Spelling en Taalverzorging

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Oefenen werkwoordspelling

1. Amin weet nog niet wanneer hij zijn opleiding … (afronden).
   
   
   
2. … (aanvaarden) je het bod van Rex op je iPhone?
   
   
   
3. Je … (branden) je vingers nog als je niet beter oppast.
   
   
   
4. Het … (landen) vliegtuig werd onmiddellijk … (omsingelen).
   

Oefenen werkwoordspelling

1. Amin weet nog niet wanneer hij zijn opleiding afrondt.
   
   
   
2.  Aanvaard je het bod van Rex op je iPhone?
   
   
   
3. Je brandt je vingers nog als je niet beter oppast.
   
   
   
4. Het gelande vliegtuig werd onmiddellijk omsingeld.
   

Oefenen werkwoordspelling

1. Opa en oma ... (verpotten) de planten, toen de potten te klein bleken.
   
   
2. Tom vroeg: '... (worden) je ook gek van het slechte weer?'
   
   
3. De spits nam de penalty, maar de bal ... (stuiten) tegen de lat.

Oefenen werkwoordspelling

1. Opa en oma ... (verpotten) de planten, toen de potten te klein bleken.
   
   
2. Tom vroeg: '... (word) je ook gek van het slechte weer?'
   
   
3. De spits nam de penalty, maar de bal ... (stuitte) tegen de lat.

Oefenen werkwoordspelling

1. Die jongen ... (misleiden) zelfs zijn vrienden!
   
   
2. Hij ... (beleggen) zijn geld vorig jaar in Bitcoins.
   
   
3. Mijn oma heeft een ... (vergroten) foto van mij op de piano staan.

Oefenen werkwoordspelling

1. Die jongen misleidt zelfs zijn vrienden!
   
   
2. Hij belegde zijn geld vorig jaar in Bitcoins.
   
   
3. Mijn oma heeft een vergrote foto van mij op de piano staan.

Spelling en Interpunctie 1

- aaneenschrijven

- samenstellingen

Aaneenschrijven

Samengestelde zelfstandige naamwoorden schrijf je zoveel mogelijk aaneen, omdat ze een betekeniseenheid vormen.

 operatie + assistent = operatieassistent

Dit geldt ook voor drieledige samenstellingen.

hogesnelheidstrien, derdewereldland

Aaneenschrijven

Veel samengestelde bijvoeglijke naamwoorden schrijf je aaneen. 

- alcoholvrij

- energiezuinig

- veelbesproken

Aaneenschrijven

Veel samengestelde werkwoorden schrijf je aaneen.

- gebruikmaken

- koffiezetten

- polsstokhoogspringen

Aaneenschrijven

Voornamelijke bijwoorden (woorden met er, daar, hier en waar) schrijf je aaneen.

- erin

- daarvoor

- waartegenover

Aaneenschrijven

Getallen tot duizend (in letters) schrijf je aaneen. Na het woord duizend volgt een spatie. De woorden miljoen, miljard enz. schrijf je los.

- tweeëntwintig

- zesduizend

- vierhonderzeventien

- drie miljoen

Aaneenschrijven

Let op:

Je hebt er tenslotte (uiteindelijk) een hoop moeite voor moeten doen.

Ten slotte (aan het eind) volgt een samenvatting.

Samenstellingen

Wanneer je van twee of meer woorden een nieuw woord maakt, spreek je van een samenstelling.

woord en boek = woordenboek

woordenboek en verkoper = woordenboekverkoper enz.

Basisregel:

Schrijf samenstellingen zoveel mogelijk aan elkaar. 

Alleen als de samenstelling moeilijk te lezen is, zet je een streepje. 

video-installatie

Samenstellingen met een tussen-n

Schrijf -en wanneer het eerste deel van de samenstelling een zelfstandig naamwoord is dat een meervoud op -en heeft.

- pannenkoek, eendenei, krantenlezer.

Samenstellingen zonder een tussen-n

Het eerste deel van de samenstelling heeft geen meervoud -> tarwebrood.

Het eerste deel van de samenstelling heeft alleen een meervoud op -s --> aspergeteler, scorekaart.

Het eerste deel van de samenstelling heeft een meervoud op -s en op -n -> groentesoep, keuzemogelijkheid.

Het eerste deel van de samenstelling is geen zn maar een werkwoordsvorm of een versterkend woord -> beresterk, huilebalk.

Het woord is niet meer goed herkenbaar als samenstelling -> ruggespraak.

Er is er maar één van -> zonnebril, maneschijn.

Samenstellingen met een tussen -s

Je schrijf een -s wanneer je hem hoort.

- personeelschef

- stationsstraat (stationsweg)

meervoud van zelfstandige naamwoorden

In de meeste gevallen -en, in veel andere gevallen een -s of -'s.

Uitspraak: collega - collega's

Soms een trema voor de leesbaarheid: lelie - leliën

Soms -s of -n (kiezen): gedachtes/gedachten

Latijnse woorden hebben soms nog de latijnse meervoudsvorm: historici, musea

Let op onbeklemtoonde uitgang: monniken, gemeneriken

verkleinwoorden

Meestal -je, -tje, -etje of -pje.

Let op, je verdubbelt:

-a, é, -o, -u en -i wordt -ie

dramaatje

coupeetje (streepje verdwijnt!)

autootje

menuutje

taxietje

verkleinwoorden

-y (met een medeklinker ervoor) en afkortingen en letters schrijf je een apostrof

--> baby'tje, A4'tje

- sommige verkleinwoorden hebben een lastige spelling 

--> karbonaadje, jongetje, koninkje

bijvoeglijke naamwoorden

* het geslachte schaap, de aangebrande aardappels

* de geknotte wilg (medeklinker verdubbelen!)

* gezouteN vis, gebakkeN ei (vd eindigt op -en --> bn op -en)

* kartonnen verpakking, zijden das (stoffelijk bn)

* na 'te' - de te verloten prijzen, te verwachten drukte

* achtervoegsel loos zonder tussen -n --> belangeloos, gedachteloos, hopeloos

Hoofdletters en kleine letters

Zie theorie nummer 95 en 96 voor alle afspraken over hoofdletters en kleine letters!

apostrof, trema, liggend streepje en weglatingsstreepje

reünie, egoïsme, beëindigen (uitspraak)

fantasieën, zeeën  MAAR bacteriën, oliën 

financieel, dieet, gekopieerd (trema is overbodig voor uitspraak)

apostrof, trema, liggend streepje en weglatingsstreepje

massa-artikel, milieu-uitgave (twee gelijke klinkers)

reclame-industrie, video-installatie (uitspraak)

geen uitspraak probleem bij: massaontslag, milieuonvriendelijk

gelijkwaardige delen: minister-president, café-restaurant

mevrouw H. Doorn - de Vries

en nog een rijtje --> zie theorie 99

apostrof, trema, liggend streepje en weglatingsstreepje

oprit en afrit --> op- en afrit

zomerseizoen en winterseizoen --> zomer- en winterseizoen

maar 

rode rozen en witte rozen --> rode en witte rozen (losse woorden en geen samenstellingen)

Zelfstandig gebruik van woorden als alle(n), beide(n) etc.

De regel is: zelfstandig gebruikte woorden krijgen -n als ze op mensen slaan die niet in de dezelfde zin genoemd worden.

1. Betrekking hebben op personen. 2. Zelfstandig gebruikt.

Ik heb de tweelingbroers in één klas en beide heb ik een goede beoordeling gegeven.

Ik heb broer en zus in één klas en beiden heb ik een goede beoordeling gegeven.

Sommige bleven de hele nacht blaffen.

Oefen nog een keertje met een opdracht  - zie leerstofoverzicht in de studiewijzer op som.