Les 3 - tekstindeling/samenhang en verkennend/globaal lezen

• Nederlands
• MBO
• Studiejaar 1

Les 3

tekstindeling/samenhang 

verkennend/globaal lezen

Doelen van deze les

Aan het einde van deze les weet je:

• Hoe teksten zijn opgebouwd;
• Hoe je samenhang in een tekst kunt krijgen;
• Wat verkennend en globaal lezen is.

Tekstindeling

• Inleiding
• Kern
• Slot 

Inleiding

De inleiding is het begin van een tekst. De schrijver kondigt het onderwerp van de tekst aan en probeert de lezer nieuwsgierig te maken naar het vervolg van de tekst. Ook staan er vaak aanwijzingen voor wat er in de rest van de tekst aan bod komt.

1 of meerdere alinea's.

Inleiding

Een schrijver kan een tekst op meerdere manieren inleiden:

• Beschrijven van de aanleiding --> de schrijver beschrijft een gebeurtenis die aanleiding was om de tekst te schrijven
  
• Vragen stellen --> de schrijver stelt vragen die hij in de tekst gaat beantwoorden
  
• Situatieschets --> de schrijver beschrijft een situatie die voor de lezer herkenbaar of interessant is
  
• Omschrijving van een probleem --> de schrijver beschrijft een probleem dat in de tekst centraal staat.
  

Combinatie van bovenstaande elementen

Kern

In het de kern wordt het onderwerp uitgewerkt in deelonderwerpen. Voor overzicht, wordt de tekst opgedeeld in alinea's. Deze alinea's worden gemaakt op basis van deelonderwerpen: bij elk nieuw deelonderwerp een nieuwe alinea.

Eventueel staan er in het middenstuk tussenkopjes. Tussenkopjes geven een aanwijzing voor de inhoud van een alinea.

Slot

In het slot sluit de schrijver de tekst af. In veel gevallen komt de schrijver in het slot terug op de inleiding. Bijvoorbeeld door in het slot antwoord te geven op een vraag die in de inleiding gesteld werd.

1 of meerdere alinea's.

Slot

Een schrijver kan een tekst op verschillende manieren afsluiten:

• Samenvatting --> de schrijver geeft een samenvatting van informatie uit het middenstuk dor de belangrijkste informatie te herhalen
  
• Conclusie --> de schrijver geeft een slotsom of eindoordeel. Je herkent dit vaak door de woorden 'dus' en 'kortom'.
  
• Activeren --> de schrijver wil dat een lezer iets gaat doen, bijvoorbeeld een product kopen
  
• Advies --> de schrijver geeft de lezer advies
  
• Oplossing --> de schrijver geeft een oplossing voor het probleem dat in de tekst is beschreven

Het is een veelbewogen begin van de herfst in San Francisco.  Nadat duizenden huishoudens deze week werden afgesloten van het stroomnet om bosbranden te voorkomen, marcheren er nu duizenden tarantula's richting de stad. 

Inleiding

Middenstuk

Slot

Toch menen de autoriteiten dat er geen reden is voor paniek. Ondanks dat de vogelspinnen er gevaarlijk uit zien, zijn ze ongevaarlijk voor mensen. Het gif van de spinnen is mild. 

Inwoners van San Francisco hoeven de komende dagen dan ook niet te gaan jagen op de spinnen. Integendeel. Volgens Mount Diablo State Park behoren deze spinnen tot de 'vriendelijkste reuzen van het dierenrijk'. 

Dit komt door het warme weer in Californië. Als het warm wordt, komen de mannetjes massaal tevoorschijn om te paren. Hoewel de beesten doorgaans 's nachts naar buiten komen in hun zoektocht naar een partner, kruipen ze nu ook overdag door de Amerikaanse straten.

Kortom: benoem als collega wat er bij jou weleens misgaat. Zo creëer je een open cultuur. Last but not least: deel je flops, maar ook zeker je tops. Iedereen leert ervan.

Inleiding

Middenstuk

Slot

Maar hoe begin je zo'n gesprek? En hoe vertel je iemand dat hij of zij iets verkeerds gedaan heeft? Een tip: wijs iemand niet op de fout in the heat of the moment.

Fouten maken is menselijk. Toch vegen mensen sommige missers op de werkvloer liever onder het tapijt, dan dat ze er uitgebreid over in gesprek gaan. Met elkaar praten over fouten helpt juist.

Begrip tonen wanneer je een collega ergens op aanspreekt, werkt ook goed. 

Ook leidinggevenden spelen een belangrijke rol. Ze kunnen een veilige sfeer creëren, waarin constructieve kritiek gegeven kan worden.

Samenhang

Zinnen en alinea's in een tekst hebben iets met elkaar te maken: ze hangen samen. Een schrijver gebruikt woorden en zinnen om deze samenhang duidelijk te maken. Dit noemen we signaalzinnen en signaalwoorden. 

Als je deze tijdens het lezen herkent, begrijp je de tekst beter.

Samenhang

Signaalwoorden maken duidelijk wat tekstdelen met elkaar te maken hebben. De relatie tussen deze tekstdelen noem je tekstverband.

Wat is de functie van het signaalwoord 'maar' in de zin:

Ik wil graag naar de stad, maar ik heb geen tijd.

1. voorbeeld
2. volgorde
3. tegenstelling
4. voorwaarde

Wat is de functie van 'dus' in de zin:

Ik wil een goed cijfer, dus ik ga hard leren

1. tegenstelling
2. verklaring
3. conclusie
4. opsomming

Wat is de functie van 'omdat' in de zin:

Ik heb een goed cijfer, omdat ik goed geleerd heb.

1. verklaring
2. reden
3. voorbeeld
4. opsomming

Verkennend / globaal lezen

Je let vooral op:

• Titel en tussenkopjes;
• Tekst in andere kleuren of lettergrootte;
• Eventuele afbeeldingen;
• Tekstindeling

Je probeert door niet de hele tekst uitgebreid te lezen, wel te kijken wat het onderwerp zal zijn.

Stedentrip: per trein of vliegtuig?
Kiezen tussen prijs, snelheid en milieu.

Vijf stedentrips vergeleken.
Prijsverschil en tijdverschil.
Fluctuerende prijzen.
CO2-uitstoot.

Verkennend / globaal lezen

Blij globaal lezen, lees je delen van de tekst die het meest zeggen over de inhoud om erachter te komen waar de tekst overgaat.

Je let vooral op: de inleiding en de eerste en laatste zin van elke alinea.

Werkvorm

Een samenhangend verhaal? (groepjes van 4 of 5 personen)

• Door het lokaal hangen enkele enveloppen met daarin delen van een tekst;
  
• Eén voor één haalt er iemand uit je groepje een kaartje uit een envelop;
  
• Dit kaartje leg je vooraan op tafel bij de docent;
  
• Zodra je alle kaartjes op tafel hebt maak je er met je groepje een samenhangend verhaal van, kortom: wat is de juiste volgorde?
  
• Welk groepje doet dit goed en het snelst?

Opdrachten deze week

StartTaal:

• 3F | Lezen | Opbouwopdrachten | Verkennend en globaal lezen | opdracht 1, 2 en 3
• 3F | Lezen | Opbouwopdrachten | Tekstindeling | opdracht 1, 2 en 3