

nwg: schijnt verlegen te zijn

Aan het einde van deze les ...

... kun je zelf zinnen maken die voldoen aan een aantal gegeven zinsdelen.

... kun je zelf zinnen maken die bestaan uit een x-aantal gegeven zinsdelen.

Uitleg 

Op de volgende slides volgt de uitleg over de manier waarop je zelf zinnen kunt maken die bestaan uit een x-aantal  gegeven zinsdelen.

Zelf zinnen maken: 3 zinsdelen

Maak een zin die bestaat uit 3 zinsdelen. Hoe pak je dit aan? 

Welke zinsdelen ken je?

1. wwg en nwg
2. onderwerp
3. lijdend voorwerp
4. meewerkend voorwerp
5. bijwoordelijke bepaling

Zelf zinnen maken: 3 zinsdelen

Kies 3 zinsdelen, waarvan in ieder geval: het wwg of nwg en het onderwerp

Want: zonder werkwoord* heb je geen zin!

wwg = geeft

ond = de man

De man geeft = 2 zinsdelen

* Zonder onderwerp ook niet (behalve in de gebiedende wijs)

Zelf zinnen maken: 3 zinsdelen

Je hebt nu 2 zinsdelen. Nog 1 erbij dus!

wwg = geeft

onderwerp = de man

lijdend voorwerp = een appel

De man geeft een appel = 3 zinsdelen

Zelf zinnen maken: 4 zinsdelen

Hoe maak je een zin die bestaat uit 4 zinsdelen? Voeg een meewerkend voorwerp toe!

De man geeft een appel aan zijn zoon = 4 zinsdelen

geeft = werkwoordelijk gezegde

onderwerp = de man

lijdend voorwerp = een appel

meewerkend voorwerp = aan zijn zoon

Zelf zinnen maken: 5 zinsdelen

Hoe maak je een zin die uit 5 zinsdelen bestaat? Voeg een bijwoordelijke bepaling toe.

De man gaf gisteren een appel aan zijn zoon.

wwg = gaf

onderwerp = de man

lijdend voorwerp = een appel

aan zijn zoon = meewerkend voorwerp

bwb = gisteren

Zelf zinnen maken: meer dan 5 zinsdelen

Met bijwoordelijke bepalingen kun je oneindig uitbreiden.

De man geeft een appel aan zijn zoon.

• Wanneer? Gisteren
• Waar? In de tuin
• Hoe? Enthousiast

De man / gaf / gisteren / enthousiast / een appel / aan zijn zoon / in de tuin. 

Uitleg 

Op de volgende slides volgt de uitleg over de manier waarop je zelf zinnen kunt maken die bestaan uit een aantal  gegeven zinsdelen.

Zinnen maken

Opdracht:

Maak een zin met daarin: een werkwoordelijk gezegde, een onderwerp, een lijdend voorwerp.

De zin mag niet meer dan bovengenoemde zinsdelen bevatten.

Hoe pak je deze opdracht aan?

Hoe maak je zelf zinnen?

Bedenk per zinsdeel wat de opdracht betekent voor de zin. 

• wwg in de zin; dus: het wordt een doen-zin; een zin waarin het   onderwerp iets doet.

• ond in de zin; dus: er is een iets of iemand (die iets doet) in de zin. 

• lv in de zin; dus: er is een iets of iemand die iets ondergaat in de zin. 

       Houd hier rekening mee bij het kiezen van het ww! Het belangrijkste ww           bepaalt welke zinsdelen er in een zin kunnen voorkomen.

Hoe maak je zelf zinnen?

Dus: er is een ond dat iets doet en een lv dat iets ondergaat.

• wwg: praten, delen, stelen, geven, vangen, roepen, dragen, etc.
• ond: hij, zij, Jan, Kees, de mannen, etc.
• lv: appel, pen, bal, fiets, de politie, etc.

Hij deelt een appel.

Zij steelt een pen.
Jan geeft een cadeau.
De mannen roepen de politie.

Zinnen maken

Opdracht:

Maak een zin met daarin: een werkwoordelijk gezegde, een onderwerp, een lijdend voorwerp, een meewerkend voorwerp en één bijwoordelijke bepaling.

De zin mag niet meer dan bovengenoemde zinsdelen bevatten.

Hoe pak je deze opdracht aan?

Hoe maak je zelf zinnen?

Bedenk per zinsdeel wat de opdracht betekent voor de zin. 

Wat weten we al?

• wwg in de zin; dus: het wordt een doen-zin; een zin waarin het   onderwerp iets doet.

• ond in de zin; dus: er is een iets of iemand (die iets doet) in de zin. 

• lv in de zin; dus: er is een iets of iemand die iets ondergaat in de zin. 

       

Hoe maak je zelf zinnen?

Wat komt daar nog bij?

• mvw in de zin; dus: er is een ontvanger in de zin (aan wie/voor wie).

      Houd hier rekening mee bij het kiezen van het ww! Het belangrijkste ww            bepaalt welke zinsdelen er in een zin kunnen voorkomen.

• bwb in de zin; dus: er is een waar, wanneer of hoe in de zin.

Dus: er is een ond dat iets doet, een lv dat iets ondergaat, een ontvanger en een waar/wanneer/hoe.

Hoe maak je zelf zinnen?

Dus: er is een ond dat iets doet, een lv dat iets ondergaat, een ontvanger en een waar/wanneer/hoe.

De docent gaf gisteren een proefwerk aan zijn vervanger.

wwg: gaf, ond: de docent, lv: een proefwerk, mvw: aan zijn vervanger

bwb: gisteren

Hoe maak je zelf zinnen?

Dus als er ...

• een onderwerp in de zin moet voorkomen ...

       ... moet er een zinsdeel zijn dat iets doet (wwg) of iets is (nwg)

• een lijdend voorwerp in de zin moet voorkomen ...

       ... moet er een zinsdeel zijn dat iets ondergaat en zelf niets doet

• een meewerkend voorwerp in de zin moet voorkomen ...

       ... moet er een zinsdeel zijn dat iets ontvangt, dus een ontvanger

• een bijwoordelijke bepaling in de zin moet voorkomen ...

       ... moet er een zinsdeel zijn dat een plaats(en) en/of tijd(en) aangeeft

Aan de slag!

Maak nu zelf zinnen die bestaan uit een x-aantal gegeven zinsdelen.

Op de volgende slides volgen de opdrachten.

Maak een zin met 3 zinsdelen.

Maak een zin met 4 zinsdelen.

Maak een zin met 5 zinsdelen.

Maak een zin met 6 zinsdelen.

Aan de slag!

Maak nu zelf zinnen die voldoende aan de gegeven zinsdelen. 

Ga verder op de volgende slide.

Maak een zin met daarin:

een wwg, een onderwerp, een lijdend voorwerp, een meewerkend voorwerp en twee bijwoordelijke bepalingen.

Maak een zin met daarin:

een wwg en een lijdend voorwerp.

Maak een zin die bestaat uit 6 zinsdelen en waarin in ieder geval een werkwoordelijk gezegde, een onderwerp en een lijdend voorwerp voorkomen.

Maak een zin die bestaat uit 7 zinsdelen en waarin in ieder geval een werkwoordelijk gezegde, een onderwerp, een lijdend voorwerp en een meewerkend voorwerp voorkomen.

Maak een zin met daarin:

een nwg, een ond en een bwb

Einde van de les!