Taalverzorging C samenstellingen

• Nederlands
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 3

Taalverzorging par. C samenstellingen

Programma

- Herhalen meervoudsvorming en bijvoeglijk naamwoorden	5 min
-Herhalen werkwoordspelling	5 min
-Samenstellingen uitleg en oefenen	10 min
-Opdrachten maken	25 min

Leerdoelen

Wat behandelen we vandaag?

• Je weet hoe je een samenstelling schrijft;
• Je kan correcte samenstellingen maken en foute samenstellingen verbeteren;
• Je kan bijzonderheden uitleggen in de schrijfwijze van samenstellingen;
• Je kan zelf nieuwe voorbeelden van juiste of onjuiste samenstellingen vinden en bedenken. 

Meervoud: wat is het meervoud van piano?

1. pianos
2. pianoos
3. piano's
4. pianoo's

Wat is het meervoud van elektriciteitscentrale?

1. electriciteitscentralen
2. electriciteitscentrale's
3. electriciteitscentrales
4. electriciteitscentrale

Wat is het meervoud van technologie?

1. technologies
2. technologieën
3. technologiën
4. technologieeën

meervouden

Wat is het meervoud van café?

1. cafés
2. cafees
3. café's
4. cafeés

Wat is het meervoud van rotzooi?

1. rotzoois
2. rotzooien
3. rotzooiën
4. rotzooi

Meervoudsvormen 

werkwoordspelling
Het gebeur... regelmatig dat men fouten maakt in werkwoordspelling.

1. gebeurd
2. gebeurt
3. gebeurdt
4. gebeurde

werkwoordspelling
(vinden) jij werkwoordspelling lastig?

1. Vindt
2. Vint
3. Vind
4. Vondt

Werkwoordspelling

1. Hoe oud word je moeder morgen?
2. Hoe oud wordt je moeder morgen?
3. Hoe oud wort je moeder morgen?
4. Hoe oud wordt je morgen?

werkwoordspelling

1. Wij zijn verhuisd.
2. Wij zijn verhuist.

werkwoordspelling
U (hebben) veel tijd aan werkwoordspelling (besteden).

1. heeft besteed
2. heeft besteedt
3. hebt besteedt
4. hebt besteden

Samenstellingen

Aaneenschrijven	Spaties	Tussen-s
Samengestelde woorden met één klemtoon. Feestbeest, limonadeglazen.	Als die al in een eigennaam staan: Anne Frankhuis. Dode Zeezout. Red Bullverslaving	Als je een extra s hoort. Koningsdag, buitenshuis, lievelingskleur
Meerdere woordsoorten mogelijk. Lichtgeel, derdewereldlanden.	Soms afhankelijk van de betekenis. Uitzicht en uit zicht. Meedoen en mee doen. Op zoek en opzoek.	Soms begint het rechterdeel met een s waardoor je de tussen-s niet hoort. Vervang. Dorp sst raat (want dorp s huis)
Afgeleid van een werkwoord. lesgegeven, afmaken, dagdromen
Bijwoorden. Hierheen, daarvandaan, waarnaartoe, eraf.
Engelse leenwoorden. Flatscreen, feelgoodmovie, gameconsole.
Eigennaam. TikTokdansje, Rabobankrekening.

Samenstellingen

Tussen-en	Tussen-e	Tussen-er
Als het linkerdeel van de samenstelling een zelfstandig naamwoord is met een meervoud op -en. Boekenweek, krantenbezorger, sterrenstelsel, pannenkoek.	Als het linkerdeel van de samenstelling: - meervoud heeft op -s. Lentekriebels. - meervoud heeft op -s en -en. Keuzestress, secondewijzer. - geen meervoud. Rijstevlaai. - uniek is. Zonneschijn. - een bijvoeglijk naamwoord versterkt. Apetrots, pikkedonker, retesaai.	Bij woorden in het meervoud eindigen op -eren. Eierdop, kinderfiets.

Koppelteken

Als klinkers botsen.	zee-eend, auto-onderdelen, lente-ui.
Bij gelijkwaardige combinaties, zoals bij combinaties van titels en beroepen.	chef-kok, rood-wit-blauwe vlag, kaas-uienpizza.
Tussen alle woorden van een vaste woordgroep.	een-op-een, kant-en-klaarmaaltijd.
Bij aardrijkskundige namen en samenstellingen die daarvan afgeleid zijn.	West-Terschelling, Nieuw-Zeelander.
Na afkortingen, letters, cijfers en speciale tekens.	PvdA-leden, L-vormig, 65-plusser. MAAR havoklas en pincode.
Na voorvoegsels: adjunct, aspirant, assistent, bijna, collega, ex, interim, kandidaat, leerling, meester, niet, non, oud, sint, substituut.	Meester-metselaar, kandidaat-astronauten, Sint-Janskathedraal.
Volgende deel begint met hoofdletter.	oud-Hollands, pro-Frans, anti-AliExpress.
samenstellingen met anderstalige woorden die normaal los geschreven worden.	Déjà-vugevoel (Ik heb een déjà-vu.), out-of-the-boxdenken (Hij denkt echt out of the box).

Je schrijft een tussen-n in de samenstelling als...

1. Het 1e deel een zn is met alleen een meervoud op -en
2. het 1e deel een zn is
3. het 1e deel een zn is met verschillende meervouden
4. het 1e deel een zn is dat geen meervoud heeft

Wanneer heeft een samenstelling een tussen -e?

1. Als het eerste deel een zn is met een meervoud op -eren
2. Als het eerste deel een zn is met alleen een meervoud op -en.
3. Als je alleen een -e hoort.
4. Als het eerste deel een zn is met alleen een meervoud op -s

Hoe schrijf je dit woord?

1. zonnebril
2. zonnenbril

Met of zonder tussen-n?

1. kattebak
2. kattenbak

Met of zonder tussen-n?

1. hogeschool
2. hogenschool

Met of zonder tussen-n?

1. spinnenwiel
2. spinnewiel

Waarom schrijf je maneschijn zonder tussen-n?

1. Je hebt er maar één van.
2. Het eerste deel heeft twee meervouden.
3. Het eerste deel heeft alleen een meervoud op -s.
4. Het juiste antwoord staat er niet tussen.

Waarom schrijf je horlogemaker zonder tussen-n?

1. Je hebt er maar één van.
2. Het eerste deel heeft twee meervouden.
3. Het eerste deel heeft alleen een meervoud op -s.
4. Het juiste antwoord staat er niet tussen.

Aan de slag!

Wat? Maken opdracht 3 t/m 6 van Taalverzorging C blz. 132/133

Hoe? Werkboek en antwoorden in schrift, 10 min. stil, daarna fluisterend overleg

Tijd? 25 minuten

Hulp?  Zelfstandig, woordenboek, theorie

Klaar? Lezen in leesboek