UvA- geschiedenis en film didactiek

• Geschiedenis
• WO

Venus of Willendorf

• 25.000 - 30.000 jaar oud
• Oudste beeldje dat ooit gevonden is
• Het beeldje is een bron: wanneer, wat, waar, waarom, hoe, hoeveel, etc. 
• Een geschreven tekst is een bron, schilderij, spotprent, opera, kleding, etc.
  
• Film (bewegend beeld en geluid) is een bron 

Vandaag

1. Presenteer ik kort een onderzoek: huidige stand van zaken mbt het inzetten van film in de geschiedenisles
2. Neem ik jullie aan de hand van de film Quo Vadis, Aida? mee naar lagen van benadering bij het inzetten van film in de klas
3. Bedenken we vragen die je kunt toepassen bij het inzetten van jouw gekozen films in de klas
   
   

Doel: aan het eind van deze werkgroep-bijeenkomst kunnen jullie bewust bekwaam film inzetten in de geschiedenisles

Opdracht

Drie geschiedenisfilms die je het meest bruikbaar vindt voor in de geschiedenisles: welke klas welk niveau en waarom?

Waarom films?

• Beeldmateriaal vergroot de motivatie en concentratie
  
• Brengt het onderwerp meer tot leven
  
• Lesstof wordt sneller begrepen en beklijft beter
  
• Zet aan tot interactie en discussie
  
• Beter geschikt voor minder taalvaardige leerlingen
  
• Leerlingen krijgen meer plezier in het leren
  
• Leerlingen onthouden en/of begrijpen beelden beter dan tekst

De essentie van geschiedenis: het vormen van beelden van het verleden. Die beelden moeten voldoen aan bepaalde eisen van objectiviteit en betrouwbaarheid. Om tot zulke beelden te komen passen historici redeneerwijzen toe.

(bron: Geschiedenisdidactiek handboek voor vakdocenten)

Wat is de essentie van een filmmaker?

‘Geschiedenis’ en ‘Film’

• Geschiedenis: het vormen van beelden van het verleden. Die beelden moeten voldoen aan bepaalde eisen van objectiviteit, multiperspectiviteit, betrouwbaarheid en is een construct op basis van bronnen
  
  
  
• Film (bewegend beeld en geluid): enscenering op basis van een persoonlijke boodschap eventueel onderbouwd met bronnen 
  
  
• Artistieke vrijheid versus historische waarachtigheid

Problemen

• Films bevatten fictieve elementen die leerlingen niet herkennen
  
• Beeldtaal moet gelezen kunnen worden
  
• Commerciële producten die gericht zijn op een groot publiek
  
• Slachtofferperspectief i.p.v multiperspectief
• Mythische voorstellingen i.p.v. historische ‘werkelijkheid’
  
• Narratief waardoor een beroep wordt gedaan op de emotionele betrokkenheid dat vooral contemporaine waarden reflecteert

Problemen

• Je hebt te maken met anachronismen 
• Beeld is krachtiger dan context 
• Een historisch gegeven wordt benadrukt en ‘losgeweekt’ uit de historische context (symbolische of iconische waarde van morele aard)
• Film wordt ingezet ter vervanging van lesmateriaal. Met name wanneer WO2 het onderwerp is (zie volgende slide)

Maar goed..

De films zijn er, het zijn bronnen, het is de taal van de leerlingen, dus we moeten er wat mee

Historisch bronnen onderzoek

1. Redeneren over de bron: Wat is het voor bron? Wie heeft de bron gemaakt? Waar is de bron gemaakt? Wanneer is de bron gemaakt?
   
   
2. Redeneren met de bron: Hoe betrouwbaar is de bron? Hoe representatief is de bron? Hoe bruikbaar is de bron?

Lagen van benadering bij het didactisch inzetten van een historische (onderwijs)film 

1: Context

2: Filmische laag

3: Symbolische laag

4: Historische laag 

--> Quo Vadis, Aida?

1. Context van film

Vaardigheid: onderzoeken - Historiciteitsbewustzijn

• Geldschieters voor een film
  
• Landen van productie
  
• Plekken van vertoning
• Tijdsgeest & cultuur
• Receptiegeschiedenis van de film
• Wat is het doel van de maker met zijn film?
  
• Wat is de boodschap van zijn film?
  
• In hoeverre beïnvloedt dit doel van de maker mijn interpretatie van het verbeelde verleden? Wat doet dit met mij?

"Het was moeilijk om goedkeuring te krijgen voor het maken van deze film. Er waren veel uitdagingen. Om te beginnen moest ik dealen met de emoties die dit onderwerp bij mij losmaakt. Ook waren er financiële uitdagingen aangezien Bosnië maar één film per jaar maakt en met slechts weinig budget. We hadden een coproductie met negen Europese landen. Dat is hard werken. Maar ik ben enorm dankbaar dat Europese coproducties bestaan. Deze producers waren erg dapper."  (Regisseur Jasmila Žbanić)

Bekijk de volgende video essay om duidelijk te maken dat het verhaal van Jasmila Žbanić ook een verhaal is in een bepaalde context in een bepaalde tijd. 

2. Filmische laag

Vaardigheid: filmisch analsyeren - Realiteitsbewustzijn

• Hoe wordt het historische verhaal filmisch vormgegeven: camera, montage, muziek, geluid, art-direction?
  
• Zijn er zaken die me met betrekking tot de filmische laag zijn opgevallen?
  
• Wat zou de bedoeling van de maker hierbij geweest zijn?
• Welke mate van intertekstualiteit is aanwezig?

Bekijk de trailer.

LET OP:

Vergeet het geluid niet aan te zetten

3. Symbolische laag

Vaardigheid: reflecteren - Waardebewustzijn

• Welke dieper liggende maatschappelijke of ideologische betekenissen liggen achter historische filmverhalen
• Welke specifieke waarden, normen en mentaliteiten zitten in de historische film vervat en hoe deze worden gereflecteerd
• Oog voor mechanismen zoals stereotypering, actualisering, enzovoort
• Zijn de waarden en normen in de film historisch of actueel?
  

Docent

Bekijk het fragment

Let op: vergeet het geluid niet aan te zetten!

Docent

Bekijk het fragment

Let op: vergeet het geluid niet aan te zetten!

4. Historische laag

Vaardigheid: historisch onderzoek - Historiciteitsbewustzijn

• Welke historische onderwerpen en thema’s worden in de film behandeld?
  
• Welke narratieve technieken worden daarbij aangewend? Op welke manier wordt de geschiedenis vertelt?
• Klopt dit verhaal historisch gezien?

"Ik wilde zo accuraat zijn als mogelijk. Ik wilde voorkomen dat iemand kon zeggen: dit is onjuist of bedacht. We leven in een tijd waarin zoveel wordt ontkend. Ik wilde er zeker van zijn dat genocideontkenners niet de mogelijkheid zouden krijgen om over mij te zeggen: ze liegt en bedriegt. En daarom was het heel belangrijk dat de genocide goed werd onderzocht om daarmee te verklaren hoe deze kon plaatsvinden in midden modern Europa."  (Regisseur Jasmila Žbanić)

Docent

Lees de quote met de leerlingen

Bekijk fragment: Servische soldaten compound

Wat je hier zag is niet volledig historisch correct: de tolk was geen vrouw, de soldaten kwamen ongewapend de compound op. 

Bekijk het intevriew met Dutchbat Remco de Bruijne. Ook hij maakt een statement over 'de waarheid' 

Docent

Bekijk het volgende fragment. 

Let op: vergeet het geluid niet aan te zetten!

Remco zegt hier dat in een documentaire alles waar is, en dat deze film duidelijk had moeten maken dat dit geen documentaire is. Ben je het hiermee eens of oneens?

De opdracht van de Dutchbat is het onderwerp van de voilgende twee fragmenten. Het een is een documentaire.

Docent

Antwoorden

• Remco zegt hier dat in een documentaire alles waar is, en dat deze film duidelijk had moeten maken dat dit geen documentaire is. Ben je het hiermee eens of oneens? Eigen antwoorden. Een reden om het hiermee eens te zijn is omdat een docu meer waarheidsgetrouw is simpelweg omdat dit met echte mensen is en niet nagespeeld. Een reden om het hiermee oneens te zijn is omdat een docu net zo goed een verhaal van de maker is, vertelt vanuit een perspectief . 
• Bestaat er eigenlijk wel zo iets als 'de waarheid'? Feitelijke gebeurtenissen zoals het feit dat er wordt geschoten, dat is de waarheid. Maar hoe iemand dit ervaart, dat is een perspectief op de waarheid. Het is erg belangrijk dat je je hier altijd bewust van bent: multieperspectiviteit

https://www.npostart.nl/srebrenica-wat-was-de-opdracht/03-07-2020/WO_BV_16230969 

Bekijk:

Bekijk het volgende fragment uit de driedelige serie Srebrenica - de machteloze missie van Dutchbat van Coen Verbraak

Remco zegt hier dat in een documentaire alles waar is, en dat deze film duidelijk had moeten maken dat dit geen documentaire is. Ben je het hiermee eens of oneens?

Docent

Antwoorden

• Remco zegt hier dat in een documentaire alles waar is, en dat deze film duidelijk had moeten maken dat dit geen documentaire is. Ben je het hiermee eens of oneens? Eigen antwoorden. Een reden om het hiermee eens te zijn is omdat een docu meer waarheidsgetrouw is simpelweg omdat dit met echte mensen is en niet nagespeeld. Een reden om het hiermee oneens te zijn is omdat een docu net zo goed een verhaal van de maker is, vertelt vanuit een perspectief . 
• Bestaat er eigenlijk wel zo iets als 'de waarheid'? Feitelijke gebeurtenissen zoals het feit dat er wordt geschoten, dat is de waarheid. Maar hoe iemand dit ervaart, dat is een perspectief op de waarheid. Het is erg belangrijk dat je je hier altijd bewust van bent: multieperspectiviteit

4. De lespraktijk

Opnieuw! Drie geschiedenisfilms die je het meest bruikbaar vindt voor in de geschiedenisles: welke klas welk niveau en waarom?

• Met welke leerdoelen zet je film in?
• Welke films zet je in? 
• Hoe zet je film in?
• Welke vragen stel je bij de benadering van lagen?

De doorlopende leerlijn film gaat uit van vijf vaardigheden  

(beleven, verwoorden, onderzoeken, reflecteren en creëren).  

 

In deze voorbeeldles komen al deze vaardigheden aan bod, gekoppeld aan de leerdoelen. 

De leerdoelen die in deze les terugkomen zijn:

• De leerling kijkt met aandacht naar een korte film in de klas (Beleven)
• De leerling geeft woorden aan de beleving van de film en gaat daarover in gesprek (Verwoorden)
• De leerling onderzoekt hoe je met animatietechnieken gevoelens en gedachten van een personage kan vormgeven. (Onderzoeken)
• De leerling neemt het thema of de boodschap van de film als uitgangspunt voor een zelfgemaakt filmpje (Creëren) 
  

4. De lespraktijk

• Vragen bij context: In hoeverre beïnvloedt dit doel van de maker mijn interpretatie van het verbeelde verleden? Wat doet dit met mij?
  
  
• Vragen bij filmische laag: In hoeverre beïnvloeden deze filmische technieken mijn interpretatie van het verbeelde verleden? Wat doet dit met mij?
  
  
• Vragen bij symbolische laag: In hoeverre hebben de verbeelde waarden en normen een invloed op mijn interpretatie van het getoonde verleden? Wat doet dit met mij?
  
  
• Vragen bij historische laag: In hoeverre beïnvloeden deze technieken mijn interpretatie van het vertelde verleden?

Informatie

• www.filmeducatie.nl/geschiedenis 
• Focusgroepen? 
• Lesmateriaal ontwikkelen?