27/11 samengesteld nevenschikkend en onderschikkend

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 3

Samengestelde zinnen

Neven- en onderschikkend

Planning

• Lesdoel
• Lezen
• Instructie/quiz - zelfstandig werken
  
• Verlengde instructie - iedereen aan het werk
• Exitticket
• Afsluiten (reflectie en feedback)

Lesdoel:

Aan het einde van deze les:

• kun je benoemen wat samengesteld nevenschikkend en samengesteld onderschikkend is;
• heb je geoefend met samengesteld nevenschikkend en samengesteld onderschikkend zinnen herkennen en benoemen.

Blauw = kennen = kennis = leren

Oranje = kunnen = met de kennis de vaardigheid oefenen

In stilte lezen uit het door jouw gekozen boek op niveau.

Woorden 2.5

woordenlijst

abrupt plotseling

afzetten tegen vergelijken met

allround veelzijdig, goed in alle onderdelen

appeltje eitje makkelijk

autonoom zelfstandig, zonder dat overleg nodig is

de complicatie 1 moeilijkheid; 2 extra probleem, bijkomende kwaal

de defibrillator apparaat waarmee je het hart een elektrische schok kunt geven, waardoor het weer klopt

delicaat gevoelig, kwetsbaar

eenzijdig beperkt, niet compleet ontwikkeld

essentieel noodzakelijk, wezenlijk, onmisbaar

focussen 1 scherp stellen; 2 concentreren

fundamenteel wezenlijk, diepgaand

geleidelijk langzamerhand, langzaam een beetje meer

iemand iets op het hart drukken benadrukken, iemand iets met nadruk zeggen

woordenlijst

impact - invloed, werking

introduceren - 1 iemand voorstellen; 2 iets zeggen over iemand die gaat optreden; 3 iets nieuws brengen

het letsel - verwonding

de limiet - uiterste grens

de locatie - plaats of plek waar iets gebeurt

navigeren - koersen

onderhouden - 1 doen wat nodig is om te zorgen dat iets blijft werken; 2 geld geven om van te leven

opslokken - alle aandacht eisen

potentieel - mogelijk, iets wat zou kunnen gebeuren

resoluut - vastberaden en zonder aarzeling

selecteren - uitkiezen

de skill - vaardigheid, handigheid

substantieel - wezenlijk, belangrijk

het vermogen - 1 geld dat je bezit; 2 iets dat iemand kan, vaardigheid

zich voordoen - gebeuren, plaatsvinden

Wat betekent het volgende woord?
Tip: gebruik de betekenis van de voor -en achtervoegsels

MULTIMEDIA

Wat betekent het volgende woord?
Tip: gebruik de betekenis van de voor -en achtervoegsels

TELEVISIE

Griekse en Latijnse voor- en achtervoegsels

a-                   niet, zonder

anti-             tegen

bi-                 dubbel, twee

bio-               leven

contra-        tegen

dis-,  dys-   abnormaal, moeilijk, slecht

ego-              ik

inter-             tussen, te midden van

-loog             wetenschapper

macro-          groot

mega-    zeer groot

micro-     klein

mono-     een, alleen, enkel

medio-    midden

multi-      veel

nano-      klein

pre-         voor

poly-        veel

-soon       geluid

-visie       kijk, zien

Wat is een samengestelde zin?

1. twee zinnen
2. iets met grammatica
3. een zin die uit twee of meer zinnen bestaat en samengevoegd wordt door een leesteken
4. een zin die uit een of meer zinnen bestaat en samengevoegd wordt met een voegwoord

Hoofstuk 1

Samengestelde zinnen

bEnkelvoudige zin en samengestelde zin

Een enkelvoudige zin bestaat uit één zin, met één persoonsvorm.

Isa heeft een nieuwe telefoon gekocht.

Een samengestelde zin bestaat uit twee of meer zinnen die aan elkaar geplakt zijn. Dat kan op verschillende manieren.

1 Een samengestelde zin kan bestaan uit twee (of meer) hoofdzinnen. Je plakt de zinnen aan elkaar met de voegwoorden want, maar, en, of en dus.

Isa heeft een nieuwe telefoon gekocht, maar hij doet het niet goed.

Hoofdzin: Isa heeft een nieuwe telefoon gekocht,

o: Isa

pv: heeft

Hoofdzin: hij doet het niet goed.

o: hij

pv: doet

bTwee soorten zinnen

Enkelvoudige zin (1 pv):

De docent roept de leerlingen.

De docent gaat steeds harder roepen.

Samengestelde zin (meer dan 1 pv, andere werkwoorden en een onderwerp):

De docent roept de leerlingen en de docent gaat steeds harder roepen

De docent roept de leerlingen en gaat steeds harder roepen

bVoegwoorden

Het voegwoord kan de twee enkelvoudige zinnen in het midden verbinden, maar het voegwoord kan ook vooraan staan. --> dan komen de twee persoonsvormen naar elkaar te staan.

• De meeste leerlingen komen met de fiets naar school, terwijl er ook leerlingen zijn die met de auto worden gebracht.
• Terwijl de meeste leerlingen op de fiets naar school komen, zijn er ook leerlingen die met de auto worden gebracht.

Hieronder zie je de stappen van het ontleden van zinnen. Zet de stappen in de juiste volgorde van boven naar beneden. 

Stap 4

Stap 3

Stap 2

Stap 1

Stap 5

Stap 6

Stap 7

Lijdend voorwerp

Werkwoordelijk gezegde

Meewerkend voorwerp

Bijwoordelijke bepaling

Zinsdeelstrepen

Persoonsvorm

Onderwerp

ddDe puzzel van het ontleden

De puzzel moet compleet zijn en alle stukjes passen in elkaar en heb je nodig om de zin/puzzel compleet te krijgen.

Stap 1: PV = werkwoord, Je doet getalproef (ev-mv) of tijdproef (tt-vt).

Stap 2: zinsdeelstrepen plaatsen --> elk deel dat voor de ~PV kan en een correcte zin blijf = een zinsdeel

Stap 3: WG = alle werkwoorden in de zin (inclusief de voorzetsels die erbij horen, zoals 'te kijken'.

Stap 4: O = Wie/wat + WG

Stap 5: LV = Wie/wat + WG + O

Stap 6: MVW = Aan wie/voor wie + WG + O + LV

Stap 7: BWB =  Als de stappen 1 t/m 6 helemaal goed gedaan hebt, dan blijft de BWB over;  de prullenbak van de zin! 

                         Geeft antwoord op vragen als: waarom, wanneer, hoelang, waarheen, waarvandaan, hoe en waarmee

                          Een tijd of plaat is altijd een BWB

                          Er kunnen meerdere BWB's in een zin staan

                          Woorden als wel, niet, nog en ook zijn ook BWB's

Nieuwe lesstof

Begrippen

Nevenschikking

Als een samengestelde zin twee hoofdzinnen heeft.

Onderschikking

Als een samengestelde zin een hoofdzin en een bijzin heeft.

Samengestelde zin - nevenschikkend

Als een samengestelde zin twee hoofdzinnen heeft, dan noemen we dat nevenschikking. In een nevenschikking zijn beide zinnen even belangrijk. Je koppelt ze aan elkaar met een nevenschikkend voegwoord. De meest gebruikte nevenschikkende voegwoorden zijn want, maar, en, of en dus. Het voegwoord geeft het verband aan tussen de zinnen (een reden bijvoorbeeld, of een tegenstelling).

Als je nevengeschikte zinnen ontleedt, benoem je het voegwoord niet.

Isa | bracht | de telefoon | meteen | terug, || maar | in de winkel | kreeg | ze | geen nieuwe.

o1 = Isa

wg1 = bracht terug

lv1 = de telefoon

bwb1 = meteen

o2 = ze

wg2 = kreeg

lv2 = geen nieuwe

bwb2 = in de winkel

Samengestelde zin - onderschikkend

Heeft een samengestelde zin een hoofdzin en een bijzin? Dan noemen we dat onderschikking.

De hoofdzin en de bijzin koppel je aan elkaar met een voegwoord. Het voegwoord geeft het verband aan tussen de zinnen (een reden bijvoorbeeld, een tijd of een voorwaarde).

Voorbeelden van voegwoorden in een onderschikking zijn: omdat, toen, sinds, hoewel, voordat, terwijl. Er zijn veel meer voegwoorden voor onderschikking dan voor nevenschikking.

Net als bij nevengeschikte zinnen benoem je bij ondergeschikte zinnen het voegwoord niet.

Isa | ontving | een nieuwe telefoon | nadat | ze | de oude | had opgestuurd.

o1 = Isa

o2 = ze

wg1 = ontving, had opgestuurd

lv1 = een nieuwe telefoon

lv2 = de oude

Werk voor deze les + huiswerk: Alvast aan het werk? 

• je begrijpt de lesstof/theorie voldoende (je kunt het groene theorieblok uit je boek gebruiken als ondersteuning) 
• je werkt in STILTE en je mag NIET PRATEN of OVERLEGGEN en geen vragen stellen
  
• je bent echt aan het werk!
  

Klaar = in STILTE lezen

Pak je VIP en noteer:

Online, Hoofdstuk 2.7, grammatica zinsdelen, opdracht 1.1, 1.2, 3, 4, 5 , 6,  7 en 8

Wat niet af is = huiswerk

Stel de volgende les vragen over dingen die je niet begreep!

Stappenplan

1) Zoek pv. Meerdere pv's=samengesteld.

2) Zoek nevenschikking of onderschikking.

3) Voegwoorden te vinden? Die kunnen onder- of nevenschikking aangeven.

4) Hoofdzin= ow en pv naast elkaar.

5) Bijzin=tussen ow en pv kunnen woorden geplaatst worden.

6) Bijzin kun je door 1 woord vervangen.

Samengesteld nevenschikkend

• meer dan 1 pv
• hoofdzinnen naast elkaar
• vw: en/want/maar/of
• in hoofdzin ow en pv naast elkaar
• hoofdzin kan op zichzelf staan

Samengesteld onderschikkend

• meer dan 1 pv
• hoofd- en bijzin naast elkaar
• in bijzin ow en pv uit elkaar of woord ertussen
• bijzin in 1 woord samenvatten

Opdracht

• Omdat hij gisteren erg laat thuis was, sliep hij heel lang uit.

Schrijf op: samengesteld of niet?

Schrijf op: nevenschikkend of onderschikkend

Schrijf op: voegwoord

Bijzin: tussen ow en pv kunnen andere woorden staan

Bijzin: kan je in 1 of enkele woorden vervangen

Samengesteld nevenschikkend

• meer dan 1 pv
• hoofdzinnen naast elkaar
• vw: en/want/maar/of
• in hoofdzin ow en pv naast elkaar
• hoofdzin kan op zichzelf staan

Samengesteld onderschikkend

• meer dan 1 pv
• hoofd- en bijzin naast elkaar
• in bijzin ow en pv uit elkaar of woord ertussen
• bijzin in 1 woord samenvatten

Opdracht

Schrijf op: samengesteld of niet? --> samengesteld

Schrijf op: nevenschikkend of onderschikkend --> onderschikkend

Schrijf op: HH, HB of BH --> BH

Schrijf op: voegwoord --> omdat

Omdat hij gisteren erg laat thuis was, sliep hij heel lang uit.

             o                                      pv     pv.    o

--> (daarom) sliep hij heel lang uit

Nevenschikkend

• 2  hoofdzinnen
• voegwoorden: en-want-maar-of
• ow en pv naast elkaar
• zelfstandig 

Onderschikkend

• hoofd-en bijzin
• bijzin is deel hoofdzin
• niet zelfstandig 
• ow en pv niet altijd naast elkaar
• voegwoorden: Doordat, omdat, zodat etc.

Welke kenmerken heeft een bijzin?
Meer antwoorden mogelijk.

1. niet zelfstandig
2. ow en pv naast elkaar
3. je kunt bijzin vervangen door 1 woord
4. kan als enkelvoudige zin voorkomen

Je accepteert kou of je gaat in een warm land wonen.
Deze zin is:

1. nevenschikkend
2. onderschikkend
3. enkelvoudig

Huiswerk: 

Pak je VIP en noteer:

Online, Hoofdstuk 2.7, grammatica zinsdelen, opdracht 1.1, 1.2, 3, 4, 5 , 6, 7 en 8

Verlengde instructie:

Online, Hoofdstuk 2.7, grammatica zinsdelen, opdracht 1.1, 1.2, 3, 4, 5 , 6 en 7

Klaar = in STILTE lezen

Wat niet af is = huiswerk

Lesdoel:

Aan het einde van deze les:

• kun je benoemen wat samengesteld nevenschikkend en samengesteld onderschikkend is;
• heb je geoefend met samengesteld nevenschikkend en samengesteld onderschikkend zinnen herkennen en benoemen.

Blauw = kennen = kennis = leren

Oranje = kunnen = met de kennis de vaardigheid oefenen

Je accepteert kou of je gaat in een warm land wonen.
Deze zin is:

1. nevenschikkend
2. onderschikkend
3. enkelvoudig

Hoe weet je dat een zin een hoofdzin is?
Meer antwoorden mogelijk

1. ow en pv naast elkaar
2. De zin kan als enkelvoudige zin voorkomen
3. pv staat achteraan in de zin
4. voegwoord met DAT erin

Toen de winter inviel, vroor het meteen hard.
Deze zin is:

1. nevenschikkend
2. onderschikkend
3. enkelvoudig

Ik kan benoemen wat samengesteld nevenschikkend en samengesteld onderschikkend is.

😒🙁😐🙂😃

Reflectie:
Wat ging bij jou goed tijdens deze les?
Wat kan nog iets beter? Hoe ga je dat verbeteren?

Feedback
Wat vond je fijn/goed aan deze les?
Wat zou je liever anders zien?