Herhaling zinsontleding

• Nederlands
• MBO
• Studiejaar 1

Herhaling zinsontleding

Doel van deze les

- Herhalen van alle zinsdelen

- Oefenen met ontleden

Zinnen ontleed je altijd in een vaste volgorde

1. Persoonsvorm 
2. Werkwoordelijk gezegde
3. Onderwerp
   
4. Lijdend voorwerp
5.  Meewerkend voorwerp
6. Bijwoordelijke bepaling

Houd altijd deze volgorde aan
als je een zin ontleed!

1. Persoonsvorm

• De persoonsvorm is altijd
  een werkwoord
  
  (zoals lopen, gaan, zijn)
  
  
• Je kunt de persoonsvorm
  van tijd veranderen.

Voorbeeld

• Ik loop naar school .  
  >>>   Ik liep naar school
  loop = persoonsvorm
  
  
• Ik heb frietjes gegeten.
  >>> Ik had frietjes gegeten
  heb = persoonsvorm

Verander de zin van tijd om de persoonsvorm te vinden.

Jason heeft zijn buurvrouw niet meer gezien.

Wat is de persoonsvorm in deze zin?

Jason heeft zijn buurvrouw niet meer gezien.

Verander de zin van tijd om de persoonsvorm te vinden.

Abel probeerde een tien te halen voor zijn toets.

Wat is de persoonsvorm in deze zin?

Abel probeerde een tien te halen voor zijn toets.

2. Werkwoordelijk gezegde

• Naast de persoonsvorm kunnen er ook andere werkwoorden in een zin staan.
  
  
• Als deze andere werkwoorden zijn samen met de persoonsvorm het werkwoordelijk gezegde.

Voorbeeld

• Ik ben naar school gelopen.  
  ben = persoonsvorm
  ben gelopen = ww.gezegde
  
  
• Ik heb frietjes gegeten.
  heb = persoonsvorm
  heb gegeten = ww.gezegde

2. Werkwoordelijk gezegde

Let op!

• Ook splitsbare delen van werkwoorden horen bij het werkwoordelijk gezegde.
  
  
• Als er "aan het" of "te" voor het wekwoord staat, horen die ook bij het werkwoordelijk gezegde.

Voorbeeld

• Ik bel je morgen even op.
  bel = persoonsvorm
  bel op = ww.gezegde, want het hele werkwoord = opbellen
  
  
• Ik sta hier te wachten.
  sta = persoonsvorm
  heb gegeten = ww.gezegde

Wat is het ww gezegde in deze zin?

Jason heeft zijn buurvrouw niet meer gezien.

Wat is het ww gezegde in deze zin?

Abel probeerde een tien te halen voor zijn toets.

3. Onderwerp

Het onderwerp is het zinsdeel dat iets is of dat iets doet in de zin.
(wie / wat + persoonsvorm & ww. gez)

Het onderwerp is een setje met de persoonsvorm. Als de persoonsvorm enkelvoud is, is het onderwerp ook enkelvoud.

Voorbeeld

• Ik bel je morgen even op.
  >>> Wie belt op?
  Ik  = onderwerp
  
  
• De juf geeft de kinderen een tien.
  >>> Wie geeft?
  De juf = onderwerp

Wat is het onderwerp in deze zin?

Op dierendag geeft Freek Vonk de koningspython een lekker hapje.

1. Op dierendag
2. Freek Vonk
3. de koningspython
4. een lekker hapje

3. Onderwerp

Let goed op dat je alle woorden opschrijft die bij het onderwerp horen.

Voorbeeld
De aardige juf uit Breda geeft haar leerlingen een tien.

De aardige juf uit Breda = onderwerp
>>> Deze woorden horen allemaal bij elkaar: de,  aardige, uit en Breda kunnen niet zonder elkaar op een andere plek in de zin gezet worden.

Wat is het onderwerp in deze zin?

De groep studenten uit Zeeland heeft soms last van vertraging met het ov.

1. de groep
2. studenten uit Zeeland
3. de groep studenten
4. de groep studenten uit Zeeland

4. Lijdend voorwerp

• Met het lijdend voorwerp wordt iets gedaan door het onderwerp.
  
  
• Het lijdend voorwerp doet dus zelf niks, maar ondergaat wat het onderwerp doet.
  
  
• Let op: niet iedere zin heeft een lijdend voorwerp.

Voorbeeld

• Freek aait de python.
  - Wat aait Freek?
  - Waar wordt iets mee gedaan 
     door Freek?
  
  >>> de python = lijdend voorwerp

Wat is het lijdend voorwerp in deze zin?

Onze school heeft vandaag een open dag georganiseerd.

1. Onze school
2. heeft georganiseerd
3. vandaag
4. een open dag

5. Meewerkend voorwerp

• Het zinsdeel dat iets ontvangt.
  
  
• Begint vaak met aan of voor, of je kunt aan / voor erbij denken.
  
  
• Stel de vraag: "aan wie/voor wie"
  + pv + onderwerp + ww.gezegde
  
  
• Niet iedere zin heeft een meew.vw
  
  

Voorbeeld

• Mijn klasgenoot stuurt mij morgen een e-mail over de opdracht.
  
  - Aan wie wordt er iets gestuurd?
  - Mijn klasgenoot stuur (aan) mij een e-mail over de opdracht.
  
  >>> Mij = meewerkend voorwerp.

Wat is het meewerkend voorwerp in deze zin?

Op dierendag geeft Freek Vonk geeft de koningspython een lekker hapje.

1. Op dierendag
2. Freek Vonk
3. de koningspython
4. een lekker hapje

6. Bijwoordelijke bepaling

• geven meer informatie over de plaats, tijd, de manier waarop, of waarom. 
• Ook het woordje niet is een bijw.bepaling.
  
• Er kunnen meerdere bijwoorde-lijke bepalingen in de zin staan.
  
• Niet in elke zin staan bijwoordelijke bepalingen.

Voorbeeld

• Morgen moeten de studenten
  een toets maken met pen en papier in lokaal 007.
  
  Wanneer?   >>> Morgen
  Hoe?             >>> met pen en papier
  waar?           >>> in lokaal 007
  
  
• Dit zijn allemaal bijw.bepalingen

Wat zijn bijwoordelijke bepalingen in deze zin?

Vorig jaar heeft Samir het museum drie keer bezocht met zijn zusje.

1. Vorig jaar
2. drie keer
3. het museum
4. met zijn zusje

De ambassadeur

heeft

vorig jaar

een reis naar Mali

gemaakt

met zijn vrouw.

Pv

Ww.gez.

Ond.

Lv

Mv

Bijw.bep.

Tijdens de feestavond

maakte

de jury

de winnaars

bekend

Pv

Ww.gez.

Ond.

Lv

Mv

Bijw.bep.

aan het publiek.

Steeds vaker bieden de krantenuitgevers hun lezers het internetnieuws tegen betaling aan.

Wat is de persoonsvorm?

Steeds vaker bieden de krantenuitgevers hun lezers het internetnieuws tegen betaling aan.

Wat is het werkwoordelijk gezegde?

Steeds vaker bieden de krantenuitgevers hun lezers het internetnieuws tegen betaling aan.

Wat is het onderwerp?

Steeds vaker bieden de krantenuitgevers hun lezers het internetnieuws tegen betaling aan.

Wat is het lijdend voorwerp?

Steeds vaker bieden de krantenuitgevers hun lezers het internetnieuws tegen betaling aan.

Wat is het meewerkend voorwerp?

Steeds vaker bieden de krantenuitgevers hun lezers het internetnieuws tegen betaling aan.

Noem de bijwoordelijke bepaling(en).

Lidwoorden

Lidwoorden

Er zijn er drie: 

• De
• Het 
• Een

Zelfstandig naamwoord

Kun je de, het of een voor plaatsen. Ook eigen namen zijn zelfstandige naamwoorden.

Voorbeelden:

- de tafel

- het boek

- een lokaal

Welke woord is een zelfstandig naamwoord?

We zagen aan de wapperende vlag dat de bouwvakkers het hoogste punt hadden bereikt.

1. we
2. vlag
3. hadden
4. hoogste

Welke woord is een zelfstandig naamwoord?

We zagen aan de wapperende vlag dat de bouwvakkers het hoogste punt hadden bereikt.

1. zagen
2. bouwvakkers
3. de
4. bereikt

Welke woord is een bijvoeglijke naamwoord?

We zagen aan de wapperende vlag dat de bouwvakkers het hoogste punt hadden bereikt.

1. we
2. vlag
3. hoogste
4. bereikt