12.3 voedselvertering

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Binnen = beginnen

Pak je laptop

Open lessonup

Open 10voorbiologie.nl

leerdoel

1. je kunt van alle organen uit het verteringsstelsel uitleggen wat hier gebeurt (mechanische-/ chemische vertering en overige belangrijke processen) met betrekking tot het hele verteringsproces
   

succescriteria

1. je kent de definitie/ betekenis van alle dikgedrukte begrippen
2. je kunt in je binas alle relevante tabellen vinden en je begrijpt de tabellen 
3. je kunt de (verterings)organen herkennen in een afbeelding
4. je weet wat enzymen zijn en van welke factoren de enzymwerking afhankelijk is
5. je kent de 6 groepen voedingsstoffen, hun bouw en functie

vertering

doel = voedingsstoffen klein genoeg maken om op te nemen in bloed

mechanische vertering = kauwen/ kneden (kleiner maken/ mengen)

chemische vertering = enzymatische vertering - enzymen knippen te grote voedingsstoffen kleiner

alles wat bruikbaar is neem je op in je darmen, restanten (onverteert/onverteerbaar) poep je uit

Welke voedingsstoffen hoeven niet verteerd te worden? (R)

12.3.1 de mond

tanden en kiezen

verkleinen van voedsel en mengen met speeksel

speeksel = verteringssap met enzym amylase (splitst zetmeel in maltose)

3 paar speekselklieren (6 totaal)

tong en tanden

glazuur = harde buitenste laagje tanden/ kiezen, kan aangetast worden door zuren van bacterien of koolzuurhoudende/ zure frisdranken en voeding (herstelt nooit meer)

fluor verhard het glazuur

tong = spier, receptoren voor zoet/zuur/zout/bitter/umami (andere smaken ruik je, maar proef je niet)

slikken

12.3.2 slokdarm

peristaltiek = knijpbewegingen die voedsel vooruit duwen

kringspieren en lengtespieren trekken om de beurt samen 

peristaltische bewegingen ook in de maag en darmen

12.3.2 maag

• rekbaar (kan veel voedsel in)
  
• sterke peristaltische bewegingen
  
• wand produceert maagsap (2,5L/ 24h)
  
• maagsap = pepsine + zoutzuur + slijm
  
• zoutzuur pH 1,5 - doodt bacterien
  
• slijm beschermt maagwand tegen zoutzuur (niet genoeg dus cellen maagwand vervangen zichzelf iedere 3 dagen)
  
• pesine verteert eiwitten tot peptiden

juist of onjuist?
Het kauwen van voedsel noem je mechanische vertering. (R)

1. juist
2. onjuist

Juist of onjuist?

Het opknippen in het darmkanaal van grote moleculen tot kleinere moleculen noem je mechanische vertering. (R)

1. juist
2. onjuist

Juist of onjuist?

De inwerking van speeksel op het voedsel in de mond noem je chemische vertering. (R)

1. juist
2. onjuist

Juist of onjuist?

Een functie van maagzuur is het doden van bacteriën. (R)

1. juist
2. onjuist

aan de slag

samenvatting 12.1 en 12.2

begrippenlijst 12.1 en 12.2

basiskennisvragen 12.1 maken en nakijken

Morgen meenemen: BiNaS

Binnen = beginnen

Pak je laptop

Open lessonup

Open 10voorbiologie.nl

Pak je BiNaS

leerdoelen

1. je kunt van alle organen uit het verteringsstelsel uitleggen wat hier gebeurt (mechanische-/ chemische vertering en overige belangrijke processen) met betrekking tot het hele verteringsproces
   

Welke voedingsstoffen zijn er al deels verteerd als het eten in de maag zit? (T1)

12.3.4 maagportier

De kringspier tussen de maag en de darmen.

Twaalfvingerige darm = eerste stukje darm na de maag (12 duim/ 30cm lang)

Gaat open als eten ertegen duwt. 

Gaat daarna pas weer open als de zure brei minder zuur is geworden door het alvleessap wat er in de 12-v darm bij komt. (ongeveer 10 min)

Bij onvoldoende aanmaak van maagsap kan er uiteindelijk bloedarmoede ontstaan. Leg uit hoe dit kan (T2) (BiNaS)

12.3.4 12-v darm

afvoerbuizen vanaf de alvleesklier en galblaas

alvleessap - pH8 (bicarbonaat) en enzymen die koolhydraten, vetten en eiwitten (verder) verteren

hoge pH neutraliseert maagsap en bij deze pH werken de enzymen het beste

Wat gebeurt er met pepsine uit het maagsap HCl als het in de twaalfvingerige darm is aangekomen? (T1)

1) Wat zijn de eindproducten van het verteren van DNA? (T1)
2) Waar worden de enzymen gemaakt die DNA verteren? (T1)

Bij baby's wordt lipase niet geproduceerd in de alvleesklier. Waar dan wel? (T1)

12.3.4 galblaas

lever produceert gal 

de galblaas slaat het op

gal EMULGEERT vetten, werkt dus als een soort zeep

hierdoor kunnen de vetverterende enzymen (lipase) uit alvleesap er veel beter bij en hun werk doen

Juist of onjuist.
Gal verteert vetten.

1. juist
2. onjuist

12.3.5 dunne darm

• 5 m lang
• vertering wordt hier afgerond door enzymen in darmsap
  
• dit levert monosachariden, vetzuren, glycerol en aminozuren op
  

Noem 4 enzymen die zitten in het dunne darmsap ?

opppervlaktevergroting

In de dunnen darm worden de voedingsstoffen opgenomen = resorptie

Bouw darmwand zorgt voor oppervlaktevergroting (32m2)

darmplooien - darmvlokken - microvilli (uitstulpsels darmcellen)

resorptie

resorptie = opname voedingsstoffen (behalve water) d.m.v. actief transport

de stoffen worden opgenomen door fagocytose en afgegeven aan de weefselvloeistof

vanuit de weefselvloeistof wordt het opgenomen in de haarvaten in de dunne darm wand

Noem alle verteringsproducten die in de dunne darm kunnen worden opgenomen

Bij de overgang van de slokdarm naar de maag verandert de pH van ongeveer 7 naar ongeveer 2. Dit wordt veroorzaakt door:

1. het splitsen van moleculen in het voedsel, waardoor er zuurgroepen ontstaan
2. de maagsapklieren die HCl afscheiden in de maagholte
3. bacteriën die zuren afscheiden

Bij de overgang van de maag naar de twaalfvingerige darm verandert de pH van ongeveer 2 naar ongeveer 8. Dit wordt veroorzaakt door:

1. het splitsen van moleculen in het voedsel, waardoor er basische groepen ontstaan.
2. de alvleesklier die carbonaten afscheidt, waardoor de zure maaginhoud wordt geneutraliseerd.
3. de gal die zuur bindt.
4. de vetten die gesplitst worden waardoor er heel veel vetzuren ontstaan die zorgen voor een hoge pH.

Juist of onjuist?
Gal bevat verteringsenzymen.

1. juist
2. onjuist

Juist of onjuist?
Gal wordt geproduceerd in de lever.

1. juist
2. onjuist

Juist of onjuist?
Gal is een bloedafbraakproduct.

1. juist
2. onjuist

Juist of onjuist?
Gal is een ander woord voor lipase.

1. juist
2. onjuist

Juist of onjuist?
Gal emulgeert vetten.

1. juist
2. onjuist

Welke verteringsproducten worden opgenomen door de dunne darm?

1. enkelvoudige suikers, vetten, DNA en aminozuren
2. alle suikers, vetzuren, fosfaten en aminozuren
3. enkelvoudige suikers, vetzuren, stikstofbasen en aminozuren
4. enkelvoudige suikers, vetzuren, RNA, stikstofbasen en aminozuren

aan de slag

lezen 12.3.5 

maken en nakijken basiskennisvragen 12.3

maken begrippenlijst 12.3

Binnen = beginnen

Pak je laptop

Open lessonup

Open 10voorbiologie.nl

leerdoelen

1. je kunt van alle organen uit het verteringsstelsel uitleggen wat hier gebeurt (mechanische-/ chemische vertering en overige belangrijke processen) met betrekking tot het hele verteringsproces
   

dikke darm

• 1,5 m
  
• blinde darm - appendix
  
• endeldarm - anus
  
• darmflora
  
• vitamine K en water resorptie
  
• ontlasting = ontverteerde voedselresten, darmbacterien, afvalstoffen, water, slijm
  

Aan de bak!

maken en nakijken basiskennisvragen 12.3

maken begrippenlijst 12.3

Klaar? Ga extra oefenen.

https://biologiepagina.nl/Oefeningen/Verteringsstelsel/verteringsstelsel.htm (R)

https://biologiepagina.nl/Oefeningen/veteiwitkoolhydraat/vek.htm (T1)

https://biologiepagina.nl/ExamenHAVO/Vertering/examenvertering.htm (T1, T2, I)