Les 14 10/01/24 ZK2A Afspraken, paragrafen 3.3 en 3.4

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vmbo k
• Leerjaar 2

       Startklaar:

- Telefoon in Zakkie!

- Op tafel:

              Pen

              Map

              Feniksboek

Welkom bij de Geschiedenisles ZK2A!

Startopdracht. 

Afspraken

Waarom hebben we afspraken?

1. Omdat we samen moeten werken 
2. Omdat we afhankelijk zijn van elkaar
3. Omdat er geleerd moet worden
4. Omdat we resultaten moeten boeken

Afspraken

Verwachtingen voor de les: 

1. We begroeten elkaar
2. Zitten volgens de plattegrond zoals op het bord staat
3. Startklaar en spullen op orde
4. Telefoon in Zakkie op tafel
5. Huiswerk op orde

Afspraken

Verwachtingen tijdens de les: 

1. Meedoen tijdens de les
2. Wil je iets zeggen? --> vinger opsteken
3. Naar elkaar luisteren

Afspraken

Drie waarschuwingen:

1. Naam op het bord
2. Streepje achter je naam en als het kan verplaatsen
3. De klas uit en verplicht extra bijles

Afspraken

Wanneer krijg je een waarschuwing?

1. Als je mijn instructies niet opvolgt
2. Als je het leren voor de groep verstoort
3. Als je mij verstoort in het lesgeven van de groep

Afspraken

Wanneer meteen weg?

1. Elkaar uitschelden 
2. Fysiek geweld of creëren gevaarlijke situatie
3. Respectloos gedrag richting docent, klasgenoten of materialen

Lesdoelen

Aan het eind van deze les:

Weet je welke verwachtingen en afspraken er zijn in de Geschiedenisles.

Ken je de begrippen imperialisme en nationalisme (R)

Kan je uitleggen hoe Indië een kolonie werd van Nederland. (T1)

Programma deze les:

1. Startopdracht
2. Lesdoelen
3. Verder bij paragraaf 3.3 : De strijd van arbeiders en begin 3.4 : Indië, een Nederlandse kolonie 

Industriële revolutie

Industriële revolutie

Werk in de fabrieken in steden

Industriële revolutie

Werk in de fabrieken in steden

Concurrentie voor huisnijverheid en boeren

Industriële revolutie

Werk in de fabrieken in steden

Concurrentie voor huisnijverheid en boeren

Mensen verhuizen naar de steden

Industriële revolutie

Werk in de fabrieken in steden

Concurrentie voor huisnijverheid en boeren

Mensen verhuizen naar de steden

Urbanisatie

Industriële revolutie

Werk in de fabrieken in steden

Concurrentie voor huisnijverheid en boeren

Mensen verhuizen naar de steden

Urbanisatie

Vieze en volle steden

Industriële revolutie

Werk in de fabrieken in steden

Concurrentie voor huisnijverheid en boeren

Mensen verhuizen naar de steden

Urbanisatie

Vieze en volle steden

1. Overbevolking
2. Nieuwe wijken met goedkope en slechte huizen
3. Ziektes en epidemieën

1. Overbevolking
2. Nieuwe wijken met goedkope en slechte huizen
3. Ziektes en epidemieën

Oplossingen

Vuilnis ophalen

Bestrating

Riolering en waterleiding

Woningen verbeterd

Inentingen

1. Overbevolking
2. Nieuwe wijken met goedkope en slechte huizen
3. Ziektes en epidemieën

Oplossingen

Vuilnis ophalen

Bestrating

Riolering en waterleiding

Woningen verbeterd

Inentingen

1. Overbevolking
2. Nieuwe wijken met goedkope en slechte huizen
3. Ziektes en epidemieën

Oplossingen

Vuilnis ophalen

Bestrating

Riolering en waterleiding

Woningen verbeterd

Inentingen

Nederlands-Indië

Vanaf de zeventiende eeuw handelde de VOC in Indië. Rijke Europeanen betaalden veel geld voor tropische producten. 

• Nederlanders verboden de boeren in Indië om hun goederen aan andere landen te verkopen. Deden ze dat toch, dan strafte de VOC hen hard.
• Na 1815 beschouwde Nederland Indië als bezit (Nederlands-Indië). Nederlanders gingen zich steeds meer met het bestuur bemoeien. 

Nederlands-Indië

Kolonie van Nederland in de negentiende eeuw. Tegenwoordig Indonesië.

Nederlands-Indië

Indië werd officieel een Nederlandse kolonie. Gebieden binnen Indië waar Nederland nog weinig contact mee had, werden na 1870 alsnog veroverd.  Ten slotte werden alle Indische eilanden – soms met geweld – onder Nederlands bestuur gesteld.

Imperialisme

• Europeanen waren trots op hun eigen land en cultuur (nationalisme). Zij wilden hun macht en het aanzien van het land vergroten. 
• Het gevolg hiervan was het veroveren van nieuwe gebieden (imperialisme). 
• Uit deze gebieden werden grondstoffen gehaald voor de fabrieken, hierdoor maakten ze nóg meer winst. 

nationalisme

Heel erg trots zijn op je eigen volk en land. Andere volkeren minachten (je vindt deze minder dan jouw volk).

imperialisme

De macht en aanzien van je land groter maken door meer gebieden te veroveren.

Nationalisme

Heel erg trots zijn op je eigen volk en land, en andere volken minachten. Je wil ook de macht van je land vergroten.

Schrijf op!

Imperialisme

Macht en aanzien van je land groter maken door meer gebieden te veroveren.

Schrijf op!

Bron:

China, de taart van koningen en keizers

Engeland

Deze persoon stelt koningin Victoria voor. Zij is in de negentiende eeuw koningin van het Verenigd Koninkrijk.

Duitsland

Deze persoon stelt keizer Wilhelm II voor. Hij is in de negentiende eeuw keizer van Duitsland.

Frankrijk

Deze persoon stelt Marianne voor. Zij is het nationale symbool voor Frankrijk. Zij staat naast Rusland, vanwege een het Frans-Russische vredesverdrag. Zij doet ook niet mee met de verdeling, maar adviseerd Rusland. 

Rusland

Deze persoon stelt tsaar Nicolaas II voor. Hij is de tsaar (keizer) van Rusland in de negentiende eeuw.

Japan

Deze persoon stelt een samurai voor. Die rustig nadenkt welke delen van China het voordeligst zijn voor hem/Japan.

China

Deze persoon stelt een Chinees voor. Hij gooit zijn handen omhoog in een poging de onderstaande personen te stoppen. Maar hij is machteloos.

Het cultuurstelsel

Nederland wilde zijn kolonie winstgevend maken. Daarvoor moest de handel in specerijen groter worden. Koning Willem I bedacht daarvoor in 1830 het cultuurstelsel:

• Elke boer moest 1/5 deel van zijn grond verbouwen voor de Nederlandse handel.
• Nederlandse ambtenaren controleerden of de boeren genoeg produceerden.

Gevolg: Nederland verdiende veel geld. Met dat geld werden spoorwegen en bruggen (in Nederland) aangelegd. 

cultuurstelsel

Regels die boeren in Nederlands-Indië verplichten om producten zoals koffie, thee en tabak te verbouwen voor de handel met Nederland. 

Armoede en honger in Nederlands-Indië

De gevolgen van het cultuurstelsel voor de bevolking van Nederlands-Indië waren:

• Land produceerde te weinig voedsel voor zichzelf (veel honger).
• Bevolking had hierdoor grote armoede.

In het boek Max Havelaar kwam kritiek op het cultuurstelsel. Het gevolg daarvan was dat Nederlanders vonden dat de regering Nederlands-Indië beter bestuurd moest worden.

Het einde van het cultuurstelsel

Na 1870 mochten ook andere bedrijven handel voeren met Nederlands-Indië.

• Veel boeren werden werknemers van deze bedrijven. (kregen dus loon)
• Wegen en irrigatienetwerken werden aangelegd.
• Na 1900 mocht Nederland geen geld meer verdienen naar Nederlands-Indië.
• Er kwamen scholen.
• Er kwamen meer ziekenhuizen. 

Hierdoor kwam er vanuit de bevolking langzaam verzet tegen Nederland. 

Samen sta je sterk

Sommige arbeiders probeerden iets te veranderen. Ze eisten een hoger loon en betere werkomstandigheden. Om dat te bereiken gingen ze staken. 

Maar één stakende arbeider was voor de fabriekseigenaar geen probleem. Hij ontsloeg die persoon dan, er waren genoeg mensen zonder werk die wel wilde werken.

Arbeiders

Mensen die werken in ruil voor een beloning, meestal salaris. Bijvoorbeeld in een fabriek.

Staken

Tijdelijk stoppen met werken als protest om zo een bepaald doel te bereiken.

Bron: Spotprent Albert Hahn - De liberale vrijheid te krommenie. Uit de Notenkraker 15 december 1907.

Bron: 1 mei was een feestdag voor arbeiders. Er waren dan optochten en feesten. Poster uit 1892.

Sociale wetten

De regering moest nu wel iets voor ze gaan doen. Al gauw werden er sociale wetten ingevoerd. Daarmee probeerde de regering het leven van arbeiders te verbeteren. 

• 1874: ‘Kinderwetje’ > Deze wet verbood fabrieksarbeid voor kinderen onder de twaalf jaar. 
• 1900: de leerplicht > Alle kinderen tot twaalf jaar moesten verplicht naar school.
• 1919: Achturige werkdag >  Er mag niet langer dan acht uur achter elkaar gewerkt worden. 
  

sociale wetten

Wet waarmee de overheid het leven van vooral arme mensen probeert te verbeteren.

Bron: Ons Amsterdam (1 mei 1894) voor de achturige werkdag. 

Socialisten

Mensen die wilden dat de overheid sociale wetten zou maken, noemden zich socialisten. Ze wilden

• kiesrecht voor iedereen: algemeen kiesrecht. Arbeiders zouden dan hun eigen volksvertegenwoordigers kunnen kiezen. 
• De socialisten wilden ook betere omstandigheden in de fabrieken, hogere lonen voor de arbeiders en een uitkering voor oude mensen. 

Aan het eind van de negentiende eeuw richtten de socialisten een politieke partij op: de Sociaal- Democratische Arbeiderspartij. 

Niet alleen socialisten, maar ook sommige protestanten en katholieken kwamen op voor de arbeiders. Zij deden dat vanuit hun geloof.

socialisten

Mensen die vinden dat de overheid iedereen die het moeilijk heeft, moet helpen.

algemeen kiesrecht

Kiesrecht voor iedereen.

politieke partij

Organisatie die invloed wil op de overheid en meedoet aan verkiezingen. In een politieke partij zitten mensen met dezelfde politieke ideeën.

Bron: Socialistische poster voor de politieke partij SDAP (Sociaal Democratische Arbeiders Partij).

Feministen

In 1917 kregen mannen algemeen kiesrecht. Ook vrouwen eisten kiesrecht. Onder leiding van Aletta Jacobs streden feministen voor gelijke rechten. Daardoor kregen in 1919 ook vrouwen kiesrecht.

feministen

Vrouwen (en soms ook mannen) die strijden voor gelijke rechten voor man en vrouw.

Aletta Jacobs

Aletta kwam uit een rijke familie. In 1871 ging ze naar de universiteit: als eerste meisje in Nederland. Veel mensen spraken er schande van. Zij vonden dat meisjes niet mochten studeren. Maar Aletta zette door en werd de eerste vrouwelijke arts van Nederland.

Aletta ging in een arbeidersbuurt in Amsterdam werken. Twee keer per week hield ze een gratis spreekuur voor arme mensen. Ook gaf ze vrouwen voorbehoedsmiddelen, zodat die zelf konden beslissen hoeveel kinderen ze wilden.

feministen

Vrouwen (en soms ook mannen) die strijden voor gelijke rechten voor man en vrouw.

Bron: Feministen demonstreren voor kiesrecht voor vrouwen. Aletta Jacobs is de vrouw in het midden met de schuine witte band over haar jas. Foto uit 1914.

VIDEO

Eerste beelden van Aletta Jacobs

VIDEO

Canonclip 34: Aletta Jacobs

Samen sta je sterk

Arbeiders begrepen dat je moest samenwerken. Als alle arbeiders tegelijk staakten, verdiende een fabrikant niets meer. Hij kon nooit ál zijn werknemers ontslaan. De arbeiders richtten vakbonden op. 

• Elke maand gaven ze wat geld aan de vakbond. 
• Wie ziek werd, kreeg dan van de vakbond een kleine uitkering. 
• Als de vakbond een staking organiseerde, kregen de stakende arbeiders geld voor het gemiste loon. 

De vakbonden gingen strijden voor meer veiligheid in de fabriek, voor kortere werkdagen en voor hogere lonen.

vakbond

Vereniging van werknemers die zich inzet voor het verbeteren van de arbeidsomstandigheden.