6.1 De verwantschap tussen soorten

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

Paragraaf 1 Dierenwelzijn

Paragraaf 6.1 Verwantschap tussen soorten

Voorkennisvragen:

1. Wat zijn de verschillende organisatieniveaus in de biologie? Begin bij molecuul en eindig bij biosfeer.

2. Hebben mensen dezelfde genen? 

3. Hoeveel procent van onze genen zijn hetzelfde als de genen van een chimpansee?

Wanneer behoren dieren en planten tot dezelfde soort?

Voorkennis: organisatieniveaus

systeem aarde/biosfeer

ecosysteem

levensgemeenschap

populatie/soort

organisme --> orgaanstelsel --> orgaan --> weefsel --> cel-->
organel --> molecuul

6.1 Soorten en populaties

Leerdoelen:

• Je kunt de wetenschappelijke (binominale) naamgeving toepassen. 
• Je kunt het biologische soortbegrip uitleggen. 
• Je kunt uitleggen wat een hybride is, hoe deze ontstaat en wat dit zegt over de verwantschap van de ouderdieren. 
• Je kunt uitleggen wat een taxonoom doet.
• Je kunt de drie domeinen benoemen en uitleggen op grond waarvan organismen in deze groepen worden ingedeeld. 
• Je kunt het verschil tussen pro- en eukaryoten benoemen en voorbeelden van organismen geven die tot deze groepen behoren. 

Wat is een soort?

Organismen behoren tot dezelfde soort als ze:

- overeenkomst hebben in uiterlijke kenmerken

- samen vruchtbare nakomelingen kunnen krijgen.

Tegenwoordig ook DNA-onderzoek om vast te stellen of twee organismen tot dezelfde soort behoren. 

Hybriden

Organismen kunnen wel voortplanten, maar de nakomelingen zijn vaak onvruchtbaar!

Deze zonkey heeft een ezelvader en zebramoeder.

2014 Khumba  is wel onvruchtbaar - nauwe verwantschap tussen ezel en zebra

Hybriden

muilezel (♂ ezel ♀ paard), muildier (vice versa)

Hybriden

Killer bee (Europese and Afrikaanse bij), 

wel vruchtbaar

Hybriden

Mineola (mandarijn en grapefruit)

Hybriden

Romanesco

(bloemkool 

en broccoli)

Wetenschappelijke naamgeving

Nederlandse naam: vlaamse gaai

Wetenschappelijke naam: Garrulus glandarius L.

Garrulus = Geslachtsnaam

Glandarius = Soortnaam

L. = ontdekker, Linnaeus

Carl Linnaeus (1707- 1778)

Heeft zijn leven gewijd aan het systematisch indelen van dieren en planten.

taxonomie

Binominale naamgeving voorbeeld

Soortnaam bestaat uit: 

Geslachtsnaam + soortnaam

Ordening

Alle organismen op aarde zijn ondergebracht in een systeem:

ordening. Deze ordening geeft ook verwantschap weer (zie H7).

Begint bij de vier rijken (planten, dieren, bacterien, schimmels).

Taxonomische indeling (RAKOFGS)

Links de meest grote groep

Wie hoort bij wie?

Wie hoort bij wie?

Maak een stamboom

Taxonomie

Domeinen: 

• archaea
• bacteriën
• eukaryoten

Indeling in domeinen

kenmerk	archaea	bacteriën	eukaryoten
celmembraan	enkele laag fosfolipiden	dubbele laag fosfolipiden	dubbele laag fosfolipiden
kern	geen	geen	celkern
DNA	cirkelvormig	cirkelvormig	chromosomen

Ook heeft elk domein een ander type ribosomaal RNA

Volgens de indeling van Linnaeus is de slak Trivia monacha het meest verwant met....

1. Cleotrivia antillarum
2. Lymantria monacha
3. Monacha cantiana
4. Trivia arctiva

We kennen onder andere de volgende vier hominiden (mensachtigen):
1 Australopithecus africanus;
2 Homo erectus;
3 Homo sapiens neandertalensis;
4 Homo sapiens sapiens.
--> Hoeveel verschillende soorten zijn hierboven genoemd?

1. 1
2. 2
3. 3
4. 4

BINAS 78: Linnaeus kende alleen het dieren- en plantenrijk. Hij deelde de schimmels bij de planten in. Welke eigenschap onderscheidt het plantenrijk van het schimmelrijk?

1. Planten hebben grotere cellen dan schimmels
2. Plantencellen hebben een celkern, schimmelcellen niet
3. Planten maken hun eigen organische stoffen uit anorganische stoffen, schimmels niet
4. Plantencellen hebben een celwand, schimmelcellen meestal niet

6.1 Soorten en populaties

Leerdoelen:

• Je kunt de wetenschappelijke (binominale) naamgeving toepassen. 
• Je kunt het biologische soortbegrip uitleggen. 
• Je kunt uitleggen wat een hybride is, hoe deze ontstaat en wat dit zegt over de verwantschap van de ouderdieren. 
• Je kunt uitleggen wat een taxonoom doet.
• Je kunt de drie domeinen benoemen en uitleggen op grond waarvan organismen in deze groepen worden ingedeeld. 
• Je kunt het verschil tussen pro- en eukaryoten benoemen en voorbeelden van organismen geven die tot deze groepen behoren. 

Verwerking

Lees par 6.1

Maak opdr 2, 3, 4, 7, 8, 12