13.2 Cellen in het zenuwstelsel

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

13.2 Cellen in het zenuwstelsel

Voorkennisvragen:

1. Hoe noemen we zenuwcellen die signalen sturen van een motorisch centrum naar een spier?

2. Hoe noemen we de lange uitloper van een zenuwcel die het signaal doorgeeft?

3. Een oom van Jennifer heeft een hersenbloeding gehad in de motorische schors van de linkerhersenhelft. Dit gebied activeert de beenspieren. De hersenbloeding heeft geleid tot een uitval van dit centrum. Hij komt per ongeluk met z’n rechterbeen tegen een heet voorwerp.

Voelt hij dit? Onderbouw je antwoord met een argument.

4. Welk onderdeel van zenuwcellen vind je in een Ganglion?

Inhoud hoofdstuk

13.1 Bouw centraal zenuwstelsel (onderdelen hersenen) 2 lessen

13.2 Cellen in het zenuwstelsel

13.3 Impulsgeleiding (hoe gaan signalen door een zenuwcel) 2 lessen

13.4 Impulsoverdracht tussen neuronen 

13.5 Autonoom zenuwstelsel (onbewuste deel van het zenuwstelsel)

Een oom van Jennifer heeft een hersenbloeding gehad in de motorische schors van de linkerhersenhelft. Dit gebied activeert de beenspieren. De hersenbloeding heeft geleid tot een uitval van dit centrum. Hij komt per ongeluk met z’n rechterbeen tegen een heet voorwerp.
Voelt hij dit? Onderbouw je antwoord met een argument.

Een oom van Jennifer heeft een hersenbloeding gehad in de motorische schors van de linkerhersenhelft. Dit gebied activeert de beenspieren. De hersenbloeding heeft geleid tot een uitval van dit centrum. Hij komt per ongeluk met z’n rechterbeen tegen een heet voorwerp. Kan hij in een reflex zijn been wegtrekken? Onderbouw je antwoord met een argument.

Een man heeft een hersenbloeding gehad in de motorische schors van de linkerhersenhelft. Dit gebied activeert de beenspieren. De hersenbloeding heeft geleid tot een uitval van dit centrum. Hij komt per ongeluk met z’n rechterbeen tegen een heet voorwerp. Kan hij via een bewuste beweging zijn been wegtrekken? Onderbouw je antwoord met een argument.

Doel 13.2

Je leert uit welke cellen het zenuwstelsel is opgebouwd en hoe een reflex werkt

Reflex

Een snelle reactie op een prikkel zonder dat daarvoor eerst bewustwording optreedt.

Vaak ter bescherming/ voorkoming van problemen.

Reflexboog

Reflex

De aansturing van de spieren/klieren zonder betrokkenheid van de grote hersnenen.

Loopt meestal via het ruggenmerg en meteen weer terug.

Behalve als het via hersenzenuwen loopt, dan via de hersenstam (bijvoorbeeld pupilreflex, speekselreflex).

Reflex

Beschrijf stap voor stap wat er gebeurt als je in een legoblokje stapt. Vermeld ook het type cellen dat betrokken is.

Cellen in het zenuwstelsel

Neuronen (10%) – 86.000.000.000

Een neuron, of zenuwcel, is een speciaal soort cel die gespecialiseerd is in het ontvangen, verwerken en doorgeven van informatie

Gliacellen (90%)

Een gliacel is een cel die de neuronen ondersteunt in het uitvoeren van hun taak

Neuronen

Cellichaam: kern en 

celorganellen

Neuronen

Dendriet: uitloper die signalen opvangt van andere neuronen of zintuigcellen en richting het cellichaam stuurt

Neuronen

Axon: uitloper die signalen van het cellichaam doorstuurt naar andere neuronen of een spier/ klier

Neuronen

Myelineschede: isolerende laag rondom uitlopers (dendrieten of axonen)

Neuronen

Synaps: plaats waar neuronen signalen aan elkaar doorgeven

Neuronen

Neurotransmitter: chemische stof die berichten tussen zenuwcellen doorgeeft

Sensorisch neuron

Schakelneuron

Motorisch neuron

Zenuwen

Bundel van uitlopers van 

neuronen.

Gemengde zenuw: zowel uitlopers van

sensorische als motorische neuronen.

Gevoelszenuw: alleen uitlopers van sensorische neuronen.

Bewegingszenuw: alleen uitlopers van
motorische neuronen. 

Gliacellen

Ondersteunende cellen in het zenuwstelsel:

• Astrocyten
• Oligodendrocyten
• Microgliacellen
• Ependymcellen
• Cellen van Schwann

Astrocyten

Stervormig met lange uitlopers.

Regelen de uitwisseling van 

stoffen tussen bloed en 

hersenen.

Geven steun aan neuronen.

Hebben een rol bij herstel na

beschadiging.

Oligodendrocyten

Klein, komen verspreid in het CZS voor.

Vormen de myelineschede rond

uitlopers in de hersenen en het

ruggenmerg.

Microgliacellen

Spelen een rol bij de afweer tegen ziekteverwekkers.

Ependymcellen

Dekweefselcellen die hersenkamers (gevuld met hersenvloeistof) en het centrale

kanaal van het ruggenmerg

bedekken.

Produceren hersenvocht en zijn

bedekt met trilharen.

Cellen van Schwann

Vormen de myelineschede om de lange uitlopers van neuronen buiten het CZS, dus in het perifere zenuwstelsel.

Rol bij herstellen van neuronen.

Insnoeringen van Ranvier

In de myelineschede van uitlopers

zitten insnoeringen waar de

zenuwcel niet geïsoleerd is:

insnoeringen van Ranvier.

Doel 13.2

Je hebt geleerd uit welke cellen het zenuwstelsel is opgebouwd en hoe een reflex werkt

Begrippen 13.2

reflex, reflexboog, aangeleerd/ aangeboren, gliacellen, cellen van Schwann, myelineschede, dendriet, axon, synaps, neurotransmitter, atrocyten, oligodentrocyten, insnoeringen van Ranvier, microgliacellen, ependymcellen

Aan de slag met leerdoel

Multipele sclerose (MS) is een aandoening waarbij de meylineschedes rondom axonen worden aangevallen door iemands eigen immuunsysteem. MS blijkt vooral een ziekte te zijn die het CZS aanvalt. Welke cellen worden bij mensen met MS afgebroken?