Lear mar Frysk - module 2 - les 8 (memory)

• Fries
• Beroepsopleiding

Lear mar Frysk module 2 - les 8

Lear mar Frysk module 2 les 8

Geef Frysk:

as ... as ...

Les 8: Hjoed bart se har jild.

Vandaag ontvangt ze haar geld.

In les oer jild en beteljen.

It is de boer allike folle as de ko skyt as de bolle.

oft ... of ... moat as ... as wêze.

of = nevenschikkend voegwoord: 'Wat wolst drinke, tee of kofje'.

oft & as = onderschikkend voegwoord:

oft = bij een vraag of twijfel.

as = bij tijd, voorwaardelijkheid of vergelijking: 'Ik drink leaver tee as kofje'.

Wurklist

• Weromsjen op de les fan ôfrûne wike (húswurk)
• Harkje, lêze en útspraak (oer jild en beteljen)
• Grammatika 

      - betreklike foarnamwurden

      - oanwizende foarnamwurden

      - freegjende foarnamwurden

• Om thús te dwaan (húswurk)
  

• Neigesetsje (memory)

Opdracht 6, 9 (brûke we yn de les), 10, 11 en 12.

Opdracht 1

Wurkje yn twatallen.

Fertel oan elkoar watst 

perfoarst noch dwaan wolst 

yn de kommende fiif jier.

Opdracht 2: harkje, lêze, útspraak

Ik lês de tekst foar, lês mei.

We beprate drege wurden.

Dêrnei beäntwurdzje jim fragen.

De eed:
Zo waarlijk helpe mij God Almachtig.
Is yn it Frysk:

1. Sa wierlik helpt my God Almachtich.
2. Sa wier helpe my God Almachtich.

Er wordt bij het afleggen van een eed of belofte onderscheid gemaakt tussen een confessionele vorm en een seculiere vorm. 

NED confessionele eed: 

Zo waarlijk helpe mij God Almachtig.

Piet Adema (CU) soe sizze: 

Sa wier helpe my God Almachtich.

De belofte:
Dat beloof ik.

Is yn it Frysk:

1. Dat beloof ik.
2. Dat ûnthjit ik.

Bij de seculiere vorm wordt onderscheid gemaakt tussen belofte (dat men iets zal doen of nalaten) en verklaring (dat men iets heeft gedaan of nagelaten).

NED seculiere belofte:

Dat beloof ik.

Aukje de Vries (VVD) sei: 

Dat ferklearje en ûnthjit ik.

Yn koarte foarm: Dat ûnthjit ik.

De befêstiging:
Dat verklaar ik.

Is yn it Frysk:

1. Dat ferklearje ik.
2. Dat ûnthjit ik.

Bij de seculiere vorm wordt onderscheid gemaakt tussen belofte (dat men iets zal doen of nalaten) en verklaring (dat men iets heeft gedaan of nagelaten).

NED bevestiging:

Dat verklaar ik.

Habtamu de Hoop (PVDA) hat sein:

Dat ferklearje en ûnthjit ik.

Skriuw yn it Frysk de oersetting fan:
hij verdient

hy fertsjinnet

Opdracht 3: Lêze en útspraak

1. Wat kostet it?
2. Hoefolle is it meielkoar?
3. Dat is dan tsien euro en fyftich sint.
4. Kinne jo tweintich euro wikselje?
5. Kin ik jild bypinne?
6. Ik haw net genôch jild by my.
7. Wat is de wikselkoers?
8. Dat fyn ik nochal djoer.
9. Dat is goedkeap.
10. Dat haw ik der net foar oer.

1. Dat mei my net barre.
2. Ik haw in budzjet fan trijehûndert euro.
3. Feike is in ryk man.
4. Wat in earmoed haw ik sjoen yn Afrika.
5. Der sit wol jild by dy famylje.
6. It is dêr skraabjen om 'e kant.
7. Dat kin de brune net lûke.
8. It jild groeit my net op 'e rêch.
9. In lyk man is in ryk man.
10. Se hawwe dêr jild by it soad.

armoede - budget - duur - in overvloed - samen - dat kan ik me niet veroorloven - 

er niet voor over hebben - wie geen schulden heeft, is rijk - ze hebben het niet breed

 Yn hokker sin stiet de Fryske oersetting fan:

Lês hieltyd earst in sin foar.

De hiele groep seit de sin nei of kursisten krije om bar in beurt om foar te lêzen.

Brûk de ynfolstreekjes om oersettingen op te skriuwen (steane ek achter yn it boek).

Opdracht 4: Wurdskat jild en betelje

ryk

fertsjinnesto

gûne

sparje

betelje

skulden

keapjen

ûnderhâlde

rinte

sekfol jild

bûsen fol jild

...

Betink sels noch fiif wurden > tsjinstellingen / synonimen

Bepraat oersettingen (achter yn it boek)

Kursisten betinke der sels wurden fiif by, bygelyks tsjinstellingen / synonimen.

Skoft

Grammatika

Betreklike foarnamwurden

In betreklik foarnamwurd ferwiist werom nei in wurd of in sin.

Yn it Frysk brûke we fjouwer betreklike foarnamwurden.

dy't      dat     wa't    wat

Lesboek side 118.

Betreklik foarnamwurd = betrekkelijk voornaamwoord.

Betrekkelijk voornaamwoord

die (de-woorden)

De man die daar loopt.

dat (het-woorden)

Het meisje dat daar loopt.

wie (de-woorden)

Degene aan wie ik het geef.

wat (onbepaald)

Dat is alles wat ik heb.

Betreklik foarnamwurd

dy't (de-wurden)

De man dy't dêr rint.

dat (it-wurden)

It famke dat dêr rint.

wa't (nei ferhâldingswurd)

Dejinge oan wa't ik dat jou.

wat (onbepaald)

Dat is alles wat ik ha.

Popkema Grammatica Fries, side 176.

Wa't in de plaats van dy't na een voorzetsel.

Let op

dy't & wa't = betreklik foarnw.

dy = oanwizend foarnamwurd

wa = freegjend foarnamwurd

Dy man ken ik goed.

De frou dy't sa moai sjonge kin.

Wa hat dat dien?

Ik wit net wa't dat dien hat.

Oanwizende foarnamwurden

Meast foarkommende oanwizende foarnamwurden: dizze, dy, dit, dat.

Dit & dizze = tichtby en dy & dat = fierder fuort.

By weromferwizen brûkst dy en dat:

     > Ljouwert is de haadstêd fan Fryslân. Yn dy stêd wenje likernôch 100.000 minsken.

     > Sleat is in lyts stedsje, dat hat men sa besjoen.

Let op:

In typyske Fryske foarm is Jan-en-dy.

Jan en dy't by him hearre (syn hûshâlding bygelyks).

Lesboek side 118 trochnimme !!!

Oanwizende foarnamwurden = aanwijzende voornaamwoorden.

YouTube [2:10]

Professor Henk oer ferwiiswurden. 

Brûk de "fierfuortfariant" =  'hjir > dêr', 'dit > dat' en 'dizze > dy'.

Kom eens hier = Kom hjir ris.

https://youtu.be/Xbvz5zt5N9o

Freegjende foarnamwurden

wa't = wa oft       /       hoe't = hoe oft

wie	wa
wiens	waans
wat	wat
welk / welke	hok, hokke, hokker
welk(e) / wat voor (een)	hokfoar (in/ien)
welk(e) / wat voor (een)	watfoar (in/ien)
wat voor (een)	hoe'n, hoe'ntes

'Waans rykrak fytsen binne dit?'

Lesboek side 118.

Freegjende foarnamwurden = vragende voornaamwoorden.

wa = freegje nei persoan.

waans = freegje nei 'fan wa'.

wat = freegje nei saken.

watfoar = freegje om in kar of hoedanigheid 'Watfoar fyts wolst hawwe'.

hok = brûke by it-wurden inkeltal

hokke = brûke by de-wurden en meartal.

hokker = brûke by it/de inkel- en meartal.

hokfoar = selde as 'watfoar'.

hoe'n = freegje nei hoedanigheid 'Hoe'n fyts wolst hawwe' (wat voor fiets wil je hebben).

Bywurden as fraach: hoe, wannear, wêr ...

Rykrak = in âld fersliten ding.

Opdracht 6: Nim de bywurden oer.

Antwurden

1. strakjes

2. halverwege

3. bovendien

4. gisteren

5. helaas

6. altijd

7. toch

8. inderdaad

9. volkomen

10. waarschijnlijk

aanst

healwei

boppedat

juster

spitigernôch

altyd / altiten

doch(s)

yndie(d)

folslein

nei alle gedachten

11. vandaan

12. destijds

13. onlangs

14. ogenblikkelijk

15. binnenkort

16. integendeel

17. eindelijk

18. overal

19. bijna

20. misschien

wei

destiids

lêsten(deis)

fuort(en)daliks

Yn/meikoarten

krektoarsom

einlings

oeral

hast

miskien/faaks

We dogge der aanst in oefening mei.

Dit is in werhelling fan de bywurden.

Yn les 7 hawwe de kursisten ek opdrachten makke oer persoanlike en besitlike foarnamwurden.

De kursisten hawwe as húswurk fan les 7 de grammatika trochlêzen en de bybehearrende oefening makke.

Freegje oft eltsenien de útlis begrepen hat. Doch dêrnei dizze oefening.

misschien

volkomen

gisteren

vandaan

bijna

helaas

inderdaad

strakjes

spitigernôch

folslein

yndie

hast

aanst

wei

juster

faaks

folslein = volkomen

aanst = strakjes

yndie = inderdaad

faaks = misschien

hast = bijna

juster = gisteren

wei = vandaan

spitigernôch = helaas

Húswurk

Opdrachten:

8 > foarlêsbeurt yn de les

10 > foarlêsbeurt yn de les

12 > foarlêsbeurt yn de les

9 , 11 > is oan dysels

De oefeningen even koart by del rinne om der wis fan te wêzen dat de kursisten snappe wat de bedoeling is.

Foar opdracht 11 praatst mei in oar yn it Frysk bûten de lessen om. It is wichtich datst meardere aksinten hearst.

Neigesetsje

Memory fûgels

Ferdiel de groep yn 4 groepkes. 

Elts groepke kriget in steapeltsje memory-kaartsjes.

Lês earst de nammen en besjoch de plaatsjes.

Lis dêrnei de kaartsjes mei it plaatsje/de tekst nei ûnderen op tafel.

A draait twa kaartsjes. Is it in plaatsje fan in fûgel en de bypassende fûgelnamme? Dan meist beide kaartsjes hâlde en hâldst de beurt. Is dat net sa, dan bist dyn beurt kwyt.

B draait twa kaartsjes. ...

...

Frysk ferstean & Frysk prate

Opdracht 5: dialooch

Wurkje yn twatallen. Skriuw in dialooch (4 sinnen) út. 

Kinst sintsjes fan opdracht 3, 4 en Frysker brûke.

Wês taret op in foarlêsbeurt.

1. ... Dat is dan tweintich euro en 35 sint.
2. ... Dat fyn ik eins wat te djoer.
3. ... ... Ik sis altyd mar sa: in lyk man is in ryk man!
   
4. ... ... ... Ik haw in budzjet fan 50 euro.
5. ... Dat is niet iens sa djoer.
6. It is dêr skraabjen om 'e kant.

Tink nei oer wurdskat en sinsbou mar it mei fonetysk, stavering is net wichtich.

Jou yn 't foar oan de twatallen troch hokker dialooch se foarlêze moatte.

Opdracht 7: prate oer 'in hûs keapje'

hoefolle

priis nei ûnderen

bod

bykommende kosten

ekstra grûn

besichtiging

petear

bewenners

sakje yn 'e priis

kosten keaper

Do bist even by in makeler omdatst in hûs sjoen hast dat dy wol oanstiet. Do fregest hoefolle oft it hûs kostje moat en oft de priis noch nei ûnderen kin. As der 20.000 ôfgiet, wolsto wol in bod útbringe, want do wolst der maksimaal 230.000 foar jaan. Freegje nei de bykommende kosten. Freegje oft it letter noch mooglik is om ekstra grûn by te keapjen.

Wurkje yn twatallen: A begjint, B reagearret.

Mooglike fragen:

1. Kin ik jo helpe?

2. Sille we in ôfspraak meitsje foar in besichtiging?

3. Dy grûn is fan de buorman.

4. Ik kin fansels altyd oerlizze mei de eigners, miskien wolle se noch wol wat sakje.

Soargje dat der yn wikseljende twatallen wurke wurdt.

Doch de opdracht earst in kear foar mei ien fan de kursisten.

Freegje oft ien twatal it petear foar de groep dwaan wol.

Grabbeltonne mei wurden.

1e wurd komt út grabbeltonne 1.

2e wurd komt út grabbeltonne 2.

Meitsje mei dizze wurden in sin.

Bygelyks: 

restaurant + blommen

Ik krige blommen en we gongen nei in restaurant te iten.

Petear yn twatallen: boadskipje

Nederlânsk	Frysk	Antwurd
Kan ik u helpen?	Kin ik jo helpe?	Ja, ik wol graach ...
Ik wil graag een krop sla.	Ik wol graach in krop slaad.	Asjeblyft.
Waar kan ik de eieren vinden?	Wêr kin ik de aaien fine.	Rin mar even mei.
Wat kosten de druiven?	Wat kostje de druven?	Se kostje ... it pûn.
Ik wil graag een onsje ham.	Ik wol graach in ûnske ham.	Mei it wat mear wêze?
Verder nog iets?	Oars noch wat?	Nee, dit wie it.
Hoeveel is het?	Hoefolle is it?	€ 20,90 asjeblyft.
Wat is er vandaag in de reclame?	Wat is der hjoed yn de reklame?	it gehak.
Dit is over datum.	Dit is oer de datum.	Jo meie wol in oare pakke.
De bon klopt niet.	De bon doocht net.	Ja, jo hawwe gelyk.

Betink hoe'tst dizze fragen yn it Frysk stelst.

Betink foar dysels de antwurden yn it Frysk.

Dêrnei diel ik jimme yn foar in petear: 

A stelt de fragen B jout antwurd.

Dêrnei wikselje jimme:

B stelt de fragen A jout antwurd.

Petear yn twatallen: boadskipje

Nederlânsk	Frysk	Antwurd
Kan ik u helpen?	Kin ik jo helpe?	Ja, ik wol graach ...
Ik wil graag een krop sla.	Ik wol graach in krop slaad.	Asjeblyft.
Waar kan ik de eieren vinden?	Wêr kin ik de aaien fine.	Rin mar even mei.
Wat kosten de druiven?	Wat kostje de druven?	Se kostje ... it pûn.
Ik wil graag een onsje ham.	Ik wol graach in ûnske ham.	Mei it wat mear wêze?
Verder nog iets?	Oars noch wat?	Nee, dit wie it.
Hoeveel is het?	Hoefolle is it?	€ 20,90 asjeblyft.
Wat is er vandaag in de reclame?	Wat is der hjoed yn de reklame?	it gehak.
Dit is over datum.	Dit is oer de datum.	Jo meie wol in oare pakke.
De bon klopt niet.	De bon doocht net.	Ja, jo hawwe gelyk.

Foarbyld.

Folders

Skriuw in boadskipbriefke

 mei 10 produkten.

A jout it briefke oan B.

B fertelt wat de produkten kostje en jout ynformaasje.

Bygelyks: 

De appels kostje € 5,50 it pûn.

De druven binne yn de oanbieding. 

De aksje is twa foar € 3,99.

Hjoed is it trije helje, ien betelje.

Sorry, dat is útferkocht.

Dit krije jo mei koarting

om't it hast oan 'e datum is.