H4: Literatuurgeschiedenis alle onderwerpen 2022

1 / 63
volgende
Slide 1: Tekstslide
NederlandsMiddelbare schoolhavoLeerjaar 4

In deze les zitten 63 slides, met interactieve quiz, tekstslides en 2 videos.

Onderdelen in deze les

Slide 1 - Tekstslide

Slide 2 - Tekstslide

Slide 3 - Tekstslide

Slide 4 - Tekstslide

De Nederlands taal in de middeleeuwen

Slide 5 - Tekstslide

Lezen en schrijven in de middeleeuwen
Er werd maar weinig op schrift gesteld, omdat:
  • perkament erg duur was, 
  • het schrijven duurde erg lang 
  • er konden maar weinig mensen lezen/schrijven
De overdracht ging dus veelal van mond op mond; literatuur werd voorgedragen. Daarom rijmde er ook zoveel. Dat kun je beter onthouden!

Slide 6 - Tekstslide

Slide 7 - Tekstslide

Slide 8 - Tekstslide

Slide 9 - Tekstslide

Slide 10 - Tekstslide

Slide 11 - Tekstslide

Slide 12 - Tekstslide

Karel ende Elegast is

een voorhoofse roman of Karelroman, omdat:
- vrouw wordt bruut behandeld (geslagen in gezicht)
- vrouw is inzet van het tweegevecht tussen Elegast en Eggeric
- Karel de Grote staat centraal
- trouw (Elegast) en ontrouw (Eggeric)

Slide 13 - Tekstslide

Middeleeuwse boekproductie
Hoe kwamen de boeken in de middeleeuwen tot stand?
Bijlage 1 in het groene boekje literatuurgeschiedenis

Slide 14 - Tekstslide

0

Slide 15 - Video

Monnikenwerk dus

Slide 16 - Tekstslide

Monnikenwerk
Het kopiëren en illustreren van boeken vereiste 
veel tijd, precisie en geduld --> monnikenwerk! 

Open de website op de volgende 
slide en bestudeer de tekst 
Of bestudeer de bijlage in groene boekje
(blz. 27/28)


Slide 17 - Tekstslide

Slide 18 - Link

Monnikenwerk
Handgeschreven teksten door monniken:  handschriften of manuscripten 
De monniken schreven in een scriptorium (schrijfatelier) op kostbaar perkament, een dun papierachtig materiaal, gemaakt van huid van kalveren, koeien, geiten, schapen, konijnen of ezels. 


Het kopiëren en illustreren van boeken vereiste 
dus veel tijd, precisie en geduld. 
Het was echt monnikenwerk! 

Slide 19 - Tekstslide

Jullie hebben opgezocht:


kopiist
rubricator
initiaal
lombarden en randen
legger
miniatuur
illuminator

Slide 20 - Tekstslide

 kopiist 
Een kopiist was een monnik die boeken overschreef. Voor de komst van de boekdrukkunst was overschrijven de enige manier om boeken te vermenigvuldigen.

Slide 21 - Tekstslide

Rubricator
Een rubricator was een persoon die met rode inkt de plaatsen aanduidde waar hoofdletters en versieringen moesten komen. 

Slide 22 - Tekstslide

initiaal
Grote, getekende, geschilderde of gedrukte beginletter aan het begin van een tekst in een codex of gedrukt boek of aan het begin van een deel (hoofdstuk, paragraaf e.d.) daarvan.


Slide 23 - Tekstslide

lombarden en randen



Een lombarde is een type van initiaal dat in handschriften vaak gebruikt werd om het begin van verzen en paragrafen aan te duiden. 

Slide 24 - Tekstslide

legger
Het exemplaar van een handschrift dat overgeschreven moest worden door de kopiist.

Slide 25 - Tekstslide

Miniatuur
= een illustratie/tekening in het boek. Dat kon bladvullend zijn, maar vaak versiering van een hoofdletter. 

 Op een miniatuur zie je vaak een heilige of een voorstelling van de tekst die erna volgt. Wie zie je op deze miniatuur?  

Slide 26 - Tekstslide


Versieren van beginletters door de illuminator
:



De illuminator, ook wel 'verluchter' genoemd, bracht de beginletters (initialen) aan in de door de kopiist vrijgelaten ruimte.

Deze beginletters werden vaak fraai versierd met bloemen, geometrische figuren of fantasiedieren.

In kostbare handschriften werd hiervoor goudverf of zelfs bladgoud gebruikt.
Op het bladgoud weerkaatste het zonlicht. Vandaar dat men sprak van een illuminator (illumineren is 'licht' aanbrengen).

Slide 27 - Tekstslide

Boekdrukkunst
  • Eind middeleeuwen: uitvinding boekdrukkunst
  • Hierdoor: goedkopere boeken, bereikbaar voor publiek
  • Poëzie:  werd omgezet in proza, want hoefde niet meer onthouden te worden

Slide 28 - Tekstslide

Slide 29 - Tekstslide

Slide 30 - Tekstslide

Slide 31 - Video

Slide 32 - Link

Slide 33 - Tekstslide

Slide 34 - Tekstslide

Slide 35 - Tekstslide

Slide 36 - Tekstslide

Slide 37 - Tekstslide

Slide 38 - Tekstslide

Slide 39 - Tekstslide

Slide 40 - Tekstslide

Slide 41 - Tekstslide

Slide 42 - Tekstslide

Slide 43 - Tekstslide

Slide 44 - Tekstslide

Slide 45 - Tekstslide

Slide 46 - Tekstslide

Slide 47 - Tekstslide

Slide 48 - Tekstslide

Slide 49 - Tekstslide

          Gezelschapsspel --> emblematiek
  • Boeken met emblemata waren populair bij de burgers in de 17e eeuw. 
  • Het was een populaire spelvorm om de diepere boodschap te raden uit motto en pictura. Het subscriptio gaf het antwoord.

Slide 50 - Tekstslide

Slide 51 - Tekstslide

 Emblemata:
  • Raadselachtige, vaak humoristische prentjes waarin een boodschap verborgen zit.
  • Veelal over liefde en/of het huwelijk

Slide 52 - Tekstslide

        Emblematiek
Emblema = "plaatje met een praatje" (mv emblemata)

Utile dulci = lering en vermaak
3 delige vorm:   motto = opschrift
                              pictura = plaatje
                              subscriptio = onderschrift

Slide 53 - Tekstslide

         Betekenis emblemen:
  • Combinatie van de 3 onderdelen: motto, pictura & subscriptie
  • Nieuwsgierigheid van de lezer: motto of de pictura 
  • Subscriptio: ter uitleg en verdieping






Slide 54 - Tekstslide


  • Liefdesemblematiek: Wijze lessen over liefde. Op veel pictura's staat cupido afgebeeld. Verliefde jongens geven de boekjes aan meisjes. 
  • Realistische emblematiek: Hierin worden realistische situaties uit het dagelijks leven beschreven om hier lessen uit te kunnen trekken. 
  • Moreel-didactische en stichtelijk-religieuze emblematiek: Hierin werd verteld hoe je je leven het best kunt inrichten. 
            Welke soorten emblemata zijn er?

Slide 55 - Tekstslide

       Bekende embleembundels:
  • Daniël Heinsius (1580-1655): Quaeris quid sit amor + Het ambacht van Cupido
  • Otto Vaenius (1556-1629): Amorum emblemata
  • Pieter Hooft (1581-1641): Emblemata amatoria
  • Jacob Cats (1577-1660): Sinne- en minnebeelden

Slide 56 - Tekstslide

Op glad ijs 
Cupido leert het spel dat Holland heeft gevonden, Hij proeft te gaan op ’t ijs, hij heeft twee schaatsen aan. Hij heeft twee ijzers scherp aan zijne voet gebonden, Daar mede dat hij meijnt, op ’t water vast te staan. Het ijs van zelfs is glad, de ijzers glad daartegen, men valt zeer lichtlijk daarop of ook daarin. Met vrijen gaat alzo: die niet en is te degen
geslepen op het werk, die duizelt in de min. 

Slide 57 - Tekstslide

Betekenis:
Op het plaatje zeer prominent aanwezig: Cupido, god van de liefde, die met zijn pijlen op mensen schiet en ze zo verliefd maakt.

Slide 58 - Tekstslide

Les deux sont un [De twee zijn één]

Daniel Heinsius
De boom die met zijn top zeer hoog en wijd gerezen niet verre van 't gebouw des hemels schijnt te wezen, met vruchten schoon bekleed: de vruchten die men meent
van hem alleen te zijn, die heeft hij maar ontleend.
Met 't maagdom [=maagdelijkheid] is 't alzo: wie dochters wil beërven moet zelf geen maagd meer zijn, maar haar maagdom derven [=kwijtraken] en worden ingelijfd door Venus in de man die van een maagd alleen veel maagden maken kan.

Slide 59 - Tekstslide

Dit subscripto een les voor:
A
de mannelijke lezer
B
de vrouwelijke lezer

Slide 60 - Quizvraag

Uitleg:
  • Cupido geeft goede voorbeeld door boom te enten  > takje van de ene boom gehecht aan een andere boom: samen verder groeien voor vruchten
  • Goede eigenschappen beide bomen > sterke nakomelingen 
  • Voorbeeld voor vrouw: zoeken van man en krijgen van kinderen
     open staan voor toenaderingspogingen van         mannelijke aanbidders

Slide 61 - Tekstslide

         In het kort: emblematiek in de 17e eeuw
In dit genre worden woord en beeld gecombineerd.
                                                                                                                       
Het bestaat uit 3 onderdelen:
* een afbeelding (de pictura)
* een eenregelige tekst (motto)
* een langer onderschrift in proza of poëzie (subscriptio)

Auteur en beeldend kunstenaar werken samen. 
Er zit een wijze les in. 

Doel: activeren. De onderdelen versterken elkaar. Het is een literair spel. 


Slide 62 - Tekstslide

Volgende les
Bredero en 'De klucht van de koe'

Slide 63 - Tekstslide