2F 3F les 2. Tekstindeling en samenhang

• Nederlands
• MBO
• Studiejaar 1

en samenhang

Indeling en lesdoelen

Voorkennis ophalen

Je kunt uitleggen hoe een tekst is opgebouwd.

Je weet wat het doel van een inleiding is

Je weet wat het doel van het middenstuk is

Je weet wat het doel van het slot is

Je kunt deze tekstdelen in veelvoorkomende tekstsoorten herkennen 

Welke leesrondes hebben we vorige lessen behandeld?

1. Verkennend en voorspellend
2. Globaal en voorspellend
3. Verkennend en globaal
4. Voorspellend en wetend

Welke tekstonderdelen bekijk je bij verkennend lezen?

1. Titel, tussenkopjes, bron, dikgedrukte/schuingedrukte woorden en plaatjes
2. Inleiding, eerste zin van elke alinea
3. Titel, inleiding en tussenkopjes
4. Titel, tussenkopjes, bron, plaatjes en de inleiding

Wat kwam je te weten bij verkennend lezen?

1. Tekstdoel, tekstsoort en onderwerp
2. Inhoud van de tekst
3. Onderwerp en tekstsoort
4. Tekstdoel, onderwerp en inhoud van de tekst

Welke delen van de tekst lees je bij globaal lezen?

1. Inleiding en elke alinea helemaal
2. Inleiding + eerste en laatste zin van elke andere alinea
3. Elke alinea + de eerste en laatste zin van de inleiding
4. De inleiding en het slot + de eerste en laatste zin van elke alinea

Welke ding(en) kwam je te weten bij globaal lezen?

1. Het onderwerp
2. Tekstdoel en tektsoort
3. Inhoud van elke alinea en de bron
4. Waar de tekst ongeveer over gaat.

Tekst

Informeren

Activeren

Vermaken

Instrueren

Verkiezingsaffiche

Reclame-folder

Handleiding

Gedicht

Krantenartikel

Songtekst

Geboortekaartje

De opbouw van een tekst

Waar denk je aan bij
'de opbouw van een tekst'?

Tekstindeling/Tekstopbouw

Een tekst in bijna altijd ingedeeld in een inleiding, middenstuk en slot.

Inleiding

De inleiding is het begin van een tekst. De schrijver kondigt het onderwerp van de tekst aan en probeert de lezer nieuwsgierig te maken naar het vervolg van de tekst. Ook staan er vaak aanwijzingen voor wat er in de rest van de tekst aan bod komt.

1 of meerdere alinea's.                                 

de lead

De lead is de vaak schuin- of vetgedrukte samenvattende inleiding in het begin van een tijdschrift- of krantenartikel.

Inleiding vervolg

Een schrijver kan een tekst op meerdere manieren inleiden:

• Beschrijven van de aanleiding --> de schrijver beschrijft een gebeurtenis die aanleiding was om de tekst te schrijven
• Vragen stellen --> de schrijver stelt vragen die hij in de tekst gaat beantwoorden
• Situatieschets --> de schrijver beschrijft een situatie die voor de lezer herkenbaar of interessant is
• Omschrijving van een probleem --> de schrijver beschrijft een probleem dat in de tekst centraal staat.
• Combinatie van bovenstaande elementen

Middenstuk

In het middenstuk wordt het onderwerp uitgewerkt in deelonderwerpen. Voor overzicht, wordt de tekst opgedeeld in alinea's. Deze alinea's worden gemaakt op basis van deelonderwerpen: bij elk nieuw deelonderwerp een nieuwe alinea.

Eventueel staan er in het middenstuk tussenkopjes. Tussenkopjes geven een aanwijzing voor de inhoud van een alinea.

Slot

In het slot sluit de schrijver de tekst af. In veel gevallen komt de schrijver in het slot terug op de inleiding. Bijvoorbeeld door in het slot antwoord te geven op een vraag die in de inleiding gesteld werd.

1 of meerdere alinea's.

Slot vervolg

Een schrijver kan een tekst op verschillende manieren afsluiten:

• Samenvatting --> de schrijver geeft een samenvatting van informatie uit het middenstuk dor de belangrijkste informatie te herhalen
• Conclusie --> de schrijver geeft een slotsom of eindoordeel. Je herkent dit vaak door de woorden 'dus' en 'kortom'.
• Activeren --> de schrijver wil dat een lezer iets gaat doen, bijvoorbeeld een product kopen
• Advies --> de schrijver geeft de lezer advies
• Oplossing --> de schrijver geeft een oplossing voor het probleem dat in de tekst is beschreven

Samenhang in tekst:

Verband tussen zinnen en alinea's in een tekst

Samenhang

Zinnen en alinea's in een tekst hebben iets met elkaar te maken: ze hangen samen. Een schrijver gebruikt woorden en zinnen om deze samenhang duidelijk te maken. Dit noemen we signaalzinnen en signaalwoorden. Als je deze tijdens het lezen herkent, begrijp je de tekst beter.

Signaalzinnen

Signaalzinnen geven een aanwijzing voor wat er in een tekst(deel) wordt behandeld. Deze zinnen staan vaak in de inleiding of aan het begin van een alinea.

Lees verder over de voordelen en nadelen van zzp'er zijn.

Heel erg rijk zijn heeft ook zo zijn vervelende kanten.

In deze tekst bespreken we verschillende kattenrassen.

Signaalwoorden

Signaalwoorden maken duidelijk wat tekstdelen met elkaar te maken hebben. De relatie tussen deze tekstdelen noem je tekstverband.

Samenhang in tekst

Wat is de juiste volgorde van een tekstindeling?

1. Inleiding, middenstuk met tussenkopjes, slot
2. Inleiding, slot, middenstuk
3. Inleiding, middenstuk met eventueel tussenkopjes, slot
4. Titel, inleiding, middenstuk met eventueel tussenkopjes, slot

In een tekst over asieldieren beschrijft een schrijver zijn huisdieren, waarvan hij er 2 uit het asiel heeft en 1 niet. Vervolgens stelt hij zichzelf de vraag: "Zijn asieldieren leukere dieren dan niet asieldieren?"

Op welke manier(en) heeft de schrijver de tekst ingeleid?

1. Beschrijving van de aanleiding + vragen stellen
2. Situatieschets + beschrijving van de aanleiding
3. Beschrijving van de aanleiding + een probleem
4. Situatieschets + vragen stellen

Welke tussenkopjes kunnen er staan in een tekst over ROC Nijmegen?

Aan het einde van een tekst staat: dus we gaan nooit meer met de auto op vakantie.

Welke manier van afsluiten heeft de schrijver hier gebruikt?

1. Samenvatting
2. Conclusie
3. Slotsom
4. Oplossing

Met welk tekstverband hebben we hier te maken?

Ik ben van mening dat we geen vlees meer moeten eten, maar mijn beste vriend denkt daar anders over.

1. Tegenstelling
2. Opsomming
3. Voorbeeld
4. Reden

Met welk tekstverband hebben we hier te maken?

Als jij mijn tas inpakt, koop ik onderweg iets lekkers voor je.

1. Volgorde van tijd
2. Opsomming
3. Voorwaarde
4. Voorbeeld

Met welk tekstverband hebben we hier te maken?

Mijn oom kwam in een lange file terecht. Daardoor kwam hij te laat op mijn bruiloft.

1. Oorzaak-gevolg
2. Tegenstelling
3. Opsomming
4. Voorbeeld

Met welk tekstverband hebben we hier te maken?

We begonnen met tien mensen, toen melden zich er nog eens tien. Nu is ons lokaal te klein.

1. Voorbeeld
2. Tegenstelling
3. Voorwaarde
4. Volgorde van tijd

Aan de slag

Zelf theorie lezen en oefenen

Zie studiewijzer in Teams

 Wat niet af is, is huiswerk!