Poëzie H4 - periode 4

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Lesdoelen

Je kunt vertellen uit hoeveel strofes een gedicht bestaat

Je kent de verschillende rijmschema’s

Je kunt verschillende soorten rijm herkennen

Maar eerst...

• Lezen we blz. 66 en 67
• Beantwoord je de vragen op blz. 68 

soorten rijm

rijm= klankovereenkomst tussen woorden of lettergrepen die niet te ver van elkaar staan

rijm naar plaats in het woord:

-alliteratie

- assonantie:  vol rijm en rijk rijm

alliteratie= beginletterrijm   >> de beginletters van opeenvolgende woorden zijn dezelfde.

voorbeelden:

witte wolken waaien

wie wil  wandelen, 

weg

Weliswaar wonderbaarlijk 

of: 

Liesje leerde Lotje lopen langs de lange Lindelaan

assonantie= klinkerrijm  >>

Herhaling van de klank (van de klinkers dus) in het midden van de woorden, zonder dat het rijmt. 

De woorden hebben dus gelijke klinkers in beklemtoonde lettergrepen. 

Assonantie heet ook halfrijm of klinkerrijm.

voorbeelden: 

Dromen over rovers.

Zweven en vergeten.

Mijn broertje vindt het gaaf om gade te slaan hoe de baby slaapt.

Volrijm

gelijke klinkers en medeklinkers vanaf de laatste beklemtoonde klinker.

voorbeeld

Twittermania

Als vogels in een volière

twitteren wij erop los

voorbij de ruimtelijke barrière

in een vrolijke chaos.

onderstreepte klinker is beklemtoond.

rime riche of rijk rijm

Bij rijk rijm wordt een bepaald woord steeds herhaald. Dit kan exact hetzelfde woord zijn, maar ook twee verschillende woorden die precies hetzelfde klinken. 

(hier: licht en ligt)

Liggen in de zon    Hans Andreus

Ik hoor het licht het zonlicht pizzicato 

de warmte spreekt weer tegen mijn gezicht 

ik lig weer dat gaat zo maar niet dat gaat zo

ik lig weer monomaan weer monodwaas van licht. 

Ik lig languit lig in mijn huid te zingen 

lig zacht te zingen antwoord op het licht 

lig dwaas zo dwaas niet buiten mensen dingen 

te zingen van het licht dat om en op mij ligt 

Ik lig hier duidelijk zeer zuidelijk lig zonder 

te weten hoe of wat ik lig alleen maar stil 

ik weet alleen het licht van wonder boven wonder 

en ik weet alleen maar alles wat ik weten wil. 

rijm naar plaats in het gedicht

Binnenrijm >>   als er binnen een versregel meerdere volrijmen 

                                staan.

eindrijm     >>    als het laatste woord van een versregel rijmt op 

                                een laatste woord van één van de volgende 

                                versregels.

De dichter kan eindrijm volgens een bepaald schema gebruiken. (zie volgende dia's)

binnenrijm

als er binnen een versregel meerdere volrijmen staan

Het heet dus binnenrijm als twee of meer woorden in dezelfde zin op elkaar rijmen.

voorbeeld

Diep van kleur is de geur van

wilde tijm met binnenrijm.

Het klinkt en blinkt als zon en

maan die aan de hemel staan.

eindrijm

als het laatste woord van een versregel rijmt op een laatste    woord van één van de volgende versregels.                

De dichter kan eindrijm volgens een bepaald schema gebruiken. (zie volgende dia's)

Corona-poëzie door Joke van Leeuwen

"Als die venijnige

ijzerenheinige

virusjes die je niet ziet

als die rond-hoppende

in de war schoppende

piepkleine stukjes verdriet

weg zullen kwijnen

en daarna verdwijnen

dat nergens nog eén overschiet

dan zal ik je kussen

maar ja, ondertussen

doe ik dat maar niet."

i

eindrijm

gekruist rijm

A

B

A

B

voorbeeld

Morgenrood van Levi Weemoedt

De week begint pas. Het is 

maandag kwart voor negen,           A

en ik roer nu al zo 

neerslachtig in m'n thee                   B

Maar ik zal sterk zijn: kijk! 

daarbuiten schijnt de regen!          A

En aan het venster piept de vleermuis vrolijk mee!                        B

eindrijm

gepaard rijm

A

A

B

B

Voorbeeld

Sint zat eens te denken                      A

Wat jou nu weer te schenken           A

Maar hij wist het nog steeds niet     B

Dus vroeg hij het maar aan PIet       B                    

eindrijm

omarmend rijm

A

B

B

A

Ida Gerhardt

's Nachts hoorden wij in 't holle huis             A

de ratten rennen langs de binten                    B

Zij scheurden spaanders van de plinten      B

In kasten viel de kalk tot gruis                           A

eindrijm

verspringend

A

B

C

A

B

C

Hij staat in een tuin in de stad         A

alleen en verloren en groot,              B

met wuivende kruin, en 't geruis    C

der winden door twijg en in blad    A

dit lied van verlangen en nood        B

is hoorbaar tot diep in het huis       C

eindrijm

slagrijm

A

A

A

A

A

voorbeeld

Als ik jou toch niet had                      A

Dan was je niet mijn schat               A

En lag ik nog in bad                            A

En was ik je nog niet zat                    A

eindrijm

gebroken rijm

A

B

C

B

C

A

voorbeeld

Ze noemt dit gebroken                     A

Het heeft wat minder rijm                B

De derde regel gaat zijn gang         C

De vierde brengt de lijm                   B

Vrijdag ....

Gaan we verder met:

• Strofebouw
• Enjambement
• Stijlfiguren
• Beeldspraak

Lesdoelen

Je kunt vertellen uit hoeveel strofes een gedicht bestaat

Je kent de verschillende rijmschema’s

Je kunt verschillende soorten rijm herkennen