10.1 Fossielen en hun ouderdom 5H 2021

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

H9: Erfelijkheid

H10: Evolutie

Paragraaf 1 Dierenwelzijn

Paragraaf 10.1: Fossielen en hun ouderdom

Doel en begrippen 10.1

Je leert wat je uit fossielen kunt afleiden over uitgestorven dieren.

fossielen, fossilisatie, gidsfossielen, relatieve ouderdomsbepaling, absolute ouderdomsbepaling, isotopen, radioactief verval, halveringstijd

Hoe ontstaan fossielen?

Fossielen ontstaan door remming afbraak door micro-organismen

Verstening – bedekking door zand of slik (zachte delen vergaan, onder grote druk worden de harde delen versteend)

Verdroging – in woestijnen

Kou

Lage pH

Zuurstofgebrek

Opsluiten in barnsteen

Onderzoek

Uit fossielen kunnen onderzoekers allerlei informatie halen over het uitgestorven dier:

Hoe zag het skelet er uit (-> hoe bewoog het dier zich voort)

Uiterlijk (veren/ huid/ schubben)

Welke kleur hadden de veren? (microscoop)

Onderzoek ouderdom

Fossielen in oude aardlaag: hoe oud is die laag?

Hoe oud zijn de fossielen die je daar vindt?

Aan de hand van gidsfossielen.

Bijvoorbeeld Trilobieten leefden  521 tot 250 miljoen jaar geleden. Verschillende soorten in verschillente periodes. Kom je die in een aardlaag tegen? -> relatieve ouderdomsbepaling.

Onderzoek ouderdom

Hoe oud is het echt? Absolute ouderdomsbepaling.

Met behulp van isotopen.

Isotopen zijn verschillende versies van een element met een verschillende atoommassa (gewicht).

Doordat sommige isotopen radioactief zijn vervallen ze en verdwijnen ze.

De halveringstijd is de tijd die het kost om de helft van de radioactieve atomen te laten vervallen.

Onderzoek ouderdom

Bijvoorbeeld koolstof. Dit element komt in de natuur in verschillende vormen voor: ¹²C (veel) en ¹⁴C (heel weinig). 

¹⁴C is iets zwaarder dan ¹²C en is radioactief. Dit betekent dat het niet stabiel is en langzaam vervalt van ¹⁴C naar ¹⁴N (stabiel stikstof) waarbij straling vrijkomt.

De halveringstijd van ¹⁴C is ongeveer 5700 jaar.

C-14 methode

Zolang een organisme leeft blijft de verhouding tussen ¹²C en ¹⁴C gelijk.

Zodra het organsme sterft wordt de hoeveelheid 14C steeds minder en de verhouding tussen ¹²C en ¹⁴C verandert dus.

Meet je de verhouding, dan kun je de ouderdom van een organisme vaststellen.

Organismen ouder dan 60.000 jaar hebben te weinig ¹⁴C over. Dan maken wetenschappers gebruik van andere isotopen voor de ouderdomsbepaling.

Doel en begrippen 10.1

Je leert wat je uit fossielen kunt afleiden over uitgestorven dieren.

fossielen, fossilisatie, gidsfossielen, relatieve ouderdomsbepaling, absolute ouderdomsbepaling, isotopen, radioactief verval, halveringstijd

HUISWERK

Maak de opdrachten 3 t/m 5 en 9 t/m 12 van 10.1