HV2 les 7 lijdend voorwerp & meewerkend voorwerp

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 1

Vandaag

Lezen

H6 herhaling persoonsvorm, onderwerp, werkwoordelijk gezegde

Uitleg H6 lijdend voorwerp en meewerkend voorwerp

Aan de slag: keuzebord

Te behandelen grammatica Kern

H5 Taalkundig ontleden (zelfstandig naamwoord, lidwoord, bijvoeglijke naamwoord, bijwoord, voorzetsel. voornaamwoorden, soorten werkwoorden): afgerond

H6 Redekundig ontleden (persoonsvorm, onderwerp, werkwoordelijk gezegde, lijdend voorwerp, meewerkend voorwerp, voorzetselvoorwerp, bijwoordelijke bepaling): mee bezig

H20 Koppelwerkwoord en naamwoordelijk gezegde: 

H21 Voornaamwoorden & telwoorden: mee bezig

H35 Samengestelde zinnen en voegwoorden:

H36 Bijvoeglijke bepaling & bijstelling: 

Lezen

Lesdoelen

Na deze les:

weet je hoe je de persoonsvorm, het onderwerp, het werkwoordelijk gezegde, het lijdend voorwerp en het meewerkend voorwerp vindt in een zin.

Persoonsvorm PV

De PV is altijd een werkwoord. 

De volgende morgen lag de groene enveloppe op de mat.

1. De vraagproef

Maak een vragende zin. Het werkwoord dat vooraan komt te staan is de PV. 

Lag de volgende morgen de groene enveloppe op de mat?

2. De tijdproef

Verander de tijd van de zin. Het werkwoord dat verandert is de PV. 

De volgende morgen ligt de groene enveloppe op de mat.

3. De getalproef

Verander het getal (enkelvoud/meervoud) van het onderwerp. Het werkwoord dat verandert is de PV. 

De volgende morgen lagen de groene enveloppen op de mat. 

Zinsdelen

De volgende morgen | lag | de groene enveloppe | op de mat.

Begin altijd met het verdelen van de zin in zinsdelen. Een zinsdeel is één woord of een groepje woorden dat bij elkaar hoort.

Wat je voor de persoonsvorm kunt zetten, is een zinsdeel:

Lag de volgende morgen de groene envelop op de mat?

De volgende morgen lag de groene enveloppe op de mat. 

De groene enveloppe lag de volgende morgen op de mat.

Op de mat lag de volgende morgen de groene enveloppe.

 Dit zijn de zinsdelen:

lag

de volgende morgen

de groene enveloppe

op de mat

 

Onderwerp OW

1. Gebruik Wie/Wat + PV

De magere jongen stond in het doel.

PV: stond

Onderwerp = Wie/Wat + PV

Wie/Wat stond? de magere jongen stond

Onderwerp: de magere jongen

Onderwerp OW

2. Verander de persoonsvorm van meervoud naar enkelvoud of andersom. Het onderwerp verandert mee. 

De magere jongen stond in het doel.                 De magere jongens stonden in het doel.

Onderwerp: de magere jongen

3. Maak de zin vragend. Het zinsdeel dat meteen na de pv komt te staan, is het onderwerp. 

Stond de magere jongen in het doel?

Werkwoordelijk gezegde WG

Alle werkwoorden in de zin.

Ook delen van scheidbare werkwoorden: 

opletten - let…op

De woordjes ‘te’ en ‘aan het’ horen bij het WG.

Hij zat op de rug van het paard een boek te lezen.

WG: zat te lezen

De kinderen zijn tikkertje aan het spelen.

WG: zijn aan het spelen

Werkwoordelijk gezegde

Soms is het WG maar één werkwoord, dat is dan ook altijd de PV.

Soms zijn het er meer. 

Lijdend voorwerp

Het lijdend voorwerp is ook een zinsdeel.

Niet alle zinnen hebben een lijdend voorwerp!

Hoe vind je het LV?

1. Noteer het onderwerp en het werkwoordelijk gezegde

2. Stel de vraag: Wat/Wie + onderwerp + werkwoordelijk gezegde

Antwoord = lijdend voorwerp

Maak aantekeningen

Lijdend voorwerp: stappenplan

1. Noteer het OW en het WG

 

2. Stel de vraag: Wat/Wie + WG + OW

Antwoord = LV

Tom (OW)| leest (WG) |een mooi boek| in zijn vrije tijd. 

1. Tom = OW 

    leest = WG

2. Wat leest Tom? Een mooi boek = LV

Heb je het begrepen?

Mascha | koopt | altijd | drop.

Wat is het lijdend voorwerp?

 

1 vinger: koopt

2 vingers: altijd

3 vingers: Mascha

4 vingers: drop

Meewerkend voorwerp

Een meewerkend voorwerp kan in een zin staan, maar dat hoeft niet. 

Er staat altijd maar maximaal één meewerkend voorwerp (mv) in een zin.

Om het meewerkend voorwerp te vinden is het belangrijk dat je de zinsdelen in de juiste volgorde kunt ontleden. 

1. Je begint met het zoeken van de persoonsvorm en het onderwerp van de zin.

2. Vervolgens verdeel je de zin in zinsdelen.

3. Daarna zoek je het werkwoordelijk gezegde en het lijdend voorwerp op.

Pas als je al het bovenstaande begrijpt, ga je verder met het meewerkend voorwerp.

Meewerkend voorwerp

Het meewerkend voorwerp (mv) kun je vinden door de volgende vraag te stellen:

meewerkend voorwerp: aan/voor wie + (werkwoordelijk) gezegde + onderwerp + (lijdend voorwerp) 

Let op: Het voorzetsel 'aan' of 'voor' kan bijna altijd worden weggelaten of toegevoegd bij het meewerkend voorwerp.

Meewerkend voorwerp

Hij heeft aan Sanne een cadeau gegeven.

stap 1) pv: heeft

stap 2) zinsdelen maken

stap 3) wg: heeft gegeven

stap 4) ow: wie/wat heeft gegeven? hij

stap 5) lv: wie/wat heeft hij gegeven? een cadeau

stap 6) mw: aan (of voor) wie heeft hij een cadeau gegeven? aan Sanne

Let op: in deze zin kun je eenvoudig het voorzetsel ‘aan’ weglaten: ‘Hij heeft aan Sanne een cadeau gegeven.’ Als dat kan, weet je dus al dat je te maken hebt met een meewerkend voorwerp.

Meewerkend voorwerp

Vorige week wilden Bart, Kees en Ben een cadeaubon gaan kopen voor de jarige juf.

stap 1) pv: wilden

stap 2) zinsdelen maken

stap 3) wg: wilden gaan kopen

stap 4) ow: wie/wat wilden: Bart, Kees en Ben

stap 5) lv: wie/wat wilden Bart, Kees en Ben gaan kopen: een cadeaubon

stap 6) mv: voor (of aan) wie wilden Bart, Kees en Ben een cadeaubon gaan kopen: voor de jarige juf

Meewerkend voorwerp

Ik hang mijn jas aan de kapstok.

pv: hang

zinsdelen maken

wg: hang

ow: wie/wat hang(t): ik

lv: wie/wat hang ik: mijn jas

mv: aan/voor wie hang ik: geen mv in deze zin!

Aan de slag

Huiswerk nakijken: H6 opdr 1 t/m 5

Lezen theorie blz. 28 en blz. 194/195 (herhaling vorig jaar) over lijdend voorwerp en meewerkend voorwerp.

Keuze:

Ik vind het nog lastig en wil oefenen: maken H6 opdr. 7. 

Gebruik de extra instructie: de uitlegfilmpjes op dia 23.

Ik begrijp het goed: maak de verdiepende opdracht creatief schrijven op dia 20 t/m 22.

Verdiepende opdracht creatief schrijven

stap 1

Schrijf een korte creatieve tekst (minimaal 150 woorden) waarin je bewust gebruikmaakt van lijdende en meewerkende voorwerpen. Je mag kiezen uit de volgende onderwerpen:

Een dag uit het leven van een beroemd persoon

Een spannend avontuur in een onbekende stad

Een bijzondere ontmoeting met een onbekende

Gebruik minimaal vijf zinnen met een lijdend voorwerp en minstens drie zinnen met een meewerkend voorwerp. Let op de spelling, grammatica en interpunctie. 

Lees verder op de volgende dia.

Verdiepende opdracht creatief schrijven

stap 1 vervolg

💡 Tip: Onderstreep het lijdend voorwerp en zet het meewerkend voorwerp tussen haakjes.

Voorbeeld:

Mijn broer kocht een prachtige fiets voor zijn verjaardag.

De verkoper gaf (hem) een mooie korting.

Verdiepende opdracht creatief schrijven

stap 2 teksten uitwisselen en feedback geven

Wissel je tekst uit met een klasgenoot.

Lees elkaars tekst aandachtig door.

Controleer of de ander lijdende en meewerkende voorwerpen correct heeft gebruikt.

Geef feedback op de volgende punten:

Spelling, grammatica en interpunctie. 

Schrijf minimaal drie verbeterpunten én drie complimenten op.

Extra instructie

Filmpje lijdend voorwerp

Filmpje meewerkend voorwerp

Volgende les

We gaan verder met redekundig ontleden: H6 voorzetselvoorwerp en bijwoordelijke bepaling.

Zijn voor jou de lesdoelen behaald

Ik kan in een zin de volgende zinsdelen benoemen:

- persoonsvorm

- werkwoordelijk gezegde

- onderwerp

- lijdend voorwerp

- meewerkend voorwerp